1. Zagadnienia wstępne
Twórcą utworu, względnie jego współtwórcą, co dotyczy także twórczych (będących utworami) projektów, jest osoba, która faktycznie brany pod uwagę utwór stworzyła. Jest to konstatacja oczywista. Mniej oczywiste jest już to, że osoba, podająca się za twórcę określonego utworu, rzeczywiście nim jest. Kontrowersje w tym zakresie pojawiają się zwłaszcza wówczas, gdy dwie osoby spierają się odnośnie do autorstwa danego utworu lub gdy tzw. osoba trzecia zgłasza swoje pretensje do korzystania z niego przez inny podmiot, powołując się na swoje autorstwo.
Aby wątpliwości tego rodzaju rozwiać, niezależnie od ingerencji właściwego sądu, który spór odnośnie do autorstwa utworu może wiążąco rozstrzygnąć, posłużyć się można, istotnymi także w kontekście postępowania przed sądem, odpowiednimi domniemaniami i dowodami, pomocnymi przy ustalaniu, kto jest rzeczywistym twórcą ocenianego utworu.
2. Domniemanie wynikające z oznaczenia egzemplarza utworu
Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.) - dalej u.p.a., domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.
To ustawowe domniemanie uwzględnia powszechnie stosowaną praktykę, polegającą na sygnowaniu utworu nazwiskiem jego twórcy, zarówno jeżeli chodzi o egzemplarze utworu, jak również różne przypadki jego rozpowszechniania, np. w związku z prezentacją twórczych projektów podczas publicznych konferencji czy wystaw. Co więcej powyższe domniemanie koreluje z jednym z osobistych praw autorskich, chroniących interesy twórcy, a mianowicie z prawem twórcy do oznaczania utworów jego autorstwa swoim nazwiskiem (por. art. 16 pkt 2 u.p.a.).
Jeżeli chodzi o twórcze projekty, wykorzystywane w działalności budowlanej, zasady prawa autorskiego, dotyczące oznaczania egzemplarzy utworu, wykazują ponadto zbieżność ze szczególnymi wymogami, wynikającymi z przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.) - dalej pr. bud. Chodzi konkretnie o przepisy rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz. U. Nr 120, poz. 1133 z późn. zm.) - dalej r.z.f.p.b. Paragraf 3 ust. 1 pkt 4 r.z.f.p.b. wyraźnie stanowi, że w projekcie budowlanym na stronie tytułowej należy zamieścić imiona i nazwiska projektantów opracowujących wszystkie części projektu budowlanego, wraz z określeniem zakresu ich opracowania, specjalności i numeru posiadanych uprawnień budowlanych, oraz datę opracowania i podpisy. Poza tym § 4 ust. 1 pkt 3 r.z.f.p.b. wymaga, aby na rysunkach wchodzących w skład projektu budowlanego umieszczać metrykę projektu zawierającą imię i nazwisko projektanta (projektantów), specjalność i numer uprawnień budowlanych, datę i podpis.
Odnośnie do twórczych projektów budowanych, sporządzanych zgodnie z przepisami Prawa budowlanego, nie powinno być zatem trudności ze wskazaniem ich twórców, biorąc pod uwagę powyższe wymogi sygnalizacyjne. Z formalnego punktu widzenia osoby wskazane na dokumentacji projektowej jako projektanci mogą być zatem traktowane jako twórcy projektu w rozumieniu prawa autorskiego.
Nie oznacza to jednak, że domniemanie autorstwa twórczego projektu, wynikające z oznaczenia jego egzemplarzy nazwiskiem twórcy, nie może zostać obalone - w sytuacji, gdyby okazało się, że faktycznie dany projekt został stworzony przez inną niż osobę lub osoby uwidocznione w dokumentacji projektowej. Obalenie przedmiotowego domniemania, czyli zakwestionowanie autorstwa określonej osoby w stosunku do konkretnego projektu, który nazwiskiem tej osoby jest sygnowany, wymagałoby oczywiście przeprowadzenia odpowiedniego postępowania dowodowego przed sądem, z powołaniem się na stosowne dowody, takie jak zwłaszcza dokumenty i zeznania świadków.
3. Dowodowe znaczenie dokumentów
Niewątpliwie, z uwagi na domniemanie wynikające z sygnowania egzemplarzy projektu nazwiskiem jego twórcy, podstawowe znaczenie dla ustalania autorstwa projektu ma dokumentacja projektowa, sporządzona zgodnie z wymogami Prawa budowlanego. Nie oznacza to jednak, że dokumentacja projektowa wyczerpuje zestaw dokumentów, jakie mogą być wykorzystywane w tym dowodowym celu, w szczególności wówczas, gdy autorstwo projektanta widniejącego na dokumentacji projektowej jest kwestionowane, czyli jeśli podejmowana jest próba obalenia wskazanego powyżej domniemania.
Po pierwsze należy zwrócić uwagę na dowodowy kontekst postanowień umów, których zawarcie poprzedza sporządzenie twórczego projektu, a więc przede wszystkim umów o twórcze prace projektowe, na podstawie których projekty są zamawiane. Szczególnie umowy w tym dowodowym aspekcie są istotne wtedy, gdy przyjmującym zamówienie jest bezpośrednio konkretny projektant, który umownie zobowiązuje się do osobistego wykonania określonego projektu. Jeśli nazwisko projektanta wskazanego na dokumentacji projektowej nie pokrywa się z nazwiskiem projektanta, który zgodnie z umową projekt miał stworzyć, istnieje powód do ustalenia, z czego wynika ta rozbieżność. Na przykład jej uzasadnieniem może być to, że zamawiający odstąpił od umowy z projektantem i zawarł umowę z inną osobą, która sporządziła zupełnie nowy projekt na potrzeby danej inwestycji.
(...)
Twórcą utworu, względnie jego współtwórcą, co dotyczy także twórczych (będących utworami) projektów, jest osoba, która faktycznie brany pod uwagę utwór stworzyła. Jest to konstatacja oczywista. Mniej oczywiste jest już to, że osoba, podająca się za twórcę określonego utworu, rzeczywiście nim jest. Kontrowersje w tym zakresie pojawiają się zwłaszcza wówczas, gdy dwie osoby spierają się odnośnie do autorstwa danego utworu lub gdy tzw. osoba trzecia zgłasza swoje pretensje do korzystania z niego przez inny podmiot, powołując się na swoje autorstwo.
Aby wątpliwości tego rodzaju rozwiać, niezależnie od ingerencji właściwego sądu, który spór odnośnie do autorstwa utworu może wiążąco rozstrzygnąć, posłużyć się można, istotnymi także w kontekście postępowania przed sądem, odpowiednimi domniemaniami i dowodami, pomocnymi przy ustalaniu, kto jest rzeczywistym twórcą ocenianego utworu.
2. Domniemanie wynikające z oznaczenia egzemplarza utworu
Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.) - dalej u.p.a., domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.
To ustawowe domniemanie uwzględnia powszechnie stosowaną praktykę, polegającą na sygnowaniu utworu nazwiskiem jego twórcy, zarówno jeżeli chodzi o egzemplarze utworu, jak również różne przypadki jego rozpowszechniania, np. w związku z prezentacją twórczych projektów podczas publicznych konferencji czy wystaw. Co więcej powyższe domniemanie koreluje z jednym z osobistych praw autorskich, chroniących interesy twórcy, a mianowicie z prawem twórcy do oznaczania utworów jego autorstwa swoim nazwiskiem (por. art. 16 pkt 2 u.p.a.).
Jeżeli chodzi o twórcze projekty, wykorzystywane w działalności budowlanej, zasady prawa autorskiego, dotyczące oznaczania egzemplarzy utworu, wykazują ponadto zbieżność ze szczególnymi wymogami, wynikającymi z przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.) - dalej pr. bud. Chodzi konkretnie o przepisy rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz. U. Nr 120, poz. 1133 z późn. zm.) - dalej r.z.f.p.b. Paragraf 3 ust. 1 pkt 4 r.z.f.p.b. wyraźnie stanowi, że w projekcie budowlanym na stronie tytułowej należy zamieścić imiona i nazwiska projektantów opracowujących wszystkie części projektu budowlanego, wraz z określeniem zakresu ich opracowania, specjalności i numeru posiadanych uprawnień budowlanych, oraz datę opracowania i podpisy. Poza tym § 4 ust. 1 pkt 3 r.z.f.p.b. wymaga, aby na rysunkach wchodzących w skład projektu budowlanego umieszczać metrykę projektu zawierającą imię i nazwisko projektanta (projektantów), specjalność i numer uprawnień budowlanych, datę i podpis.
Odnośnie do twórczych projektów budowanych, sporządzanych zgodnie z przepisami Prawa budowlanego, nie powinno być zatem trudności ze wskazaniem ich twórców, biorąc pod uwagę powyższe wymogi sygnalizacyjne. Z formalnego punktu widzenia osoby wskazane na dokumentacji projektowej jako projektanci mogą być zatem traktowane jako twórcy projektu w rozumieniu prawa autorskiego.
Nie oznacza to jednak, że domniemanie autorstwa twórczego projektu, wynikające z oznaczenia jego egzemplarzy nazwiskiem twórcy, nie może zostać obalone - w sytuacji, gdyby okazało się, że faktycznie dany projekt został stworzony przez inną niż osobę lub osoby uwidocznione w dokumentacji projektowej. Obalenie przedmiotowego domniemania, czyli zakwestionowanie autorstwa określonej osoby w stosunku do konkretnego projektu, który nazwiskiem tej osoby jest sygnowany, wymagałoby oczywiście przeprowadzenia odpowiedniego postępowania dowodowego przed sądem, z powołaniem się na stosowne dowody, takie jak zwłaszcza dokumenty i zeznania świadków.
3. Dowodowe znaczenie dokumentów
Niewątpliwie, z uwagi na domniemanie wynikające z sygnowania egzemplarzy projektu nazwiskiem jego twórcy, podstawowe znaczenie dla ustalania autorstwa projektu ma dokumentacja projektowa, sporządzona zgodnie z wymogami Prawa budowlanego. Nie oznacza to jednak, że dokumentacja projektowa wyczerpuje zestaw dokumentów, jakie mogą być wykorzystywane w tym dowodowym celu, w szczególności wówczas, gdy autorstwo projektanta widniejącego na dokumentacji projektowej jest kwestionowane, czyli jeśli podejmowana jest próba obalenia wskazanego powyżej domniemania.
Po pierwsze należy zwrócić uwagę na dowodowy kontekst postanowień umów, których zawarcie poprzedza sporządzenie twórczego projektu, a więc przede wszystkim umów o twórcze prace projektowe, na podstawie których projekty są zamawiane. Szczególnie umowy w tym dowodowym aspekcie są istotne wtedy, gdy przyjmującym zamówienie jest bezpośrednio konkretny projektant, który umownie zobowiązuje się do osobistego wykonania określonego projektu. Jeśli nazwisko projektanta wskazanego na dokumentacji projektowej nie pokrywa się z nazwiskiem projektanta, który zgodnie z umową projekt miał stworzyć, istnieje powód do ustalenia, z czego wynika ta rozbieżność. Na przykład jej uzasadnieniem może być to, że zamawiający odstąpił od umowy z projektantem i zawarł umowę z inną osobą, która sporządziła zupełnie nowy projekt na potrzeby danej inwestycji.
(...)