Badanie stanu trzeźwości pracowników po 1 lipca 2011 r.

Od 1 lipca 2011 r. pracodawcy dysponują nowym uprawnieniem. Jeśli ich pracownik zachowuje się w sposb wskazujący na spożycie alkoholu, mogą zażądać od niego poddania się badaniom stanu trzeźwości. Do tej pory inicjatywa poddania się takim badaniom mogła wyjść tylko ze strony pracownika.

Kierownik zakładu pracy lub osoba przez niego upoważniona mają obowiązek niedopuszczenia do pracy pracownika, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie pracy. Okoliczności stanowiące podstawę decyzji powinny być podane pracownikowi do wiadomości (art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473), dalej ustawa o wychowaniu w trzeźwości).

Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 kwietnia 2000 r. (I PKN 586/99, OSNP z 2001 r., Nr 18, poz. 556) stwierdzając, że pracownik, który stawił się do pracy w stanie nietrzeźwości, nie może wykonywać pracy. Stawienie się pracownika w miejscu wykonywania pracy w stanie nietrzeźwości wyklucza zarówno możliwość świadczenia przez niego pracy, jak też pozostawania w gotowości do jej świadczenia.

Do 1 lipca 2011 r. badanie stanu trzeźwości mogło być dokonane na żądanie pracownika podejrzanego o stawienie się do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywanie alkoholu w miejscu pracy. Pracodawca miał obowiązek zapewnić takiemu pracownikowi przeprowadzenie badania stanu trzeźwości.

Od 1 lipca 2011 r. pracodawcy mogą żądać swoich pracowników podejrzanych o stawienie się do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywanie alkoholu w miejscu pracy poddania się badaniom stanu trzeźwości. 1 lipca 2011 r. wchodzą bowiem w życie przepisy ustawy z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. Nr 106, poz. 622). Na podstawie art. 5 wskazanej ustawy zmieniony zostaje przepis art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości. Zgodnie ze wskazanym przepisem na żądanie kierownika zakładu pracy, osoby przez niego upoważnionej, a także na żądanie pracownika podejrzanego o stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwym, badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego. Zabiegu pobrania krwi dokonuje fachowy pracownik służby zdrowia.

Badanie stanu trzeźwości pracownika odbywać się powinno zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 6 maja 1983 r. w sprawie warunków i sposobu wykonywania badań na zawartość alkoholu w organizmie (Dz. U. Nr 25, poz. 117).

Spożywanie alkoholu w miejscu pracy może stanowić podstawę rozwiązania stosunku pracy w trybie natychmiastowym (art. 52 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.) - dalej k.p). Zachowanie takie kwalifikowane jest od lat w orzecznictwie Sądu Najwyższego jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Przykładowo, w wyroku z dnia 5 listopada 1999 r. (I PKN 344/99, OSNP z 2001 r., Nr 6, poz. 190) Sąd Najwyższy stwierdził, że dla postawienia zarzutu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych wskutek świadczenia pracy po użyciu alkoholu nie mają znaczenia okoliczności, które doprowadziły do spożywania alkoholu w czasie pracy przez pracownika, od którego rodzaj wykonywanych obowiązków pracowniczych wymagał bezwzględnego zachowania trzeźwości.

Z kolei w wyroku z dnia 23 lipca 1987 r. (I PRN 36/87) Sąd Najwyższy uznał, że  wynikający z przepisów prawa oraz z zasad współżycia społecznego obowiązek pracownika zachowania trzeźwości w czasie pracy należy do podstawowych obowiązków pracownika i ciąży na pracowniku nie tylko wówczas, gdy wykonuje on pracę w siedzibie zakładu pracy, lecz także wtedy, gdy przebywa w jakimkolwiek innym miejscu w czasie przeznaczonym na wykonywanie pracy.

Obowiązek udowodnienia przyczyny rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika obciąża pracodawcę (zob. np. wyrok SN z dnia 5 lutego 1998 r., I PKN 519/97, OSNP z 1999 r., Nr 2, poz. 48).

Do tej pory jednak większość pracodawców nie miała podstawy prawnej, aby domagać się od pracownika podejrzanego o stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwym, czy spożywanie alkoholu w miejscu pracy poddania się badaniom na zawartość alkoholu we krwi. Zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem Sądu Najwyższego inicjatywa co do wykonania badań stanu trzeźwości należała do pracownika, któremu pracodawca zarzucił naruszenie obowiązku trzeźwości (wyrok Sądu Najwyższego z 26 sierpnia 1999 r.; I PKN 241/99, OSNAP 2000/24/895). Odmowa poddania się badaniu przy użyciu probierza trzeźwości nie polepszała jednak sytuacji pracownika, a stanowiła jedną z okoliczności wymagających rozważenia - w oparciu m.in. o doświadczenie życiowe - na tle całokształtu konkretnego stanu faktycznego. W opinii Sądu Najwyższego z reguły trzeźwy pracownik nie miał jednak interesu w tym, by odmówić poddaniu się badaniom stanu trzeźwości (wyrok Sądu Najwyższego z 23 lipca 1987 r.; I PRN 36/87; OSNCP 1989, z. 2, poz. 32). W postępowaniu przed sądem pracy można było jednak powoływać wszelkie środki dowodowe w celu wykazania stanu nietrzeźwości pracownika, uzasadniającego niedopuszczenie go do pracy lub odsunięcie od wykonywania pracy i uprawniające pracodawcę do zastosowania innych przewidzianych prawem sankcji (zob. uchwała SN  z dnia 14 grudnia 1978 r., V PZP 7/78, OSNCP z 1979 r. Nr 2, poz. 21).

Autor: dr Magdalena Rycak

k

ierownik studiów podyplomowych prawa pracy i ubezpieczeń społecznych na Uczelni Łazarskiego w Warszawie.

Renomowana Uczelnia Łazarskiego w Warszawie zaprasza na Studia Podyplomowe Prawo Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

Studia są przeznaczone dla pracowników działów kadr, osób zarządzających zasobami pracy, działaczy związkowych oraz pracodawców i innych osób, które w swojej pracy zawodowej stosują prawo pracy, czy też zajmują się ubezpieczeniami społecznymi i pragną wzbogacić swoją dotychczasową wiedzę. Ukończenie studiów może też pomóc w zmianie kwalifikacji i znalezieniu satysfakcjonującej pracy osobom, które dopiero zamierzają zająć się sprawami kadrowymi.

Wysoki poziom wykładów gwarantuje doskonała kadra z tzw. „najwyższej półki”, wybitni przedstawiciele nauki prawa pracy, w tym sędziowie Sądu Najwyższego, doktorzy nauk prawnych cieszący się uznaniem wśród praktyków oraz sędziowie doświadczeni w orzekaniu w sprawach pracowniczych i ubezpieczeń społecznych. W gronie wykładowców znajduje się również przedstawiciel inspekcji pracy oraz uznany specjalista z zakresu kształtowania w przedsiębiorstwie systemów motywacyjnych i wynagradzania.

Studia trwają dwa semestry od października 2011 r. do czerwca 2012 r.

Więcej informacji na: http://www.lazarski.pl/centrum-ksztalcenia-podyplomowego/kierunki/prawo-pracy-i-ubezpieczen-spolecznych/