Z samowolą budowlaną mamy do czynienie wówczas, gdy dochodzi do budowy obiektu:
- bez pozwolenia na budowę,
- bez zgłoszenia,
- w razie wydania sprzeciwu do zgłoszenia.
Czytaj: Od soboty nowe prawo budowlane - proces inwestycyjny będzie prostszy>>
Należy podkreślić, że samowola budowlana będzie dotyczyła nie tylko sytuacji samej budowy obiektu budowlanego ale będzie miała miejsce także wtedy , gdy inwestor przystąpi do robót budowlanych przed wydaniem ostatecznej, wymaganej w danej sytuacji, decyzji. Samowola budowlana będzie występować również w przypadku rozbudowy obiektów bez wymaganego pozwalania bądź zgłoszenia.
Co istotne w definicję samowoli budowlanej wpisuje się każde prowadzenie robót budowlanych niezgodnie z obowiązującymi normami i przepisami, tj. przypadki kiedy np. występują sprzeczności prac względem projektu budowlanego, w ramach inwestycji nie powołano kierownika budowy bądź na budowie nie jest prowadzony dziennik budowy.
Planując zatem daną inwestycję inwestor musi wiedzieć w jakich sytuacjach należy uzyskać pozwolenie na budowę, a kiedy będzie można złożyć jedynie zgłoszenie. W art. 29 i 30 Prawa Budowlanego został szczegółowo opisany katalog obiektów oraz rodzaju robót budowlanych, które można wykonać bez pozwolenia oraz bez zgłoszenia. Ustawa zmieniająca prawo budowlane, która weszła w życie 19 września 2020 r. dodatkowo znacząco zmieniła i de facto rozszerzyła na korzyść inwestorów zakres możliwych inwestycji bez pozwolenia jak i bez zgłoszenia.
Postępowanie legalizujące samowole budowalną
To właściwy miejscowo organ nadzoru budowlanego decyduje czy w danej sprawie doszło do samowoli budowlanej, jak również o ewentualnym postępowaniu legalizacyjnym czy też o rozbiórce obiektu.
Istotnym jest to, że według Prawa budowlanego inwestor ma możliwość uniknięcia negatywnych konsekwencji związanych z samowolą budowlaną poprzez skorzystanie z instytucji tzw. legalizacji samowoli budowlanej. Postępowanie legalizujące samowolę budowlaną ma na celu podjęcie przez inwestora działań, które pozwolą na stwierdzenie, że nie mamy już do czynienia z nielegalną samowolę budowlaną, natomiast wówczas sam inwestor, który dopuścił się samowoli budowlanej zostanie zwolniony z przewidzianych za samowolę sankcji administracyjnych i karnych.
W ramach nowelizacji Prawa Budowlanego, obowiązującej od września 2020 r., doszło do ujednolicenia procedury legalizującej samowolę budowlaną, co obecnie zostało uregulowane w art. 48 Prawa budowlanego. Organ nadzoru budowlanego jak dotychczas najpierw wyda postanowienie o wstrzymaniu budowy dotyczące obiektu budowlanego lub jego części, jednak jednocześnie organ ten poinformuje inwestora o możliwości złożenia wniosku o legalizację samowoli budowlanej i konieczności wniesienia stosownej opłaty legalizacyjnej.
Inwestor ma możliwość złożenia wniosku o legalizację samowoli budowlanej w terminie 30 dni od doręczenia postanowienia o wstrzymaniu budowy. W przypadku złożenia przez inwestora powyższego wniosku wszczęte zostanie postępowanie legalizacyjne. Jeżeli inwestor nie złoży wniosku o legalizację, organ nadzoru budowlanego zadecyduje o nakazie rozbiórki.
Po przeprowadzony postępowaniu legalizacyjnym jeżeli organ stwierdzi nieprawidłowości, wyda postanowienie zobowiązujące do ich usunięcia pod rygorem wydania nakazu rozbiórki a gdy wykryte zostaną uchybienia w działaniu inwestora, organ nałoży obowiązek uiszczenia opłaty legalizacyjnej, której nieuiszczenie skutkować będzie wydaniem nakazu rozbiórki.
Prostsza legalizacja samowoli budowlanych
Należy zwrócić uwagę, że ustawa z 13 lutego 2020 r. zmieniająca prawo budowlane wprowadziła dodatkowe postępowanie w sprawie rozpoczęcia i prowadzenia robót budowlanych z naruszeniem ustawy, zwane uproszczonym postępowaniem legalizacyjnym dla samowoli budowlanych obiektów budowlanych lub części obiektów budowalnych zbudowanych bez wymaganego pozwolenia na budowę lub zgłoszenia, gdy od zakończenia budowy upłynęło co najmniej 20 lat.
Kary za samowolę budowlaną
Za samowole budowlaną stasowane były dotychczas sankcje o charakterze administracyjnym jak i karnym. W drodze postepowania administracyjnego karą będzie decyzja nakazująca rozbiórkę obiektu budowlanego wybudowanego bez pozwolenia na budowę lub uprzedniego zgłoszenia inwestycji. Kara administracyjna nie podlega przedawnieniu. Nie ma ograniczenia w czasie, które anulowałyby nakaz rozbiórki. Kolejna sankcja administracyjna za samowole budowlaną, to obowiązek uiszczenia opłaty legalizacyjnej w przypadku wszczęcia procedury legalizującej samowolę budowlaną. Nieuiszczenie tej opłaty skutkować będzie nakazaniem przez organ rozbiórki obiektu budowlanego.
Dotychczas to art. 90 Prawa budowlanego regulował kwestie sankcji karnych za dopuszczenie się samowoli budowlanej. Kary tego rodzaju dotyczyły grzywny, kary ograniczenia wolności, jak również kary pozbawienia wolności do lat 2. Jednak z uwagi na stosunkowo niską szkodliwość społeczną tego rodzaju czynu, jako samowola budowlana, ustawodawca zdecydował o zmianie w powyższym zakresie. Aktualnie za samowolę budowlana grozić będzie jedynie kara grzywny, co ustanowiono w art. 93 pkt. 13 Prawa budowlanego.
Wysokość kary za samowolę budowlaną
Obecnie za samowolę budowlaną inwestorowi nie grozi już kara ograniczenie wolności czy też kara pozbawienia wolności, jednak grzywny za samowolę budowlaną nadal są bardzo wysokie i w praktyce mogą osiągnąć nawet wartość do 1 080 000 zł.
Kara grzywny podlega przedawnieniu z upływem 5 lat od momentu zaistnienia samowoli budowlanej. Po upływie tego czasu orzeczenie o nałożeniu grzywny traci swoją moc i nie będzie mogło być już egzekwowane. Natomiast, gdy przed upływem powyższego terminu wszczęte zostanie postępowanie przez organ nadzoru budowlanego, termin ten ulega przerwaniu i zostaje liczony od nowa.
Autorka: Patrycja Gorgoń-Wróbel - radca prawny w BWHS Wojciechowski Springer i Partnerzy
Cena promocyjna: 249 zł
Cena regularna: 249 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 186.74 zł
