Rozpoczynając działalność trzeba podjąć decyzję - ze wspólnikiem czy bez?

Rozpoczynając wykonywanie działalności gospodarczej należy zastanowić się nad tym w jakiej formule ją prowadzić. Wybór jest dość ograniczony, ale niejednokrotnie, finalnie, to podatki przesądzają o tym w jakiej formie jest ona prowadzona. Jednak niekiedy pozostaje rozstrzygnąć jeszcze jeden dylemat: liczyć tylko na siebie, czy jednak podzielić się ze wspólnikiem.

Krok 1. Jakie masz formy do wyboru?

Polskie regulacje prawne przewidują zaledwie kilka forma prowadzenia działalności. Oczywiście oprócz tych wprost unormowanych w przepisach, w praktyce spotkać się może z innymi, które nie zostały oparte na dedykowanych im normach prawnych (jak np. spółka cicha), jednak te nie są przedmiotem niniejszej analizy (najczęściej takie formuły to forma pozyskiwania, z jednej strony, i lokowania kapitału, z drugiej strony). Jeżeli zamierzasz wykonywać działalność gospodarczą samodzielnie, to twój wybór padnie na jedną z trzech formuł:

• działalność ewidencjonowana,

• jednoosobowa spółka z o.o.,

• jednoosobowa spółka akcyjna.

W przypadku, gdy wolisz pracować w towarzystwie (i nie chodzi tutaj o pracowników), jesteś przygotowany na to by dzielić się ryzykiem, ale i zyskami, to masz nieco szersze możliwości; w tym przypadku możesz wybrać:

• spółkę cywilną,

• spółkę jawną,

• spółkę partnerską,

• spółkę komandytową,

• spółkę komandytowo-akcyjną,

• spółkę z o.o.,

• spółkę akcyjną.

Każda z powyższych form ma swoje zalety, ale i wady. Najważniejsze byś dokładnie przemyślał swój wybór, w szczególności uwzględniając własne potrzeby, definiowane zakresem działalności, ryzykiem itp. ale nade wszystko przewidując jego skutki podatkowe.

Krok 2. Zapoznaj się z charakterystyką poszczególnych form

O każdej formie prowadzenia działalności można napisać obszerne opracowania, i takie też powstały. Ze względu na to, że celem stworzenia niniejszego poradnika jest ułatwienie ci wyboru formy prowadzenia działalności poprzez odpowiedź na jedno z nurtujących cię (zapewne) pytań: samodzielnie, czy ze wspólnikiem -, poniżej przedstawiłem bardzo krótką charakterystykę każdej z form prowadzenia działalności, wyłącznie jej istotę.

Działalność ewidencjonowana

W tej formule wykonujesz działalność samodzielnie. Oczywiście nie oznacza to, że jesteś zdany wyłącznie na siebie. Możesz zatrudniać pracowników, korzystać z pomocy rodziny (osób współpracujących), czy zwierać umowy cywilnoprawne ze zleceniobiorcami, wykonawcami dzieła itp. Wszystko co zarobisz jest twoje (oczywiście po tym jak już podzielisz się zarobkiem z fiskusem), ale również tylko ty, i w dodatku całym swoim majątkiem (czyli de facto zazwyczaj również twoi najbliżsi), odpowiadasz za zobowiązania.

Wykonując działalność tworzysz przedsiębiorstwo, ale – o czym niektórzy zdają się zapominać – nie ma czegoś takiego jak odrębny od ciebie podmiot. Twoja firma to ty!

Aby rozpocząć wykonywanie działalność w tej formie wystarczy, jeżeli uzyskasz wpis w CEIDG (Centralna Ewidencja Informacji o Działalności Gospodarczej) i jednocześnie zgłosisz to w urzędzie skarbowym i ZUS. Pamiętaj jednak, że o ile podatki płacisz dopiero gdy zarabiasz, ZUS opłacasz bez względu na to, czy twoja działalność przynosić jakiekolwiek zyski (ale z drugiej strony, gdy zarabiasz dużo nie płacisz więcej – obowiązkowe składki mają stałą wysokość).

Spółka cywilna

Ta forma jest bardzo specyficzna, bo tak naprawdę (formalnie) przedsiębiorcą cały czas jest wspólnik, a nie spółka. Przy czym dla zawiązania takiej spółki musi być co najmniej dwóch wspólników. Spółka cywilna nie ma własnego majątku, jest tylko majątek wspólny wspólników. W takim przypadku zyskami dzielisz się ze wspólnikiem, a za długi odpowiadacie solidarnie, to oznacza, że jeżeli nie będziecie regulowali zobowiązań wierzyciel wybierze sobie tego, który mu zapłaci: ty, wspólnik, czy odpowiecie z majątku wspólnego (najczęściej powództwo jest kierowane wobec wszystkich wspólników by móc prowadzić egzekucje z majątku wspólnego).

Pamiętaj, że w przypadku spółki cywilnej ty (tak jak pozostali wspólnicy) musisz uzyskać wpis do CEIDG. Spółka nie jest wpisywana do żadnego rejestru gospodarczego.

Spółki osobowe

W przypadku prowadzenia działalności w formie spółki osobowej prawa handlowego (jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna), dla rozpoczęcia jej wykonywania wpierw musisz zawiązać umowę w formie pisemnej, a w niektórych przypadkach nawet w formie aktu notarialnego (spółka komandytowa, komandytowo-akcyjna) oraz uzyskać wpis do KRS (Krajowy Rejestr Sądowy).

W przypadku poszczególnych spółek osobowych prawa handlowego występują dość duże różnice pomiędzy nimi. Spółka jawna jest niekiedy określana ułomną osobą prawną, gdyż z jednej strony ma swój majątek, ale z drugiej strony wszyscy wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki własnymi majątkami - z tym, że jest to tzw. odpowiedzialność subsydiarna, co oznacza, że wierzyciel może żądać zapłaty bezpośrednio od wspólnika dopiero gdy zabraknie środków na uregulowanie należnych mu kwot z majątku spółki.

Specyficzną formą działalności jest spółka partnerska. Owa specyfika polega na tym, że w tej formule działalność mogą prowadzić wyłącznie osoby fizyczne, przedstawiciele tzw. wolnych zawodów (np. adwokaci, doradcy podatkowi, radcy prawni, lekarze, pielęgniarki, itp.). Typowym dla spółki partnerskiej jest również to, że przy odpowiedzialności wspólników całym swoim majątkiem, jednocześnie partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce, jak również za zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki.

Szczególnymi spółkami osobowymi są spółka komandytowa i komandytowo akcyjna.

W przypadku takich spółek wspólnicy dzielni są na dwie grupy: odpowiadający całym majątkiem za zobowiązania spółki (komplementariusz) i tylko do określonej kwoty (komandytariusz w spółce komandytowej i odpowiednio akcjonariusz w spółce komandytowo-akcyjnej).

W takich podmiotach działalność „operacyjna", bieżące zarządzanie, wykonywana jest przez komplementariusza, który prowadzi sprawy spółki. Komandytariusz i odpowiednio, akcjonariusz może zajmować się sprawami spółki i ją reprezentować tylko wówczas, jeżeli umowa spółki tak stanowi (spółka komandytowa) lub jako pełnomocnik (spółka komandytowo-akcyjna).

Ważnym przy tym jest to, że w przypadku spółki komandytowo-akcyjnej minimalny kapitał zakładowy to 50.000 zł.

Spółki kapitałowe

Podejmując działalność w formie spółki kapitałowej należy zawiązać umowę spółki z o.o. lub spółki akcyjnej (sporządzić statut spółki akcyjnej).

Spółki kapitałowe mają osobowość prawną, swój majątek, a właściciele odpowiadają za zobowiązania jedynie wniesionymi wkładami. Zarówno umowa spółki z o.o. jak i statut spółki akcyjnej muszą być sporządzone w formie aktu notarialnego; obie spółki podlegają wpisowi do KRS. Spółki kapitałowe muszą mieć kapitał zakładowy/akcyjny, który nie może być niższy niż 5000 zł dla spółki z o.o. i 100.000 w spółce akcyjnej.

Na zakończenie takiego bardzo ogólnego przedstawienia form prowadzenia działalności należy dodatkowo i w ramach pewnego podsumowania wskazać, że:

• przy działalności w formie spółki kapitałowej, spółki komandytowej i spółki komandytowo-akcyjnej koniecznym jest prowadzenie pełnej księgowości (ksiąg rachunkowych);

• spółki kapitałowe i spółka komandytowo-akcyjna są podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych, przez co występuje podwójne opodatkowania dochodów (z zastrzeżeniem regulacji szczególnych dotyczących ograniczenia podwójnego opodatkowania u komplementariusza spółki komandytowo-akcyjnej);

• zakładając spółkę komandytową, komandytowo-akcyjną, z o.o. i akcyjną należy udać się do notariusza i zapłacić za jego usługi;

• spółki osobowe i kapitałowe podlegają wpisowi do KRS, z czym wiążą się dodatkowe koszty;

• zakładając spółkę komandytowo-akcyjną, z o.o. i akcyjną należy zabezpieczyć minimalny kapitał

• w przypadku, gdy jedyny udziałowiec spółki z o.o. lub jedyny akcjonariusz spółki akcyjnej jest jednocześnie jedynym członkiem zarządu, to czynność prawna pomiędzy nim, a spółką musi być dokonywana w formie aktu notarialnego.

Krok 3. Podatkowe zalety i wady: działalność samodzielna vs spółka

Jeżeli planowany zakres twojej działalności, przynajmniej na początku, nie jest duży, nie obawiasz się jakiegoś szczególnego ryzyka finansowego, a jednocześnie nie lubisz przepłacać fiskusowi, to już w tym miejscy mogę dać ci złotą radę: odrzuć wszelkie pomysły o spółce kapitałowej i spółce komandytowo-akcyjnej. Te podmioty są samodzielnymi podatnikami CIT, a to oznacza, że najpierw podatek zapłaci spółka, a następnie wypłacając sobie zysk również go opodatkujesz (podatek 19%). Wyjątkowa jest tutaj tylko sytuacja komplementariusza spółki komandytowo-akcyjnej, bo jego podatek od udziału w zysku spółki jest pomniejszony o przypadającą na niego, wyznaczoną proporcjonalnie ze względu na jego udział w zysku, część podatku zapłaconego przez spółkę.

Pamiętaj o tym, że spółka i ty to dwa różne byty prawne, dwaj odrębni podatnicy, a to oznacza, że jeżeli otrzymasz od spółki jakieś nieodpłatne świadczenie (np. korzystasz na potrzeby prywatne z samochodu będącego własnością spółki lub to spółka zawarła umowę leasingu), to wraz z takim powstanie u ciebie przychód podatkowy. W przypadku, gdy ty dasz spółce jakieś świadczenie, to przychód powstanie po stronie spółki (np. udostępnisz swój lokal na działalność spółki, pożyczysz spółce pieniądze nie pobierając od nich odsetek).

Jakby tego było mało, jeżeli udzielisz spółce pożyczki, a wartość zobowiązań spółki wobec ciebie i innych udziałowców/akcjonariuszy przekroczy trzykrotność kapitału zakładowego, to część zapłaconych odsetek od takiej pożyczki nie będzie kosztem spółki, jednocześnie pozostając twoich przychodem.

Z kolei w przypadku świadczeń odpłatnych pomiędzy tobą i spółką należy pamiętać o rynkowości stosowanych cen oraz, po przekroczeniu progów ustawowych, o konieczność sporządzenia odrębnej dokumentacji podatkowej uzasadniającej taką rynkowość (lub skorygować wynik podatkowy o różnice wynikające z braku zachowania zasady rynkowości).

Powyższe problemy podatkowe nie wystąpią w przypadku spółki cywilnej i spółek osobowych innych niż spółka komandytowo-akcyjna.

Warto jednak zaznaczyć, że wszystko na to wskazuje, iż od 2015 r. część spółek osobowych (tych, wkłady do których przekraczają łącznie równowartość 50.000 euro) będzie objęta obowiązkiem sporządzania dokumentacji podatkowej dotyczącej transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi.

Cały czas dość dużo emocji budzi kwestia relacji gospodarczy pomiędzy spółką cywilną i osobową, a jej wspólnikami, jak również korzystania przez innych wspólników ze składników majątku wniesionych przez wspólnika do spółki.

Zasadniczo kwestie te nie powinny implikować negatywnych skutków, jednak czasami prowadzone są spory w tym obszarze. Jednak, jeżeli jeden ze wspólników nie wniesie składnika majątku do spółki (również do używania), a jedynie udostępni go spółce nieodpłatne, spowoduje to uzyskanie przychodu przez pozostałych wspólników.

Niekiedy są takie „zakusy" by omijać aportowanie, bo zmiana umowy spółki, przy czym w przypadku spółki cywilnej i osobowych za takie uznaje się również udzielenie przez wspólnika spółce pożyczki, wiąże się z koniecznością zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych. Działanie takie jest nieskuteczne i dalece niepożądane, gdyż z jednej strony rodzi problemy w podatku dochodowym, z drugiej i tak na płaszczyźnie podatku od czynności cywilnoprawnych uznawane jest za zmianę umowy spółki podlegającą opodatkowaniu. Pamiętać bowiem należy, że w przypadku spółek osobowych zmianą umowy spółki jest: wniesienie lub podwyższenie wkładu, którego wartość powoduje zwiększenie majątku spółki albo podwyższenie kapitału zakładowego, pożyczkę udzieloną spółce przez wspólnika, dopłaty oraz oddanie przez wspólnika spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania.

Definiując skutki podatkowe przypisane do spółki należy pamiętać o tym, że każda spółka (od cywilnej poczynając a na akcyjnej kończąc) wykonująca działalność gospodarczą jest „samodzielnym" (odrębnym od właściciela) podatnikiem VAT. To oznacza, że wszystkie świadczenia odpłatne ale i część świadczeń nieodpłatnych w relacji spółka-właściciel podlega opodatkowaniu VAT. Jeżeli właściciel jest podatnikiem VAT to wniesienie aportu w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub zorganizowana część przedsiębiorstwa również musi być opodatkowana VAT.

W przypadku działalności ewidencjonowanej, tj. wykonywanej samodzielnie, ze względu na tożsamość osoby fizycznej i jej działalności nie występuje jakikolwiek problem z podatkiem dochodowym, czy podatkiem od czynności cywilnoprawnym (np. przekazywanie środków pomiędzy rachunkiem firmowym a osobistym, regulowanie zobowiązań związanych z działalnością gospodarczą z rachunku osobistego nie wywołuje żadnych skutków podatkowych).

Jedynie na płaszczyźnie VAT przekazanie lub zużycie na potrzeby osobiste towarów, przy nabyciu, imporcie, wytworzeniu których podatnik miał prawo do rozliczenia podatku naliczonego, wiąże się z koniecznością zapłaty podatku należnego. Podobnie w przypadku świadczenia usług na potrzeby osobiste – tutaj również może powstać obowiązek podatkowy w VAT.

Czytaj więcej: Kompas Księgowo-Kadrowy