Ogólne informacje dotyczące zalesiania
Zgodnie z art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435, z późn. zm.) - dalej u.l., do zalesienia mogą być przeznaczone nieużytki, grunty rolne nieprzydatne do produkcji rolnej i grunty rolne nieużytkowane rolniczo oraz inne grunty nadające się do zalesienia, a w szczególności:
•grunty położone przy źródliskach rzek lub potoków, na wododziałach, wzdłuż brzegów rzek oraz na obrzeżach jezior i zbiorników wodnych;
•lotne piaski i wydmy piaszczyste;
•strome stoki, zbocza, urwiska i zapadliska;
•hałdy i tereny po wyeksploatowanym piasku, żwirze, torfie i glinie.
Okoliczność, że to między innymi grunty rolne mają być przeznaczane do zalesienia ma swoje uzasadnienie. Jak zaznaczono w Krajowym Programie Zwiększania Lesistości opublikowanym na stronie internetowej Ministerstwa Ochrony Środowiska, gospodarka leśna jest terytorialnie i funkcjonalnie związana z gospodarką wiejską, dla której często stanowi uzupełniającą lub alternatywną w stosunku do rolnictwa formę aktywności ekonomicznej i społecznej. Zalesienia są główną formą zagospodarowania gruntów niskiej jakości, których rolnicze użytkowanie jest ekonomicznie nieuzasadnione, zwiększając tym samym rentowność całej gospodarki wiejskiej. W Krajowym Programie Zwiększania Lesistości zwrócono uwagę, że tworzenie gospodarstw rolno-leśnych powinno sprzyjać dwuzawodowości ich właścicieli i zmniejszaniu ryzyka utrzymania tych gospodarstw. Dodatkowo w Krajowym Programie Zwiększania Lesistości zwrócono uwagę, że zalesienia, z uwagi na ich korzystny wpływ na strukturę użytkowania ziemi i warunki produkcji biologicznej, powinny być integrowane z wdrażaniem rolnictwa ekologicznego.
Procedura administracyjna
Jak wynika z art. 14 ust. 3 u.l., grunty przeznaczone do zalesienia określa miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Na tle tego przepisu istniały w doktrynie kontrowersje, wywołane przez okoliczność, że trudno jest określić mianem zabudowy posadzenie lasu. Zgodnie z art. 59 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717, z późn. zm.) - dalej u.p.z.p., zmiana zagospodarowania terenu w przypadku braku planu miejscowego, polegająca na budowie obiektu budowlanego lub wykonaniu innych robót budowlanych, zmiana sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części, a także zmiana zagospodarowania terenu, która nie wymaga pozwolenia na budowę, wymaga ustalenia, w drodze decyzji, warunków zabudowy. Zdaniem niektórych przedstawicieli doktryny, ratio legis regulacji dotyczącej decyzji o warunkach zabudowy jest stwierdzenie dopuszczalności tych zamierzeń inwestycyjnych, które są reglamentowane przez ustawę z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.), ale niekoniecznie przez obowiązek uzyskania pozwolenia na budowę (Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz., pod red. Z. Niewiadomskiego, Warszawa 2004, s. 466 – 467, za Radecki W., Ustawa o lasach. Komentarz., Difin, Warszawa 2008, s. 81). Gdyby przyjąć ten pogląd, to ta część art. 14 ust. 3 u.l., która odwołuje się do decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, stałaby się normą pustą, a tym samym zbędną. Tymczasem, zgodnie z regułami wykładni prawa, nie wolno tak interpretować normy, aby w wyniku interpretacji jakaś jej część stała się zbędna (Radecki W., Ustawa o lasach. Komentarz., Difin, Warszawa 2008, s. 81). Dlatego, w orzecznictwie administracyjnym został przyjęty pogląd, zgodnie z którym decyzja o warunkach zabudowy jest wydawana również wtedy, gdy zmiana sposobu zagospodarowania terenu nie wymaga podejmowania robót budowlanych, a taką sytuację przewiduje m.in. art. 14 ust. 3u.l. (wyrok WSA w Białymstoku z 23 listopada 2004, II SA/Bk 536/04, ONSAiWSA 2005, nr 6, poz. 134). Stanowisko to zostało wyrażone także przez niektórych przedstawicieli doktryny (por. T. Bąkowski, Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz., Zakamycze 2004).
Należy zaznaczyć, że zalesienie może wymagać również wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227, z późn. zm.) - dalej u.o.o.ś. Jak wynika z § 3 ust. 1 pkt 79 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573, z późn. zm.), sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko może wymagać przedsięwzięcie polegające na dokonaniu zalesienia o powierzchni powyżej 20 ha, mające na celu zmianę sposobu użytkowania terenu. W przypadku zalesienia obszarów mniejszych niż 20 ha, co do zasady nie ma obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. Nie można jednak wykluczyć potrzeby dokonania oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, na podstawie art. 97 w zw. z art. 96 u.o.o.ś.
Zgodnie z art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435, z późn. zm.) - dalej u.l., do zalesienia mogą być przeznaczone nieużytki, grunty rolne nieprzydatne do produkcji rolnej i grunty rolne nieużytkowane rolniczo oraz inne grunty nadające się do zalesienia, a w szczególności:
•grunty położone przy źródliskach rzek lub potoków, na wododziałach, wzdłuż brzegów rzek oraz na obrzeżach jezior i zbiorników wodnych;
•lotne piaski i wydmy piaszczyste;
•strome stoki, zbocza, urwiska i zapadliska;
•hałdy i tereny po wyeksploatowanym piasku, żwirze, torfie i glinie.
Okoliczność, że to między innymi grunty rolne mają być przeznaczane do zalesienia ma swoje uzasadnienie. Jak zaznaczono w Krajowym Programie Zwiększania Lesistości opublikowanym na stronie internetowej Ministerstwa Ochrony Środowiska, gospodarka leśna jest terytorialnie i funkcjonalnie związana z gospodarką wiejską, dla której często stanowi uzupełniającą lub alternatywną w stosunku do rolnictwa formę aktywności ekonomicznej i społecznej. Zalesienia są główną formą zagospodarowania gruntów niskiej jakości, których rolnicze użytkowanie jest ekonomicznie nieuzasadnione, zwiększając tym samym rentowność całej gospodarki wiejskiej. W Krajowym Programie Zwiększania Lesistości zwrócono uwagę, że tworzenie gospodarstw rolno-leśnych powinno sprzyjać dwuzawodowości ich właścicieli i zmniejszaniu ryzyka utrzymania tych gospodarstw. Dodatkowo w Krajowym Programie Zwiększania Lesistości zwrócono uwagę, że zalesienia, z uwagi na ich korzystny wpływ na strukturę użytkowania ziemi i warunki produkcji biologicznej, powinny być integrowane z wdrażaniem rolnictwa ekologicznego.
Procedura administracyjna
Jak wynika z art. 14 ust. 3 u.l., grunty przeznaczone do zalesienia określa miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Na tle tego przepisu istniały w doktrynie kontrowersje, wywołane przez okoliczność, że trudno jest określić mianem zabudowy posadzenie lasu. Zgodnie z art. 59 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717, z późn. zm.) - dalej u.p.z.p., zmiana zagospodarowania terenu w przypadku braku planu miejscowego, polegająca na budowie obiektu budowlanego lub wykonaniu innych robót budowlanych, zmiana sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części, a także zmiana zagospodarowania terenu, która nie wymaga pozwolenia na budowę, wymaga ustalenia, w drodze decyzji, warunków zabudowy. Zdaniem niektórych przedstawicieli doktryny, ratio legis regulacji dotyczącej decyzji o warunkach zabudowy jest stwierdzenie dopuszczalności tych zamierzeń inwestycyjnych, które są reglamentowane przez ustawę z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.), ale niekoniecznie przez obowiązek uzyskania pozwolenia na budowę (Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz., pod red. Z. Niewiadomskiego, Warszawa 2004, s. 466 – 467, za Radecki W., Ustawa o lasach. Komentarz., Difin, Warszawa 2008, s. 81). Gdyby przyjąć ten pogląd, to ta część art. 14 ust. 3 u.l., która odwołuje się do decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, stałaby się normą pustą, a tym samym zbędną. Tymczasem, zgodnie z regułami wykładni prawa, nie wolno tak interpretować normy, aby w wyniku interpretacji jakaś jej część stała się zbędna (Radecki W., Ustawa o lasach. Komentarz., Difin, Warszawa 2008, s. 81). Dlatego, w orzecznictwie administracyjnym został przyjęty pogląd, zgodnie z którym decyzja o warunkach zabudowy jest wydawana również wtedy, gdy zmiana sposobu zagospodarowania terenu nie wymaga podejmowania robót budowlanych, a taką sytuację przewiduje m.in. art. 14 ust. 3u.l. (wyrok WSA w Białymstoku z 23 listopada 2004, II SA/Bk 536/04, ONSAiWSA 2005, nr 6, poz. 134). Stanowisko to zostało wyrażone także przez niektórych przedstawicieli doktryny (por. T. Bąkowski, Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz., Zakamycze 2004).
Należy zaznaczyć, że zalesienie może wymagać również wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227, z późn. zm.) - dalej u.o.o.ś. Jak wynika z § 3 ust. 1 pkt 79 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573, z późn. zm.), sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko może wymagać przedsięwzięcie polegające na dokonaniu zalesienia o powierzchni powyżej 20 ha, mające na celu zmianę sposobu użytkowania terenu. W przypadku zalesienia obszarów mniejszych niż 20 ha, co do zasady nie ma obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. Nie można jednak wykluczyć potrzeby dokonania oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, na podstawie art. 97 w zw. z art. 96 u.o.o.ś.