Umowa ubezpieczenia robót budowlanych

Strony dążące do zawarcia umowy o roboty budowlane mogą rozważyć możliwość ubezpieczenia prowadzonych prac, co zapewni im finansową rekompensatę ewentualnie powstałych szkód. W tym celu ubezpieczający zawiera z zakładem ubezpieczeń umowę ubezpieczenia robót budowlanych, na mocy której ubezpieczyciel zobowiązuje się zapłacić ubezpieczającemu określone w umowie odszkodowanie za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić określona składkę.

Umowę ubezpieczenia robót budowlanych można skutecznie zawrzeć jedynie z zakładem ubezpieczeń w rozumieniu ustawy o działalności ubezpieczeniowej, który działa w formie spółki akcyjnej albo towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych. Drugą stroną umowy ubezpieczenia robót budowlanych jest jeden z uczestników procesu budowlanego zwany ubezpieczającym. Umowę ubezpieczenia może zostać również zawarta przez ubezpieczającego na rzecz osoby trzeciej (ubezpieczonego). W takim przypadku postanowienia umowy ubezpieczenia robót budowlanych dotyczące ubezpieczającego stosuje się odpowiednio również do ubezpieczonego, ale obowiązki wynikające z umowy na rzecz osoby trzeciej obciążają ubezpieczającego.

Trzeba pamiętać, że zgodnie z art. 806 Kodeksu cywilnego umowa ubezpieczenia robót budowlanych jest nieważna, jeżeli zajście przewidzianego w umowie wypadku nie jest możliwe.

Skuteczność postanowienia umowy odnoszącego się do okresu poprzedzającego jej zawarcie zależy od tego, aby żadna ze stron przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że wypadek zaszedł albo, że odpadła możliwość jego zajścia w tym okresie.

Zakłady ubezpieczeń zwykle proponują standardowe umowy ubezpieczenia, narzucając w niektórych przypadkach rozwiązania niekorzystne dla drugiej strony. W związku z powyższym, podmiot zamierzający zawrzeć umowę ubezpieczenia robót budowlanych powinien przeanalizować przedstawioną przez zakład ubezpieczeń umowę, mając na względzie postanowienia art. 805 i n. Kodeksu cywilnego oraz poniższe uwagi.

Zakłady ubezpieczeń proponują w umowach o ubezpieczenie robót budowlanych określone sformułowanie przedmiotu ubezpieczenia i konkretne wyłączenia odpowiedzialności. Postanowienia umowy ubezpieczenia robót budowlanych regulujące powyższy zakres należą do najistotniejszych i powinny zostać dokładnie przeanalizowane przez ubezpieczającego. W razie potrzeby ubezpieczający powinien podjąć z zakładem ubezpieczeń rokowania mające na celu odpowiednią modyfikacje przedmiotu umowy i wyłączeń odpowiedzialności ubezpieczyciela.

Dodatkowe klauzule umowne

Zakres ubezpieczenia można modyfikować w oparciu o dodatkowe klauzule umowne, służące zazwyczaj rozszerzeniu ochrony ubezpieczeniowej. O właściwej konstrukcji ubezpieczenia i jego skuteczności decyduje właśnie odpowiedni dobór klauzul dodatkowych. Dzięki nim rozwiązać można szereg problemów dotyczących między innymi: odpowiedzialności cywilnej pomiędzy podmiotami biorącymi udział w realizacji inwestycji, przekroczenia harmonogramu prac budowlanych, błędów projektowych, odpowiedzialności w okresie gwarancji lub konserwacji, szkód w mieniu otaczającym, szkód w instalacjach podziemnych, szkód materiałowych lub spowodowanych błędami projektowymi. Z mocy dodatkowych klauzul ubezpieczeniem obejmuje się w szczególności:

• ubezpieczenia w okresie gwarancji,
• ubezpieczenia podziemnych kabli, rur i innych urządzeń,
• usunięcia rumowiska,
• przedłużenia okresu prac budowlano-montażowych,
• wzrostu / spadku wartości kontraktu,
• ubezpieczenia prób maszyn i instalacji,
• ubezpieczenia ryzyka projektanta,
• ubezpieczenia robót odebranych lub oddanych do eksploatacji.

Wprowadzenie do umowy dodatkowych klauzul umownych rozszerzających ochronę ubezpieczeniową wiąże się z koniecznością zapłaty dodatkowej składki. W umowach ubezpieczenia robót budowlanych stosowane są często postanowienia na mocy, których bez dodatkowej składki do ubezpieczenia włączone jest ubezpieczenie danego przedmiotu do określonej w umowie wartości, której przekroczenie wymaga opłacenia dodatkowej składki. Ponadto w praktyce dopiero za opłatą dodatkowej składki do zakresu ubezpieczenia włącza się ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej.

Etapy zawarcia umowy ubezpieczenia robót budowlanych

W praktyce zakłady ubezpieczeniowe wyróżniają trzy etapy zawierania umowy ubezpieczenia robót budowlanych, tj.:

Etap 1 - Wniosek o ubezpieczenie

W ramach tego etapu ubezpieczający wypełnia, zazwyczaj przy pomocy agenta ubezpieczeniowego, wniosek o ubezpieczenie. Wniosek o ubezpieczenie zawiera podstawowe informacje dotyczące w szczególności:

• przedmiotu ubezpieczenia – dane dotyczące umowy o roboty budowlane, opis przedmiotu budowy/montażu, opis planowanych robót;
• podmiotów ubezpieczenia - dane inwestora, wykonawcy, podwykonawców wraz z zakresem ich prac;
• miejsca budowy / montażu - lokalizacja, rodzaj podłoża, najbliższe akweny, poziom wód gruntowych, szczególne warunki meteorologiczne, opis otoczenia miejsca prowadzonych prac;
• okresu ubezpieczenia - okres rozpoczęcia i zakończenia robót, okres rozruchu/testów, okres konserwacji/gwarancji;
• sum ubezpieczenia - odrębnie dla każdej części ubezpieczenia: prace kontraktowe, maszyny budowlane, odpowiedzialność cywilna;
• zakresu ubezpieczenia - np. wskazanie, czy polisa ma zawierać ubezpieczenie OC, wskazanie klauzul dodatkowych, które mają zostać uwzględnione w polisie.

Towarzystwa ubezpieczeniowe uzależniają zawarcie umowy ubezpieczenia od uzyskania dodatkowych informacji lub od indywidualnej oceny ryzyka dokonanej przez upoważnionego przez siebie przedstawiciela. Jednocześnie zobowiązują ubezpieczającego do dołączenia do wniosku określonych dokumentów, np.: kopii umowy o roboty budowlane, harmonogramu rzeczowo – finansowego, wykazu maszyn z podaniem ich danych identyfikacyjnych.

Jeżeli w umowie ubezpieczenia zastrzeżono, że w czasie jej trwania należy informować o zmianach zgłoszonych okoliczności, ubezpieczający obowiązany jest zawiadamiać o tych zmianach zakład ubezpieczeń niezwłocznie po otrzymaniu o nich wiadomości. Jeżeli ubezpieczający podał niezgodnie z prawdą okoliczności, zakład wolny jest od odpowiedzialności, chyba że okoliczności te nie mają wpływu na zwiększenie prawdopodobieństwa wypadku objętego umową.

Etap 2 – Oferta i jej akceptacja

Na podstawie otrzymanego wniosku zakład ubezpieczeń stwierdza, czy dany zakres robót budowlano-montażowych mieści się w ramach proponowanej umowy. Jeżeli tak, sporządzana jest oferta ubezpieczenia. Ubezpieczony otrzymuje od ubezpieczyciela ofertę sporządzoną dla wybranego zakresu ubezpieczenia wraz z kalkulacją składki ubezpieczeniowej do akceptacji. Na tym etapie pomiędzy stronami podejmowane są rokowania prowadzące do indywidualnego ukształtowania przedmiotu i zakresu ubezpieczenia. Umowa ubezpieczenia może regulować prawa i obowiązki stron w sposób odbiegający od ogólnych warunków ubezpieczenia. Zgodnie z art. 12a ustawy o działalności ubezpieczeniowej, ogólne warunki ubezpieczenia określają w szczególności:

1.      rodzaj ubezpieczenia i jego przedmiot;

2.      warunki zmiany sumy ubezpieczenia lub sumy gwarancyjnej, jeżeli ogólne warunki ubezpieczenia taką zmianę przewidują;

3.      prawa i obowiązki każdej ze stron umowy ubezpieczenia;

4.      zakres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń;

5.      przy ubezpieczeniach majątkowych - sposób ustalania rozmiaru szkody;

6.      sposób określania sumy odszkodowania lub innego świadczenia, jeżeli ogólne warunki ubezpieczenia przewidują odstępstwa od zasad ogólnych;

7.      sposób ustalania i opłacania składki ubezpieczeniowej;

8.      metodę i sposób indeksacji składek, jeżeli ogólne warunki ubezpieczenia indeksację przewidują;

9.      tryb i warunki dokonania zmiany umowy ubezpieczenia zawartej na czas nieokreślony;

10. przesłanki i terminy wypowiedzenia umowy przez każdą ze stron, a także tryb i warunki wypowiedzenia, jeżeli ogólne warunki ubezpieczenia przewidują taką możliwość.

Przed zawarciem umowy ubezpieczenia ubezpieczyciel, na podstawie art. 812 § 8 k.c. zobowiązany jest przedstawić ubezpieczającemu w formie pisemnej różnicę między treścią umowy a ogólnymi warunkami ubezpieczenia. W razie niedopełnienia tego obowiązku ubezpieczyciel nie może powoływać się na różnicę niekorzystną dla ubezpieczającego. Ww. przepisu nie stosuje się do umów ubezpieczenia zawieranych w drodze negocjacji.

Ponadto, zgodnie z art. 811 k.c., jeżeli w odpowiedzi na złożoną ofertę ubezpieczyciel doręcza ubezpieczającemu dokument ubezpieczenia zawierający postanowienia, które odbiegają na niekorzyść ubezpieczającego od treści złożonej przez niego oferty, ubezpieczyciel obowiązany jest zwrócić ubezpieczającemu na to uwagę na piśmie przy doręczeniu tego dokumentu, wyznaczając mu co najmniej 7-dniowy termin do zgłoszenia sprzeciwu. W razie niewykonania tego obowiązku zmiany dokonane na niekorzyść ubezpieczającego nie są skuteczne, a umowa jest zawarta zgodnie z warunkami oferty. W braku sprzeciwu umowa dochodzi do skutku zgodnie z treścią dokumentu ubezpieczenia następnego dnia po upływie terminu wyznaczonego do złożenia sprzeciwu.

Ogólne warunki ubezpieczenia oraz umowa ubezpieczenia powinny być formułowane jednoznacznie i w sposób zrozumiały, a postanowienia sformułowane niejednoznacznie interpretuje się na korzyść ubezpieczającego. Na uwadze należy również mieć, iż w myśl art. 807 § 1 k.c., postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia lub postanowienia umowy ubezpieczenia sprzeczne z przepisami działu I Tytułu XXVII Kodeksu cywilnego, są nieważne.

Etap 3 – Polisa

Ubezpieczyciel zobowiązany jest potwierdzić zawarcie umowy ubezpieczenia robót budowlanych dokumentem ubezpieczenia. Co do zasady umowę uważa się za zawartą z chwilą doręczenia ubezpieczającemu dokumentu ubezpieczenia, najczęściej polisy.

(...)