Z dniem 25 grudnia 2014 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta. Ustawa ta – poza uregulowaniem wspomnianej w tytule problematyki ochrony konsumentów – wprowadziła istotne zmiany w już obowiązujących aktach prawnych. Szeroki zakres zmian objął w szczególności ustawę z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny.
Autorzy przedstawili zmiany w zakresie instytucji rękojmi, będącej podstawowym narzędziem zabezpieczającym interes kupującego na wypadek ujawnienia się w wad w przedmiocie umowy sprzedaży.
Istota rękojmi, pojęcie wady
Rękojmia to szczególny rodzaj odpowiedzialności sprzedawcy, funkcjonujący obok odpowiedzialności odszkodowawczej na zasadach ogólnych. Istota instytucji rękojmi polega na tym, że w razie ujawnienia się wady w przedmiocie umowy sprzedaży, sprzedawca ponosi wobec kupującego odpowiedzialność za wystąpienie tej wady. Odpowiedzialność ta – jak wspomniano powyżej – funkcjonuje równolegle do odpowiedzialności z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, czyli tzw. ogólnej odpowiedzialności odszkodowawczej. Należy jednakże zauważyć, że przesłanki odpowiedzialności z tytułu rękojmi ukształtowane zostały w sposób znacznie surowszy, niż przesłanki odpowiedzialności na zasadach ogólnych. W przeciwieństwie do odpowiedzialności odszkodowawczej, która jest oparta na zasadzie winy (dając dłużnikowi możliwość uchylenia się od odpowiedzialności w razie wykazania, że nie ponosi on winy za wyrządzoną wierzycielowi szkodę, albo że powstała szkoda nie jest następstwem zachowania dłużnika), odpowiedzialność w ramach rękojmi jest określana jako odpowiedzialność absolutna, gdyż sprzedawca nie ma możliwości uchylenia się od odpowiedzialności powołując się na brak jakiejkolwiek winy w tym, że wada wystąpiła. Innymi słowy, w przypadku odpowiedzialności z tytułu rękojmi, sprzedawca ponosił będzie co do zasady odpowiedzialność z uwagi na sam fakt wystąpienia szkody. Taki charakter odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest akcentowany w orzecznictwie sądów powszechnych. W niedawnym wyroku z dnia 23 grudnia 2014 r. Sąd Apelacyjny w Białymstoku (I ACa 601/14) sformułował tezę, że przewidziana w art. 556 § 1 i nast. ustawy - Kodeks cywilny dalej k.c. odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy jest odpowiedzialnością bezwzględną, której wystarczającą przesłanką faktyczną jest ustalenie, że sprzedana kupującemu rzecz wykazuje cechy kwalifikujące ją w danym stosunku prawnym jako rzecz wadliwą. Sprzedawca nie może się z niej zwolnić, jest ona niezależna od winy, obciąża go niezależnie od tego, czy to on spowodował wadliwość rzeczy, czy ponosi w tym zakresie jakąkolwiek winę, a nawet czy w ogóle widział lub mógł wiedzieć o tym, że sprzedana rzecz jest wadliwa.
W podobnym tonie wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 25 listopada 1998 r. (I ACa 351/98). W wyroku tym wyrażono pogląd, że ustawowa odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady sprzedanej rzeczy ma charakter zbliżony do absolutnego tzn. sprzedawca nie może się z niej zwolnić, obciąża go ona niezależnie od tego, czy to on spowodował wadliwość rzeczy, czy ponosi w tym zakresie jakąkolwiek winę a nawet czy w ogóle widział lub mógł wiedzieć o tym, że sprzedana rzecz jest wadliwa. Jak zwraca uwagę Sąd Apelacyjny w Lublinie w przywołanym powyżej wyroku, z rzeczą wadliwą mamy do czynienia wtedy, gdy ma ona cechy zmniejszające jej wartość lub użyteczność ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy, a także jeżeli nie ma właściwości, o których istnieniu zapewnił kupującego sprzedawca, albo jeżeli została wydana w stanie niezupełnym. Dla oceny wad fizycznych rzeczy podstawowe znaczenie mają względy funkcjonalne, czy to określone w umowie, czy związane z wymaganiami normalnego użytku. Na kupującym nie ciążą żadne obowiązki badania rzeczy na okoliczność istnienia wady, poza zwykłymi obowiązkami związanymi z odbiorem rzeczy zgodnie z umową. Z kolei Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 marca 2010 r. (IV CNP 76/09) zwraca uwagę, że będące przedmiotem umowy sprzedaży urządzenie jest wadliwe, jeżeli nie spełnia swoich funkcji, z powodu których zostało kupione, a przywrócenie go do stanu zgodnego z umową wykracza poza możliwości nie tylko przeciętnego użytkownika tej rzeczy, lecz również fachowca i wymaga specjalnych kwalifikacji, o czym kupujący nie został poinformowany przez
sprzedającego w dacie zawierania umowy.
Nowelizacja kodeksu cywilnego, która zaczęła obowiązywać z dniem 25 grudnia 2014 r., wprowadziła zmiany w dotychczasowej definicji wady. Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 556 k.c., sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną. Tak zdefiniowana odpowiedzialność sprzedawcy względem kupującego jest właśnie określana mianem rękojmi. Przepis art. 5561 § 1 k.c. doprecyzowuje z kolei, że wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. W szczególności przedmiot umowy jest niezgodny z treścią umowy, jeżeli:
1) nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
2) nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
3) nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
4) została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.
@page_break@
W świetle art. 556 § 3 k.c. rzecz będąca przedmiotem umowy ma wadę fizyczną także w razie nieprawidłowego jej zamontowania i uruchomienia, jeżeli czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę lub osobę trzecią, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność, albo przez kupującego, który postąpił według instrukcji otrzymanej od sprzedawcy.
W wyniku omawianej tu nowelizacji kodeksu cywilnego dodano też art. 5562 k.c., który mówi, że jeżeli kupującym jest konsument, a wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego.
Z dniem 25 grudnia 2014 r. do przepisów kodeksu cywilnego wprowadzono też nową definicję wady prawnej. Otóż zgodnie z brzmieniem art. 5563 k.c., sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej albo jeżeli jest obciążona prawem osoby trzeciej, a także jeżeli ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu; w razie sprzedaży prawa sprzedawca jest odpowiedzialny także za istnienie prawa.
Zawiadomienie o wadzie
Najważniejszym momentem umożliwiającym realizację przez kupującego swoich uprawnień z tytułu rękojmi jest zawiadomienie sprzedawcy o wadzie. Zgodnie zart. 563 § 1 k.c., który z dniem 25 grudnia 2014 r. uzyskał nowe brzmienie, przy sprzedaży między przedsiębiorcami kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu. Analizowany przepis zniósł natomiast dotychczasowe ograniczenia czasowe dla zbadania rzeczy w obrocie konsumenckim. Gwoli przypomnienia, art. 563 § 1 w brzmieniu obowiązującym przed dokonaną nowelizacją przewidywał, że kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy, jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca od jej wykrycia, a w wypadku gdy zbadanie rzeczy jest w danych stosunkach przyjęte, jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca po upływie czasu, w którym przy zachowaniu należytej staranności mógł ją wykryć. Zmiany dotyczą też sposobu zawiadomienia o wadzie. Uchylony obecnie art. 563 § 3 k.c. przewidywał, że do zachowania terminów zawiadomienia o wadach rzeczy sprzedanej wystarczy wysłanie przed upływem tych terminów listu poleconego.
W aktualnym stanie prawnym problematykę sposobu zawiadomienia sprzedawcy o wadzie reguluje art. 563 § 2 k.c. Przepis ten stanowi, że do zachowania terminu, o którym mowa w art. 563 § 1k.c. wystarczy wysłanie przed jego upływem zawiadomienia o wadzie. Ustawodawca zrezygnował więc z dotychczasowej formy listu poleconego. Zauważyć też należy, że przepis ten nie mówi wcale o wymogu wysłania pisma z zawiadomieniem, lecz jedynie o wysłaniu zawiadomienia. Takie sformułowanie sugeruje, że wysłanie zawiadomienia za pośrednictwem poczty elektronicznej lub faksu – co nie jest traktowane jako forma pisemna, lecz jeden ze sposobów porozumiewania się na odległość – będzie prawnie skuteczne i wywoływało będzie skutki, jakie ustawa wiąże z zawiadomieniem sprzedawcy o wadzie. W przypadkach przewidzianych w powyższym przepisie, utrata uprawnień z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy nie następuje mimo niezachowania terminów do zbadania rzeczy przez kupującego lub do zawiadomienia sprzedawcy o wadzie, jeżeli sprzedawca wiedział o wadzie albo zapewnił kupującego, że wady nie istnieją (art. 564 k.c.).
Pełna treść komentarza praktyczne pt. Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi - uprawnienia kupującego dostępna jest w programie Serwis Budowlany>>>