Zleceniobiorca także podlega wstępnym badaniom lekarskim

Czy pracownicy zatrudnieni na umowę zlecenia podlegają badaniom wstępnym u lekarza medycyny pracy?Czy powinni zostać wyposażeni w odzież roboczą?Czy w takiej sytuacji można domagać się sfinansowania kosztów badań oraz zakupu odzieży roboczej przez zleceniobiorcę?Prace wykonywane są na wysokościach, w pobliżu wysokiego napięcia.

Odpowiedź:

Pracodawca ma obowiązek zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy nie tylko pracownikom zatrudnionym w ramach umowy o pracę, ale również wszystkim innym osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (np. na umowę zlecenia), a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, na własny rachunek, działalność gospodarczą. Realizacja powyższego obowiązku jest ściśle powiązana ze stosowaniem przez zleceniobiorców środków ochrony indywidualnej, a w niektórych przypadkach również odzieży i obuwia roboczego.

W odróżnieniu od stosunku pracy, strony umowy cywilnoprawnej mogą dowolnie kształtować jej treść, a co za tym idzie – zleceniodawca może przerzucić ciężar kosztów zakupu i konserwacji ww. odzieży i ochron osobistych na zleceniobiorcę.

Podobnie jest z badaniami profilaktycznymi. Zleceniodawca może, a w przypadku niektórych prac (takich jak np. prace na wysokości) wręcz powinien zapewnić takie badania, z tą tylko różnicą, że – inaczej niż w przypadku stosunku pracy – może obciążyć ich kosztami zleceniobiorcę.

 

Uzasadnienie:

 

 Umowa zlecenia, uregulowana w Księdze Trzeciej ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) – dalej k.c., to jedna z najatrakcyjniejszych dla przedsiębiorców form zatrudnienia pracowników, bowiem stosownie do postanowień art. 3531 k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby tylko jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 5 k.c.). Z uwagi na fakt, że do tej umowy nie mają zastosowania przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1976 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p. (poza wyjątkami), osobie wykonującej zlecenie przysługują tylko takie prawa, jakie bezpośrednio wynikają z treści umowy.

Należy jednak pamiętać, że zgodnie z art. 304 § 1 k.p., pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa w art. 207 § 2 k.p., osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, na własny rachunek, działalność gospodarczą. Ponadto, zgodnie z art. 304 § 3 k.p., obowiązki określone w art. 207 § 2 stosuje się odpowiednio do przedsiębiorców niebędących pracodawcami, organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne:

1) na innej podstawie niż stosunek pracy,

2) prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą.

Nie tylko na zleceniodawcy ciążą obowiązku związane z bezpieczeństwem i higieną pracy. Trzeba bowiem przypomnieć, że zgodnie z art. 304¹ k.p., obowiązki, o których mowa w art. 211 k.p. (podstawowe obowiązki pracownika, m.in. obowiązek poddawania się profilaktycznym badaniom lekarskim), w zakresie określonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę – ciążą również na osobach fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę, a także na osobach prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę.

Na wypełnienie powyższych obowiązków składa się wiele elementów, do których należą m.in. zapewnienie stosowania odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej. Warto jednak podkreślić, że w przypadku umów cywilnoprawnych koszty ich zakupu pracodawca może przenieść na zleceniobiorców, o ile wynika to z umowy (np. zlecenia). Forma może być dowolna: pracodawca może zakupić, a zleceniobiorcy będą zobowiązani np. do proporcjonalnego pokrycia kosztów, w zależności od faktycznie przepracowanego czasu, a odzież po rozwiązaniu umowy przejdzie na ich własność. Równie dobrze zapisy umowne mogą obligować zleceniobiorcę do zapewnienia we własnym zakresie odzieży, obuwia i ochron osobistych. Istotne jest to, aby wprost wynikało to z zawartej umowy.

Należy jednak pamiętać, że pracodawca, jako odpowiedzialny za stan bezpieczeństwa i higieny pracy, ma obowiązek egzekwować – również od zleceniobiorców – stosowanie odpowiedniej odzieży i ochron osobistych.

Podobnie z badaniami profilaktycznymi, o których mowa w art. 229 k.p. Z przepisów nie wynika wprost obowiązek kierowania zleceniobiorców na takie badania, jednakże w przypadku występowania szczególnych zagrożeń związanych z realizacją tej umowy (np. praca na wysokości), warto aby zleceniodawca dopełnił takich formalności.

W związku z powyższym, strony umowy zlecenia mogą wprowadzić w niej zapis mówiący, że: "zleceniobiorca zobowiązany jest do przedstawienia aktualnego zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego zdolność do wykonywanej pracy". Ponadto z treści umowy może – choć nie musi – wynikać, że koszty tych badań pokrywa zleceniobiorca.