Urlop na żądanie - uprawnienia pracownika a obowiązki pracodawcy

Urlopnażądanieto uprawnienie pracownika do 4 dniaurlopuwypoczynkowego, które może wykorzystać w ciągu roku kalendarzowegobez wcześniejszego uzgodnienia z pracodawcą.

Z urlopu na żądanie – w chwili obecnej 4 dni – może skorzystać wyłącznie ten pracownik, któremu przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego i który nie wykorzystał przysługujących mu za dany rok kalendarzowy dni urlopu na żądanie. Uprawnienie do urlopu na żądanie przysługuje w każdym roku kalendarzowym, powstaje wraz z nabyciem prawa do kolejnego urlopu wypoczynkowego i powstaje również w odniesieniu do pracownika podejmującego pracę po raz pierwszy.

Urlop na żądanie nie stanowi urlopu dodatkowego, a tylko część urlopu wypoczynkowego w ramach wymiaru przysługującego pracownikowi na podstawie art. 154 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94) – dalej k.p., przez co znajdują do niego zastosowanie ogólne regulacje dotyczące urlopów wypoczynkowych, oczywiście poza wyjątkami wynikającymi wprost z właściwych przepisów k.p., jak również z natury takiego uprawnienia.

Istota urlopu na żądanie polega przede wszystkim na tym, iż tryb jego udzielania jest nieco odmienny od ogólnych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego. Urlop na żądanie nie jest objęty planem urlopów ani uzgodnieniami, o których mowa w art. 163 k.p. To pracownik decyduje kiedy zamierza skorzystać z urlopu na żądanie, jak również o tym czy zamierza skorzystać jednorazowo z całego urlopu na żądanie, czy też może tylko z jego części. Dodatkowo urlopu na żądanie nie dotyczy również zasada, że urlopu niewykorzystanego należy udzielić najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego (art. 168 k.p.).

Tryb i zasady udzielania urlopu na żądanie

Pracownik zobowiązany jest zgłosić żądanie udzielenia takiego urlopu najpóźniej w dniu jego rozpoczęcia (art. 167² zd. 2 k.p.). W praktyce stosowania prawa pojawiły się wątpliwości interpretacyjne dotyczące użycia tego przepisu.

Sąd Najwyższy stwierdził, że wniosek o udzielenie urlopu na żądanie powinien być zgłoszony najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu, jednak do chwili przewidywanego rozpoczęcia pracy przez pracownika według obowiązującego go rozkładu czasu pracy (por. wyrok SN z dnia 15 listopada 2006 r., I PK 128/06). Pracownik powinien zgłosić wniosek o udzielenie urlopu nażądanie najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu, ale przed rozpoczęciem swojego dnia pracy, tj. przed godziną, od której powinien pracować według obowiązującego go rozkładu czasu pracy.

Przykład (...)

Problem powstanie wówczas, jeżeli przed godziną 8.00 rano nie będzie nikogo w zakładzie pracy, komu mógłby taki wniosek zgłosić. Na tym polega słabość stanowiska Sądu Najwyższego. Wówczas wyłączona będzie wina pracownika za spóźnione zgłoszenie wniosku o urlop na żądanie. Pracownik powinien zgłosić wniosek o urlop na żądanie w najkrótszym możliwym terminie.

Rozwiązaniem takich sytuacji może być określenie terminu w regulaminie pracy w inny (bardziej korzystny dla pracownika) sposób, do którego powinien być najpóźniej zgłoszony wniosek urlopowy, pod warunkiem, że regulacja regulaminowa nie będzie mniej korzystna niż uprawnienie wykreowane przepisami kodeksu pracy.

Nie jest również wykluczone, że sposób udzielania urlopów na żądanie zostanie ustalony u danego pracodawcy w drodze zwyczaju, pewnej praktyki. 

Ustawodawca nie sprecyzował jaką formę powinien przybrać wniosek pracownika o udzielenie urlopu na żądanie, przez co przyjąć należy, iż żądanie takie może być zgłoszone w dowolny sposób, np. osobiście, pisemnie, telefonicznie, drogą elektroniczną. Jednocześnie wskazać należy, iż pożądane wydaje się z praktycznego punktu widzenia, aby pracownik każdorazowo przyczynę urlopu na żądanie wskazywał. Określenie przyczyny pozwoli pracodawcy na rzetelne dokonanie oceny zgłoszonego wniosku oraz pozwoli uniknąć nieuzasadnionej odmowy. Istotne jest również, aby z treści wniosku wynikało, że chodzi o urlop na żądanie.

Podkreślić również należy, iż pracownik nie może rozpocząć urlopu na żądanie dopóki pracodawca nie wyrazi na to zgody, a rozpoczęcie urlopu na żądanie przed jego udzieleniem przez pracodawcę może być uznane za nieusprawiedliwioną nieobecność w pracy, stanowiącą ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (por. wyrok SN z dnia 16 września 2008 r., II PK 26/08). Odmienne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 stycznia 2005 r., II PK 197/04.

Więcej o urlopie na żądanie przeczytasz na www.kadry.abc.com.pl