Fragment komentarza pochodzi z programu Prawo Ochrony Środowiska.
Usuwanie drzew i krzewów – wniosek o wydanie decyzji
Przepisy ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody - dalej u.o.p., dotyczące ochrony terenów zieleni i zadrzewień, nie były zmieniane w sposób systemowy od momentu uchwalenia pierwotnego tekstu ustawy, czyli od 2004 r. Wprowadzane dotychczas nowelizacje odnosiły się jedynie do niektórych zagadnień, m.in. do ochrony zadrzewień przydrożnych czy do pielęgnacji koron drzew, chociaż podnoszono nieracjonalność i restrykcyjność wielu rozwiązań. Gruntowną modyfikację ustawy niewątpliwie przyspieszył wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 lipca 2014 r., SK 6/12, w sprawie wysokości kary pieniężnej za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia, w którym Trybunał uznał niekonstytucyjność art. 88 ust. 1 pkt 2 i art. 89 ust. 1 u.o.p. w ich dotychczasowym brzmieniu, nakazując ich zmianę nie później niż w ciągu 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Urzędowym.
Analizując art. 88 ust. 1 pkt 2 i art. 89 ust. 1 u.o.p., Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że za uznaniem zarzutu naruszenia przez zakwestionowane przepisy art. 64 ust. 1 i 3 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP przemawia nie tylko zbytnia dolegliwość kary wynikająca z jej wysokości, równej trzykrotności opłaty za usunięcie drzewa za zezwoleniem, lecz również automatyzm nakładania tej kary. Zdaniem Trybunału, ustawodawca nakazuje stosowanie tej kary niejako mechanicznie i w sposób sztywny – bez względu na zróżnicowanie przyczyn i okoliczności usunięcia drzewa (krzewu). Uzasadniając wyrok, Trybunał stwierdził, że zakwestionowane przepisy nie uwzględniały w szczególności specyfiki sytuacji, w których uszkodzenie drzewa siłami przyrody lub jego chorobą sprawiały, że zagrażały one życiu lub zdrowiu użytkowników nieruchomości, a także innych osób, co było powodem ich usunięcia. Wskazał również, że przepisy u.o.p. nie uwzględniały sytuacji stanu wyższej konieczności, w której natychmiastowe nieusunięcie drzewa spowodować mogło odpowiedzialność karną, co jednocześnie powodowało, że za usunięcie to (nielegalne, bo bez zezwolenia) organ wydający zezwolenie obligatoryjnie musiał naliczyć karę.
Jeszcze przed uchwaleniem nowych przepisów Naczelny Sąd Administracyjny uchylał wyroki sądów wojewódzkich, które podtrzymywały wysokie kary za nielegalną wycinkę (por. wyroki NSA: z dnia 4 grudnia 2014 r., II OSK 2697/14; z dnia 4 grudnia 2014 r., II OSK 2700/14; z dnia 9 grudnia 2014 r., II OSK 2710/14). Uzasadniając orzeczenia, NSA podnosił, że decydujące znaczenie ma w tej sprawie wyrok Trybunału Konstytucyjnego, chociaż formalnie przepisy o karach za bezprawną wycinkę drzew nadal obowiązywały, ale sąd powinien zastosować w takich sprawach wskazówki Trybunału.
Wprowadzona przez ustawę z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw nowelizacja u.o.p., obowiązująca od dnia 28 sierpnia 2015 r., pozostawia niezmienioną kluczową zasadę, że usuwanie drzew i krzewów z terenu nieruchomości może nastąpić wyłącznie na podstawie zezwolenia właściwego organu i za opłatą, a wycięcie drzew bez zezwolenia skutkuje karą administracyjną. Na nowo jednak sformułowano treść wniosku i decyzji, ustalono metodę naliczania opłat odzwierciedlającą koszt odtworzenia drzewa o podobnej wielkości ze zróżnicowaniem ze względu na lokalizację (np. tereny wiejskie i zurbanizowane) oraz kar administracyjnych w zależności od charakteru deliktu administracyjnego, a także kwestię usuwania drzew w stanie wyższej konieczności.
W wyniku nowelizacji u.o.p. zostały również określone wielkości obwodów pni drzew (a nie - jak dotychczas - ich wieku), które podlegają obowiązkowi uzyskiwania zezwolenia. W ten sposób każda osoba będzie mogła w prosty sposób sprawdzić, czy konieczne jest zezwolenie na wycinkę drzewa. Zniesiono także obowiązek uzyskiwania zezwolenia na usuwanie krzewów z ogrodów przydomowych i powalonych lub złamanych przez wiatr drzew, które będą mogły być usunięte przez właściwe służby lub po oględzinach pracownika urzędu gminy. Ponadto wprowadzono zwolnienie z opłat (ale nie zezwoleń) w przypadku usuwania tzw. samosiewu z nieużytkowanych gruntów.
To, co istotne dla osób ukaranych karą administracyjną za nielegalne usunięcie drzew, to możliwość żądania wznowienia postępowania, zgodnie bowiem z art. 145a ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego - dalej k.p.a., można żądać wznowienia postępowania w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją RP, na podstawie którego została wydana decyzja. Skargę o wznowienie wnosi się w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, tj. od 15 stycznia 2016 r.
(...)
