Ustawa z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności zmienia dziesięć innych ustaw. Przy czym nowele polegają zarówno na zmianach w instytucjach już istniejących, jak również na dodaniu nowych, nieznanych dotychczas regulacji. I tak, wprowadza się odmienne zasady solidarnej odpowiedzialności inwestora oraz generalnego wykonawcy w procesie budowlanym, czy też rozszerza kompetencje biur informacji gospodarczej, a także zmienia niektóre terminy i wartości progowe prawa procesowego.
Z drugiej zaś strony tworzony jest Rejestr Wierzytelności Publicznoprawnych oraz kreowany nowy czyn nieuczciwej konkurencji. Wskazana na wstępie ustawa wprowadza, zatem bardzo szerokie spektrum zmian nakierowane na poprawę pozycji wierzycieli, zarówno prywatnoprawnych, jak i będących instytucjami publicznymi. Co więcej zmiany dotyczą niemal wszystkich etapów dochodzenia należności, począwszy od weryfikacji potencjalnego kontrahenta, czynności przedsądowych podejmowanych względem dłużnika, poprzez postępowanie zabezpieczające, aż po zmiany w postępowaniu procesowym.
Wśród celów przedmiotowej regulacji na plan pierwszy wysuwa się zwiększenie skuteczności dochodzenia roszczeń przez wierzycieli prywatnoprawnych, co ma zostać osiągnięte m.in. w drodze zapewnienia szerszych możliwości uzyskiwania informacji o zobowiązaniach potencjalnego kontrahenta z rejestrów biur informacji gospodarczej i z rejestrów oraz zwiększenie zakresu oraz efektywności postępowania: uproszczonego, grupowego, zabezpieczającego i egzekucyjnego, a także ułatwienie zawierania ugód przez jednostki z sektora finansów publicznych w sprawach dotyczących należności cywilnoprawnych, których owe podmioty są dłużnikami.
Solidarna odpowiedzialność w procesie budowlanym
Dotychczasowa regulacja Kodeksu cywilnego zakładała, że solidarna odpowiedzialność inwestora i wykonawcy powiązana jest ze zgodą tego pierwszego na zawarcie umowy z podwykonawcą. Przy czym inwestor był uprawniony do zgłoszenia sprzeciwu lub zastrzeżeń względem takowej umowy.
Nowe brzmienie przepisu przewiduje natomiast – jako zasadę – istnienie solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych przez niego robót budowlanych, których szczegółowy przedmiot został zgłoszony inwestorowi przez wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpieniem do wykonywania tych robót. Inwestor zachował wszakże prawo do wniesienia sprzeciwu wobec powierzenia ich podwykonawcy.
Ustawodawca zrezygnował zaś z możliwości wnoszenia przez inwestora zastrzeżeń. Co związane jest z faktem, iż inwestorowi nie będzie już przedstawiana umowa z podwykonawcą, a jedynie zgłaszany zakres robót jemu powierzanych. Co więcej, zgłoszenie takie nie będzie w ogóle potrzebne, jeżeli inwestor i wykonawca określili w umowie pomiędzy nimi szczegółowy przedmiot robót budowlanych wykonywanych przez oznaczonego podwykonawcę. W takim wypadku inwestor nie będzie miał nawet prawa wniesienia sprzeciwu.
Nowością jest także ograniczenie odpowiedzialności inwestora za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia do wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty budowlane. Przypadek taki zaistnieje, gdy wysokość wynagrodzenia podwykonawcy ustalonego w zawartej przez niego umowie z wykonawcą przekracza wysokość wynagrodzenia należnego wykonawcy za dane roboty budowlane.
Ustawodawca zastrzegł, że zarówno zgłoszenie, sprzeciw, jak i umowa pomiędzy inwestorem i wykonawcą, która obejmuje szczegółowy przedmiot robót budowlanych wykonywanych przez oznaczonego podwykonawcę powinny zostać zawarte w formie pisemnej pod rygorem nieważności.
Przedmiotowe zasady odpowiedzialności wynikające z przepisów art. 647(1) k.c. stosuje się również w następujących przypadkach:
• odpowiednio do solidarnej odpowiedzialności inwestora, wykonawcy i podwykonawcy, który zawarł umowę z dalszym podwykonawcą, za zapłatę wynagrodzenia dalszemu podwykonawcy,
• do solidarnej odpowiedzialności zamawiającego, wykonawcy, podwykonawcy lub dalszego podwykonawcy z tytułu wykonanych robót budowlanych.
Omówiona powyżej zmiana upraszcza warunki dochodzenia przez podwykonawcę zapłaty za wykonane roboty budowlane bezpośrednio od inwestora. Jednocześnie instytucja sprzeciwu, na który inwestor ma aż 30 dni, gwarantować ma ochronę jego interesów.
