Czym jest tajemnica bankowa reguluje art. 104 prawo bankowego. Zgodnie z nim bank, osoby w nim zatrudnione oraz osoby, za których pośrednictwem bank wykonuje czynności bankowe, są obowiązane zachować tajemnicę bankową, która obejmuje wszystkie informacje dotyczące czynności bankowej, uzyskane w czasie negocjacji, w trakcie zawierania i realizacji umowy, na podstawie której bank tę czynność wykonuje. Michał Ćwiakowski, szef praktyki regulacji bankowych i finansowych w kancelarii Gawroński & Partners, podkreśla, że obowiązek zachowania tajemnicy bankowej, to jedna z podstawowych instytucji, która stanowi podstawę relacji zaufania pomiędzy bankiem i jego klientami, gwarantującą, że informacje o kliencie, często wrażliwe, nie zostaną bez podstawy prawnej wykorzystane przez bank lub ujawnione podmiotom  trzecim. Mec. Ćwiakowski dodaje jednak, że choć art. 104 obowiązuje już wiele lat, wciąż budzi dużo wątpliwości i sporów w zakresie jej rozumienia, zastosowania i wykładni.

 

Jakie informacje są objęte tajemnicą bankową

Bank obowiązany jest do zachowania w tajemnicy nie tylko informacji, w których posiadanie wszedł w związku z realizacją czynności bankowych i wykonywaniem umów z klientami, ale także informacji, w których posiadanie wszedł w związku z negocjacjami i w trakcie zawierania umowy, nawet jeśli do ich zawarcia nie doszło. To oznacza, że tajemnica zaczyna obowiązywać od momentu rozpoczęcia rozmów, np. o kredycie. Gdy przekazujemy bankowi nasze dane o sytuacji materialnej, rodzinnej, do wyliczenia zdolności kredytowej, bank co do zasady nie może ich ujawnić, nawet, gdy nie dojdzie do zawarcia umowy. Michał Ćwiakowski zauważa, że informacje chronione tajemnicą bankową mogą dotyczyć danych dotyczących czynności bankowej (np. warunków i parametrów kredytu), jak również danych na temat klienta banku oraz jego sytuacji faktycznej i prawnej, np. miejsce zatrudnienia, statusu majątkowego czy źródła dochodów. Przykładowo, jeśli żona chciałaby wiedzieć, o kredytach męża, bank niekoniecznie musi ją o nich poinformować. Jeśli nie była stroną umowy, nie otrzyma informacji. Jeśli małżonek umrze jako jedyny kredytobiorca, też mogą być problemy z ustaleniem szczegółów umowy. Może się okazać, że bank udzieli informacji, ale tylko na żądanie sądu.

Przykładowe czynności bankowe objęte tajemnicą:

  • prowadzenie rachunków bankowych,
  • udzielanie kredytów i pożyczek,
  • udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw,
  • emitowanie bankowych papierów wartościowych,
  • przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
  • świadczenie usług płatniczych,
  • prowadzenia operacji finansowych terminowych,
  • operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty,
  • nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,
  • przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,
  • udzielanie i potwierdzanie poręczeń,
  • wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych.

Jak długo bank chroni tajemnice swoich klientów

Obowiązek zachowania tajemnicy bankowej trwa przez czas nieokreślony. - W szczególności, nie ustaje on w przypadku zakończenia relacji umownych z klientem. Zdarzenie to nie ma żadnego wpływu na obowiązek zachowania tajemnicy bankowej przez bank  - wyjaśnia mec. Ćwiakowski. I dodaje, że istotnym zagadnieniem praktycznym jest określenie granic przedmiotowego zakresu tajemnicy bankowej w kontekście możliwości powiązania określonej informacji z konkretnym beneficjentem tajemnicy. - Pod pojęciem beneficjenta rozumiemy tu podmiot, którego informacja ta dotyczy, przede wszystkim klienta banku, ale nie tylko. W związku z bardzo szerokim sformułowaniem zakresu przedmiotowego tajemnicy bankowej, powstaje pytanie czy są nią objęte wszelkie informacje, w których posiadanie bank wszedł w związku z wykonywaniem czynności bankowych, czy tylko te, które dotyczą zidentyfikowanego podmiotu. Aby zobrazować to zagadnienie przykładem – chodzi o to, czy już tajemnicą bankową objęta będzie informacja, że bank XYZ udzielił  kredytu na 1 mln zł, czy dopiero gdy rozszerzymy tę informację o to, jakiemu klientowi kredytu udzielono lub też o inną daną, która tego klienta pozwoli zidentyfikować - mówi mec. Ćwiakowski.

Kto ma obowiązek chronić informacje o klientach banku

Obowiązanym do zachowania tajemnicy bankowej jest bank, osoby w nim zatrudnione oraz osoby za pośrednictwem których bank wykonuje czynności bankowe. Już w tym miejscu mogą pojawić się pierwsze wątpliwości dotyczące zakresu stosowania obowiązku zachowania tajemnicy bankowej.  Chodzi o niejasne pojęcia „osoby zatrudnionej w banku” oraz „osoby za pośrednictwem której bank wykonuje czynności bankowe”. - W przypadku pierwszego powstaje wątpliwość, czy obowiązek ten rozciąga się także na innych współpracowników banku, niezatrudnionych w oparciu o umowę o pracę. Istnieją też poglądy, zgodnie z którymi, osoby te są objęte obowiązkiem zachowania tajemnicy bankowej  jako „osoby za pośrednictwem których bank wykonuje czynności bankowe”, choć pod tym pojęciem częściej wskazuje się, ze chodzi o podmioty, którym bank powierzył wykonywanie czynności bankowych w ramach outsourcingu. Jednak i w tym wypadku także nie bez głosów krytycznych. Niewątpliwie, ustawodawca miał intencję szerokiego określenia zakresu podmiotowego obowiązywania tajemnicy bankowej - podkreśla Michał Ćwiakowski.

Komu bank może ujawnić tajemnice swoich klientów

Prawo bankowe precyzyjnie określa komu i jakich okolicznościach bank ma obowiązek ujawnić tajemnicę bankową, a także kto może żądać jej ujawnienia. Tyle, że uprawnione instytucje mogą one wykorzystać otrzymane informacje wyłącznie w granicach określonych przez przepisy prawa. Bank ma obowiązek udzielenia informacji stanowiących tajemnicę m.in.:

  • innym bankom i instytucjom kredytowym, np. w zakresie, w jakim informacje te są niezbędne w związku z wykonywaniem czynności bankowych oraz nabywaniem i zbywaniem wierzytelności, a także dostawcom usług płatniczych;
  • na zasadzie wzajemności - innym instytucjom ustawowo upoważnionym do udzielania kredytów - o wierzytelnościach oraz o obrotach i stanach rachunków bankowych w zakresie, w jakim informacje te są niezbędne w związku z udzielaniem kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń;
  • szefowi Krajowej Administracji Skarbowej;
  • sądowi lub prokuratorowi w związku z toczącym się postępowaniem o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, wnioskiem o udzielenie pomocy prawnej z innego państwa;
  • sądowi w związku z prowadzonym postępowaniem spadkowy lub o podział majątku;
  • komornikowi sądowemu w zakresie rachunków bankowych lub pełnomocnictw do dysponowania nimi,  ich liczby, obrotów i stanów tych rachunków, z podaniem wpływów, obciążeń, nadawców i odbiorców, w zakresie niezbędnym do prawidłowego prowadzenia postępowania egzekucyjnego, postępowania zabezpieczającego oraz wykonywania innych czynności wynikających z ustawowych zadań komornika;
  • UOKiK w związku z postępowaniami prowadzonymi na podstawie przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów,
  • KNF w zakresie sprawowanego nadzoru,
  • Rzecznikowi Finansowemu w zakresie niezbędnym do realizacji przez niego ustawowych zadań.

Szczegółowość ustawowych przesłanek żądania informacji od banku bywa różna. - Niekiedy regulacja jest wąska, innym razem bardzo szeroka, ogólna i ocenna, jak chociażby w przypadku wspomnianego wyżej Rzecznika Finansowego. Szerokie i ogólne przesłanki są często krytykowane, jako tworzące zbyt szeroki wyłom w regulacji tajemnicy bankowej - mówi mec. Ćwiakowski.

Czytaj również: Tajemnica bankowa nie stanowi już bariery do wymiany informacji dla celów podatkowych >>

Sytuacją wyłączającą obowiązek zachowania tajemnicy, gdzie bank jest uprawniony do ujawnienia, to m.in. relacja outsourcingu bankowego, zgodnie z przepisami art. 6a-6d prawa bankowego, w której bank powierza przedsiębiorcy lub przedsiębiorcy zagranicznemu wykonywanie czynności związanych z działalnością bankową. - Ujawnienie tajemnicy bankowej, zgodnie z wytycznymi i stanowiskiem nadzoru, jest również jedną z podstawowych przesłanek uznania danej relacji z dostawcą banku, za podpadającą pod reżim outsourcingu bankowego. Z jednej strony zatem relacja outsourcingu bankowego pozwala ujawnić dostawcy tajemnicę bankową w niezbędnym zakresie, z drugiej, stanowi przesłankę uznania relacji za outsourcing w ogóle - wyjaśnia mec. Ćwiakowski.

Odpowiedzialność za naruszenie tajemnicy bankowej

Ujawnienie tajemnicy bankowej bez zezwolenia rodzi ryzyko odpowiedzialności dla podmiotu zobowiązanego do jej zachowania, który dopuści się takiego czynu. - Mówimy tu nie tylko o sankcjach administracyjnych, które organ nadzoru może nałożyć na bank czy członków zarządu, ale także o indywidualnej odpowiedzialności karnej osób odpowiedzialnych - podkreśla mec Ćwiakowski. Ujawnienie lub wykorzystanie informacji stanowiących tajemnicę bankową niezgodnie z upoważnieniem określonym w ustawie, przez osobę obowiązaną do jej zachowania, stanowi czyn zabroniony zagrożony karą grzywny do 1 000 000 złotych i pozbawienia wolności do lat 3.