Kto decyduje o rewitalizacji?
O rewitalizacji danego obiektu, czy też układu urbanistycznego decyduje nie kto inny jak władze miasta przy współudziale mieszkańców. To od nich zależy, które obiekty zostaną objęte procesem zmian, zostaną przywrócone miastu i mieszkańcom. Wszystko zależy od ich decyzji, decyzji przemyślanej i świadomej.
Jak na Żoliborzu?
Istnieje wiele projektów zmian przestrzeni publicznej Żoliborza. Modernizacją oraz rewitalizacją objęty zostały min. obszar:
1. Fort Sokolnickiego

Zespół projektowy pod kierunkiem arch. Krzysztofa Barysza oraz Aleksandra Zawiślaka zaproponował projekt przebudowy i adaptacji obiektu na potrzeby placówki kultury. Pracownia proponuje następujący układ przestrzenno – funkcjonalny:

1. Podział przyziemia na następujące części:
- strefa wejścia głównego z częściowo przekrytym dziedzińcem
- część teatralna z salą i kawiarnią
- część muzyczna z salą koncertową i kawiarnią
- moduł wielofunkcyjny z możliwością podziału
- sanitariaty ogólnodostępne

2. Podział podziemia:
- część dla muzyków z zapleczem technicznym i socjalnym
- część dla plastyków z zapleczem technicznym i socjalnym
- strefa wejścia przez kaponierę na osi głównej
- amfiteatralna widownia zewnętrzna (w odsłoniętym odcinku fosy)
- amfiteatralna galeria plenerowa (w odsłoniętym odcinku fosy)

3. Adaptacja budynków prochowni:
- w budynkach prochowni przewiduje się lokalizację lokali użytkowych, każdy o powierzchni blisko 100 m2, dwupoziomowych z dostępem z parteru, z zapleczem i węzłem sanitarnym
- zgodnie z wytycznymi Urzędu Dzielnicy Żoliborz prochownia południowa może pełnić funkcję zaplecza teatralnego dla przedstawień plenerowych, natomiast w prochowni północnej lokalizuje się ekspozycje plastyczne.

Architekci ponad to proponują (zgodnie z zaleceniem konserwatorskim) częściowe odsłonięcie dawnej fosy wraz z przelotnią i kaponierą na głównej osi budynku i wykonanie w tym miejscu zewnętrznej sceny z widownią amfiteatralną oraz plenerowej galerii rzeźby. Dodatkowo w kaponierze znajdzie się wejście dla skomunikowania części plenerowej z budynkiem.

1. Plac Grunwaldzki
Projekt przewiduje zmianę charakteru placu. Obecnie plac nie pełni swojej roli. Jest przykładem przestrzeni zdegradowanej, gdzie jedyną dominującą funkcją placu jest funkcja komunikacyjna. Brak wyważenia ruchu kołowego i pieszego powoduje chaos przestrzenny. W przestrzeni brakuje budynków, które tworzyłyby ściany placu oraz sprzyjały integracji mieszkańców. Dlatego też urząd dzielnicy Żoliborz podjął decyzję o rewitalizacji tego obszaru, gdzie głównym celem jest podkreślenie znaczenia placu jako elementu godnego zwieńczenia historycznie planowanego założenia urbanistycznego tej części Starego Żoliborza – osi biegnącej od Cytadeli, alei Wojska Polskiego do placu Grunwaldzkiego (projekt nie został zrealizowany) oraz rangi Pomnika Czynu Zbrojnego Polonii Amerykańskiej. Aby zrealizować dany cel, projekt rewitalizacji wykonany przez pracownię architektoniczną „Kaps Architekci Korneluk Parysek Słowik sp. z o.o.” zakłada zrealizowanie trzech warunków:

- warunek I : modyfikacja układu komunikacji samochodowej poprzez sprowadzenie tranzytu w kierunku alei Jana Pawła II – ulicą Broniewskiego w dwa dwupasmowe tunele. W konsekwencji nastąpi spowolnienie ruchu lokalnego i zorganizowanie go wokół nowo powstałego prostokątnego placu, który będą okalać uliczki jednokierunkowe. Przy nich powstaną przystanki komunikacji autobusowej, a na środku placu – tramwajowe;
- warunek II : przywrócenie placu pieszym, możliwe przy spowolnieniu lokalnego ruchu kołowego, co pozwoli na uwolnienie przestrzeni pod wprowadzenie elementów małej architektury: ławek – latarni, wiaty przystankowej, tunelu handlowego z amfiteatrem wieńczącym ciąg parkowy alei Wojska Polskiego;
- warunek III : regulacje urbanistyczne umożliwiające stworzenie pierzei placu. Inwestycja mieszkaniowa WSM na rogu alei Wojska Polskiego i Jana Pawła II jest dobrym rozwiązaniem. W dalszej perspektywie czasowej należałoby wznieść budynki od strony południowej z dominującą rolą XX piętrowego biurowca na widokowym zwieńczeniu ulicy Broniewskiego. Dana dominanta przyczyni się do uczytelnienia placu, a jakością detalu podniesie rangę miejsca.
W dalszej perspektywie, porządkując układ komunikacyjny Pomnika Czynu Zbrojnego Polonii Amerykańskiej, projektanci proponują wyprostowanie jezdni północnej w ulicę Popiełuszki oraz wyburzenie salonu samochodowego.

2. Plac Wilsona

Jedną z koncepcji zagospodarowania placu przedstawia arch. Maciej Miłobędzki. Projekt architekta to próba zaadaptowania wnętrza placu dla wielkomiejskiej aktywności. W północnej części placu proponuje on pawilony wokół przystanków komunikacji publicznej. Dachy budynków poprzerastane byłyby istniejącymi i nowo projektowanymi drzewami. Ruch tramwajowy mógłby być puszczony przez środek placu, gdzie obecnie porasta trawa. Od strony kina Wisła fragment wnętrza placu byłby obniżony, co przyczyniłoby się do poprawy skomunikowania przystanków metra z placem poprzez przejścia podziemne. Wokół pawilonów i w obniżonej części placu architekt proponuje bary, kawiarnie, sklepy. Pozostałą część placu zajmowałaby zieleń oraz ławki. Projekt przywiduje zachowanie i podkreślenie regularnego, geometrycznego charakteru placu. Idea projektu zbliżona jest do projektu jaką zaproponowała w 2002 r. pracownia architektoniczna Andrzeja Kicińskiego. Mieszkańcy uznali w plebiscycie jego koncepcję za najlepszą.

Architekt uważał, iż plac powinno się uwolnić od ruchu kołowego, zaś ruch tramwajowy poprowadzić po obwodzie placu, a nie środkiem, tak jak ma to miejsce dziś. Pośrodku placu proponował stworzyć skwer, zaś po jego dłuższych bokach przeszklone perony tramwajowe z poczekalnią, gdzie można byłoby kupić kawę, coś do jedzenia, a latem wystawić parasole. Po drugiej stronie jezdni – przystanki autobusowe. Stacja metra miała się łączyć szeroką podziemną halą o rzucie łuku między zgrupowanymi przystankami miejskiej komunikacji. W hali takiej miały znajdować się lokale usługowe. Centralny skwer łączyłby się przejściem podziemnym z Parkiem Żeromskiego. Pośrodku zaś skweru znajdowałby się pomnik np. Wilsona, lub też Krasińskiego, Żeromskiego czy Jawornickiego. Niestety projekt ten nie został zrealizowany, w wyniku zmiany władzy. Uznali oni dany projekt za nierealny i niemożliwy do wykonania. Obecnie władze zastawiają się nad realizacją danej koncepcji zagospodarowania placu.

Istnieją także projekty zagospodarowania pierzei południowej parku – pawilonów wejściowych do Parku Żeromskiego. Koncepcja zagospodarowania została przedstawiona w trzech wariantach przez pracownię architektoniczną „Czuba – Latoszek”.
Wariant I zakłada podkreślenie głównego wejścia do Parku Żeromskiego. Lokalizacja dwóch budynków ma podkreślić narożniki Placu Wilsona u wlotu ulicy Mickiewicza od Centrum i ulicy Krasińskiego od Wisły. Ich układ formuje centralny skwer kształtujący wejście do parku. Dzięki temu miejsce uzyska czytelną strukturę o wyraźnych konturach pawilonów wejściowych i czytelnym podziale funkcjonalno-przestrzennym. Natomiast skwer w założeniu ma skupiać funkcje o charakterze społecznym znajdujące się w jego najbliższym otoczeniu, a dzięki kształtom pawilonów ma pozostać w relacji z Placem Wilsona.
Dodatkowo oba obiekty otwierają się na park wewnętrznymi, kameralnymi dziedzińcami.
Architektura budynków pozwoli uzyskać poczucie większej przestrzeni, a przenikające się plany będą nawiązywały bezpośrednie lub pośrednie wzajemne relacje. Wysokość zabudowy to II kondygnacje. Druga kondygnacja jest wycofana. Znajdują się na niej tarasy z niską i pnącą zielenią.
Przewidywaną funkcją dla zabudowy jest mała gastronomia, kawiarnie, herbaciarnie, kiosk, kwiaciarnia, galeria o charakterze całorocznym. Istnieje również możliwość zaaranżowania biblioteki i czytelni w poziomie -1 ze świetlikami w wewnętrznych dziedzińcach.
Planowany pomnik Woodrowa Wilsona przewidziany został u wlotu ulicy Mickiewicza od strony Centrum, w strefie komunikacji pieszej z ekspozycją na pawilony i park.

Istniejące trawniki zostają zastąpione szerokim pasmem nasadzeń krzewów izolujących plac od ulicy. Także istniejące drzewa zostają w miarę możliwości zachowane - tworzą centralną kompozycję na placu, stanowiąc kontrapunkt dla brył pawilonów. Na wewnętrznych dziedzińcach zieleń parkowa znajduje swoje przedłużenie i kompozycyjne domknięcie.
Wariant II proponuje układ przestrzenny, który ma na celu domknięcie placu od strony południowo-wschodniej. Układ proponowanej zabudowy nawiązuje skalą do zabudowy Placu Wilsona. Od strony placu tworzy pierzeję, natomiast od strony parku Żeromskiego kształtuje skwer – publiczną, kameralną przestrzeń otwartą na zieleń parku.
Proponowana wysokość zabudowy ma być adekwatna do pełnionej funkcji obiektu - budynek o charakterze kulturalnym - muzeum, mieszczący wystawy stałe związane z historią Żoliborza, historią odzyskania niepodległości, twórczością Mickiewicza, Słowackiego i Krasińskiego, wystawy czasowe, bibliotekę salę wykładową, oraz towarzyszące usługi gastronomiczne w poziomie terenu i na ostatniej kondygnacji. Grupa projektowa uważa, iż centralny plac Dzielnicy wyraźnie uczytelni proponowany układ urbanistyczny, a ponadto nada charakter i rangę miejsca. Byłaby to odpowiedź na problem „społeczno-kulturalnej pustyni”, jaką stał się Plac Wilsona.
Istniejące trawniki i drzewostan architekci przewidują do usunięcia. W zamian proponują nowe nasadzenia dużych drzew korespondujących skalą z proponowanym budynkiem, zlokalizowanych od strony parku i przed frontem budynku. W ten sposób budynki zostaną „schowane” pomiędzy szpalerami drzew, przy zachowaniu zielonego charakteru pierzei Placu Wilsona.

Wariant III ma na celu domknięcie skweru parkowego z pomnikiem. Takie kształtowanie przestrzeni służy podkreśleniu symbolu Żoliborza- dziewczyny z dzbanem. Powstały skwer, pomimo pozostawienia wejścia na osi ulicy Słowackiego stworzy przestrzeń wyraźnie odrębną od Placu Wilsona. Architektura niska, ażurowa (drewno, szkło) o lekkiej, prostej formie, wpisuje się w klimat parkowy. Pozwoli to uzyskać poczucie większej przestrzeni, a przenikające się plany będą nawiązywały wzajemne, bezpośrednie lub pośrednie relacje. Zarówno kształt jak i wysokość zabudowy pozwalają odbierać je od strony placu jako pawilony parkowe. Na dachu budynków zostaną zlokalizowane rekreacyjne tarasy widokowe z niską i pnącą zielenią stwarzające dodatkową możliwość postrzegania obu przestrzeni - parku i placu. Przewidywaną funkcją dla zabudowy o charakterze całorocznym jest mała gastronomia, kawiarnie, herbaciarnie, galerie, kiosk, kwiaciarnia. Istniejące trawniki przewidziane zostały do usunięcia. Drzewostan w miarę możliwości zostaje zachowany. Pełni on ważną rolę kompozycyjną, budując naturalne kulisy dla pawilonów. Daje to dynamiczny efekt nakładania się poszczególnych planów w miarę zbliżania się do wejścia do parku.

3. Cytadela Warszawska
W przypadku rewitalizacji Cytadeli projekt przewiduje zaadaptowanie jej terenu pod Muzeum Wojska Polskiego oraz obiekty użyteczności publicznej – obiekty rekreacyjne, kulturalne z udziałem sieci gastronomicznej. Obecnie teren Cytadeli stanowi teren zamknięty znajdujący się w posiadaniu Wojska Polskiego. Rewitalizacja otworzy obiekt dla mieszkańców Warszawy jak i turystów. W sierpniu br. został rozwiązany konkurs na jego urbanistyczno- architektoniczny projekt zagospodarowania. Wybrano projekt pracowni architektonicznej WXCA- Szczepan Wroński, Wojciech Conder.

Projekt nawiązuje do historycznego założenia urbanistyczno – architektonicznego Cytadeli. Wg projektu dominantę architektoniczną ma tworzyć Plac Gwardii, który ma spełniać rolę przestrzeni publicznej o charakterze reprezentacyjnym. Projekt przewiduje również rewitalizację parku Fosa i Stoki Cytadeli.
Zagospodarowanie obszaru zakłada:
-wały-ekspozycja dział,
-część centralną z ekspozycjami czasowymi,
-bastion lewy z usługami gastronomicznymi,
-fale- ekspozycja lotnicza,
-bastion prawy z ekspozycją kierowaną do dzieci,
-okopy z ekspozycją pojazdów pancernych,
-amfiteatr,
-ekspozycję wodną przy Bramie Straceń.
Sam budynek przybierze prostą formę, wpisując się w ten sposób w istniejącą tkankę urbanistyczną i historię Cytadeli.

Rewitalizacja przestrzeni publicznej odgrywa istotną rolę - sposób zagospodarowania, urządzenia jest podstawowym elementem decydującym o jej stanie i wyglądzie. Przestrzeń publiczna współtworzy tzw. megaprodukt miasta/regionu/kraju, którego społecznym wyrazem jest jego wizerunek i tożsamość. Dlatego też władze pragną zmienić „obraz” dzielnicy po to by mieszkańcom żyło się lepiej i by w ten sposób zachęcić innych do użytkowania przestrzeni Żoliborza. Jakość przestrzeni publicznej odgrywa tutaj kluczową rolę, wpływa na warunki naszego życia, a tym samym decyduje o atrakcyjności danego terenu. Stąd rewitalizacja jest procesem potrzebnym i pożądanym.