1. Bezdomne zwierzęta - definicja

Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 5 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008), dalej "u.c.p.g.", gminy zapewniają czystość i porządek na swoim terenie i tworzą warunki niezbędne do ich utrzymania. W ramach tego obowiązku m.in. organizują ochronę przed bezdomnymi zwierzętami na zasadach określonych w odrębnych przepisach (art. 3 ust. 2 pkt 5). Ustawa nie zawiera delegacji do określenia takich zasad.
Zwierzęta bezdomne definiuje ustawa o ochronie zwierząt z dnia 21 sierpnia 1997 r. (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 106, poz. 1002), dalej "u.o.z.". Ustawa ta, w art. 4 pkt 16, do zwierząt tych zalicza zwierzęta domowe lub gospodarskie, które uciekły, zabłąkały się lub zostały porzucone przez człowieka, a nie ma możliwości ustalenia ich właściciela lub innej osoby, pod której opieką trwale dotąd pozostawały.

1.1. Zwierzęta towarzyszące człowiekowi

Zwierzęta domowe to zwierzęta tradycyjnie przebywające wraz z człowiekiem w jego domu lub odpowiednim pomieszczeniu, utrzymywane przez człowieka w charakterze jego towarzysza, np. przede wszystkim psy i koty, ale także np. papugi czy kanarki oraz ryby akwariowe. Wprawdzie w art. 4 pkt 17 u.o.z. ustawodawca odwołał się w definicji do tradycji, ale można przyjąć, że zwierzętami domowymi w tym rozumieniu będą również te, które dopiero ostatnio, pod wpływem mody, są przez człowieka utrzymywane. Mając jednak na uwadze, że chodzi jedynie o bezpieczeństwo i czystość w miejscach publicznych, dlatego praktyczne znaczenie tego przepisu ogranicza się do psów i kotów.

1.2. Zwierzęta gospodarskie

Definicja zwierząt gospodarskich została zamieszczona w art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 133, poz. 921). Do tej grupy zalicza:
a) koniowate - zwierzęta gatunków: koń lub osioł,
b) bydło - zwierzęta gatunków: bydło domowe i bawoły,
c) jeleniowate - zwierzęta z gatunków: jeleń szlachetny, jeleń sika i daniel utrzymywane w warunkach fermowych, w celu pozyskania mięsa lub skór, jeżeli pochodzą z chowu lub hodowli zamkniętej, o których mowa w przepisach prawa łowieckiego, albo chowu lub hodowli fermowej,
d) drób (to jest według odrębnej definicji z art. 2 pkt 2 tej ustawy - ptaki gatunków: kura, kaczka, kaczka piżmowa, gęś, gęś garbonosa, indyk, przepiórka japońska, perlica oraz utrzymywany w warunkach fermowych struś),
e) świnie,
f) owce,
g) kozy,
h) pszczołę miodną,
i) zwierzęta futerkowe (to jest według odrębnej definicji z art. 2 pkt 3 tej ustawy lisa pospolitego, lisa polarnego, norkę amerykańską, tchórza, jenota, nutrię, szynszylę i królika - utrzymywane w celu produkcji surowca dla przemysłu futrzarskiego, mięsnego i włókienniczego).

2. Zapewnienie opieki bezdomnym zwierzętom

Zapewnienie opieki bezdomnym zwierzętom należy do zadań własnych gminy. Jeżeli gmina zamierza postanowić o wyłapywaniu bezdomnych zwierząt, musi wydać w tej kwestii odrębną uchwałę. Musi także:
- podjąć uzgodnienie (wiążące) z państwowym lekarzem weterynarii,
- uzyskać opinię (niewiążąca) upoważnionego przedstawiciela organizacji społecznej, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt (np przedstawiciela Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami w Polsce).

Warto tu przywołać wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 czerwca 2007 r., II OSK 339/07. W wyroku tym Sąd orzekł, że ocena interesu prawnego fundacji i organizacji społecznych musi być powiązana z badaniem ich ustawowych oraz statutowych zadań i kompetencji, tym bardziej w przypadku gdy chodzi o ochronę zwierząt, które same swojego interesu prawnego i uprawnień bronić nie mogą. NSA zauważył także, że skoro fundacja ma m.in. prawo do opiniowania uchwał rad gmin podejmowanych na podstawie ustawy o ochronie zwierząt, to nie można jej odmawiać prawa do zaskarżania uchwały, której nie opiniowała i której zarzuca naruszenie prawa.