Restauracja zabytkowych obiektów powinna być rozpatrywana w kontekście praw autorskich

Ochrona obiektów, w tym budynków zabytkowych sprowadza się w praktyce do podejmowania działań, mających na celu ich zachowanie dla przyszłych pokoleń. Do działań tych należą w szczególności prace mające na celu restaurację zabytkowych obiektów, dzięki czemu istniejące zabytki mogą dalej istnieć w dobrym, a w każdym razie lepszym niż dotychczas stanie.

Z restauracją zabytkowych obiektów wiążą się liczne formalności i wymogi prawne, w tym wynikające z przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.) - dalej pr. bud. oraz z ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.) - dalej u.o.z., m.in. związane z obowiązkiem uzyskiwania stosownych pozwoleń budowlanych i zezwoleń konserwatorskich na prace przy zabytkach.

Niezależnie do tych administracyjnych procedur restauracja zabytkowych obiektów, choć zagadnienie to nie zostało w przepisach wprost do tych obiektów odniesione, powinna być rozpatrywana w kontekście regulacji praw autorskich, czyli ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.) - dalej u.p.a.

Najogólniej rzecz ujmując chodzi w tym przypadku o potrzebę rozważenia dwóch aspektów styku restauracji zabytkowych obiektów z problematyką praw autorskich, a mianowicie: 1) ustalenia, na ile dany obiekt zabytkowy, poddany restauracji, jest nośnikiem utworu, chronionego nadal prawami autorskimi oraz 2) stwierdzenia, czy restauracja zabytkowego obiektu skutkuje powstaniem nowych twórczych dzieł, chronionych prawami autorskimi.

Obiekty zabytkowe a prawa autorskie

Zabytkowy charakter obiektu kojarzony jest, zresztą słusznie, z obiektami starszymi, dłużej już istniejącymi, w tym pochodzącymi z dawnych czasów, np. obiekty średniowieczne. Jest to skojarzenie zgodne z ustawową definicją zabytku z art. 3 pkt 1 u.o.z., zgodnie z którym zabytkiem jest nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki lub zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Obiekty zabytkowe to oczywiście zabytki nieruchome. Może się więc wydawać, że prawa autorskie, ze względu na ich wygasanie (por. uwagi dalej), są z punktu widzenia zabytkowych budynków, w tym ich restauracji, nieistotne. Tak jednak nie jest, jeśli weźmie się pod uwagę zwłaszcza trzy okoliczności, tzn. po pierwsze „dawność” obiektu, warunkująca jego uznanie za zabytek, pod drugie sposób ustalania daty wygasania majątkowych praw autorskich oraz po trzecie konieczność brania pod uwagę wymogów wynikających z ochrony osobistych praw autorskich, które nie wygasają (por. art. 16 u.p.a.).

Obiekt, w celu uznania go za zabytek, nie musi mieć bardzo dawnego rodowodu, biorąc pod uwagę datę jego powstania (wybudowania). Co prawda im obiekt (budynek) starszy, tym jego zabytkowy charakter jest bardziej oczywisty. W praktyce zdarza się mimo to, że za zabytki uznawane są obiekty powstałe stosunkowo niedawno, czego przykładem może być choćby wpisanie do rejestru zabytków Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, a więc obiektu już powojennego. Może by zatem tak, że w dacie uznania danego obiektu za zabytek nie wygasły jeszcze majątkowe prawa autorskie do będącego utworem projektu, według którego zabytkowy obiekt został wzniesiony.
(...)

Pełna treść komentarza dostępna jest w programie Serwis Budowlany>>