Przykład 1. Bonus obrotowy

Spółka prowadzi sprzedaż hurtową okien. Towar zamawia bezpośrednio od producentów. Producenci okien przyznają bonusy za zakupienie określonego wolumenu towarów. Bonusy te przyznawane są procentowo od uzyskanego z danym kontrahentem obrotu. Ustalone są więc przedziały wielkości uzyskanego obrotu i procent do obliczenia premii pieniężnej. W związku ze wzrostem wielkości zakupionego towaru wzrasta również wskaźnik procentowy udzielanego bonusu – przykładowo zakup powyżej 200.000 zł daje bonus 2%, zakup powyżej 300.000 zł daje bonus 3%. Przy obliczaniu premii od obrotu (bonusu) jego uzyskanie nie jest uzależnione od spełnienia innych, dodatkowych warunków, zatem wyznacznikiem pozostaje tu wartość zakupionego towaru.

 

Wypłacona premia pieniężna, czyli bonus, związana jest w niniejszym przypadku z konkretną dostawą (czy dostawami), nawet jeśli faktycznie zostaje wypłacona po dokonaniu zapłaty. W takim przypadku powinna być traktowana jak rabat, bowiem ma bezpośredni wpływ na wartość dostawy i w efekcie prowadzi do obniżenia ceny dostawy. Rabat rozumie się tu jako zniżkę od ustalonej ceny towaru lub usługi, wyrażoną procentowo lub kwotowo.

 

Dodatkowo – jedynie ogólnie uzasadniając te kwestię – dane zdarzenie gospodarcze na gruncie VAT można traktować albo jako dostawę towarów, albo jako świadczenie usług. Nie może zatem zachodzić sytuacja, iż to samo zdarzenie jest i dostawą towarów, i usługą. W konsekwencji należy przyjąć, że premia za „poziom obrotu” to nie usługa.

Bonusy obrotowe - jako nie podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT - spółka nie powinna dokumentować fakturą.

PAMIĘTAJ!

 

Podstawę opodatkowania zmniejsza się o kwoty udokumentowanych, prawnie dopuszczalnych i obowiązkowych rabatów (bonifikat, opustów, uznanych reklamacji i skont) – przy czym udzielona przez sprzedawcę dla nabywcy premia pieniężna ma tożsamy skutek ekonomiczny i podatkowy, co rabat, upust itp.

Ustawodawca przy okazji nowelizacji obowiązującej od 1 stycznia 2014 roku sprecyzował, że podstawa opodatkowania nie obejmuje kwot:

  1. stanowiących obniżkę cen w formie rabatu z tytułu wcześniejszej zapłaty;
  2. udzielonych nabywcy lub usługobiorcy opustów i obniżek cen, uwzględnionych w momencie sprzedaży.

Dodatkowo – podstawę opodatkowania obniża się o kwoty udzielonych po dokonaniu sprzedaży opustów i obniżek cen

Przykład 2. Niezasadna faktura

Czy jeśli otrzymałem bonus z tytułu osiągniętego obrotu i wystawię na tę okoliczność fakturę VAT, to można będzie powiedzieć, że fiskus uzna tę transakcję za opodatkowaną?

To poniekąd złożony problem. W systemie podatku VAT generalnie obowiązuje zasada, że jeśli ktoś wystawił fakturę VAT, to obowiązany jest do zapłaty podatku tam wykazanego. Przy czym możliwa jest korekta takiej faktury.

Jednak jak wskazał NSA w uchwale w składzie siedmiu sędziów z dnia 25 czerwca 2012 r., I FPS 2/12, instytucja zapłaty podatku wykazanego na fakturze wystawionej omyłkowo, błędnie, fakturze pustej itp. ma służyć ochronie budżetu państwa przed nadużyciami podatkowymi, bowiem skoro jeden podmiot wystawi fakturę dokumentującą podatek należny, to drugi podmiot mógłby ten podatek odliczyć.

 

Jednak w odniesieniu dorabatów (premii pieniężnych) NSA uznał, że nie mamy do czynienia z fakturami wystawionym błędnie czy też fakturami pustymi. W momencie wystawiania tych faktur wskazywały one zresztą rzeczywistą wysokość obrotu.Zatem, jak podnosi NSA: „w odniesieniu do rabatów (premii pieniężnych) nie zachodzi co do zasady niebezpieczeństwo związane z fikcyjnymi, czy też pustymi fakturami. Nieskorzystanie przez podatnika z instytucji zmniejszenia podstawy opodatkowania (obrotu), a tym samym zmniejszenia wielkości zobowiązania podatkowego (lub zwiększenia nadwyżki podatku naliczonego nad należnym), jest neutralne dla budżetu państwa, nie godząc w jego jakikolwiek interes fiskalny” (por. również kwestie poruszane w przykładzie 8, co do możliwości odliczenia podatku naliczonego).

Przykład 3. Bonus marketingowy

Czy, podatnik, umieszczając reklamy w wydawanych gazetkach reklamowych, promując produkty dostawcy przez zamieszczanie logo jego produktów w internecie, eksponując w danym okresie wyroby danego producenta, a nawet zobowiązując się (np. w danym miesiącu) do powstrzymania się od zakupów u innych producentów, w zamian za co otrzymuje procentowy lub kwotowy bonus marketingowy, świadczy usługę na rzecz takiego producenta?

W tej sytuacji premia w postaci „bonusu marketingowego” jest faktycznie wynagrodzeniem za pewną usługę. Trzeba bowiem pamiętać, że przepisy wprost mówią o tym, że usługą jest m.in. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji.

Konsekwencją opodatkowania podatkiem VAT jest okoliczność, że należy tu wystawić fakturę, przy czym wartość premii to już wartość brutto. Jeśli zatem premia wynosi 6150 zł, to kwota netto to 5000 zł, a VAT to 1150 zł. Innymi słowy – wartość netto wylicza się metodą „w stu”, a nie „od stu” (czyli błędne byłoby rozliczenie w ten sposób, że wartość netto wynosiłaby 6150 zł, VAT 1414,50 zł, brutto 7564,50 zł).

Przykład 4. Bonus marketingowy od podatnika zagranicznego

Jakie są konsekwencje w VAT świadczenia usługi, w wyniku której otrzymuje się bonus marketingowy, ale na rzecz czynnego podatnika VAT z Unii Europejskiej bądź jeszcze z innego kraju? Jak wygląda wówczas kwestia dokumentowania usługi?

Zgodnie z ogólną regułą, miejscem świadczenia usług w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę lub stałe miejsce zamieszkania.

Jeżeli więc chodzi o bonus marketingowy otrzymywany od podmiotów z Unii Europejskiej i krajów trzecich, to miejscem świadczenia usługi jest kraj, w którym znajduje się siedziba usługobiorcy. Usługobiorcą jest podmiot płacący bonus. Stąd usługi nie podlegają wówczas opodatkowaniu na terytorium Polski. Polski podatnik wystawia wtedy faktury nie zawierające stawki i kwoty podatku oraz kwoty należności wraz z podatkiem. Dodatkowo faktury te nie muszą zawierać numeru identyfikacji podatkowej nabywcy.

Przykład 5. Aktywne działania reklamowe, marketingowe – ciąg dalszy

W ramach umowy sklepy sprzedające towar Producenta XYZ zobowiązują się do:

  • wszechstronnej i aktywnej promocji części oferowanych do sprzedaży,
  • zabiegania o rozszerzenie grupy odbiorców części wśród klientów indywidualnych na obszarze działania danego sklepu,
  • zapewnienia dostępności i kolportażu stosownych materiałów reklamowych,
  • monitorowania zapotrzebowania na rynku lokalnym na oryginalne części Producenta XYZ.

Producent uzależnia wypłatę wynagrodzenia na rzecz sklepów od realizacji zadań określonych w umowie. Premie są więc wypłacane w związku ze świadczeniami sklepu i nie są efektem obniżenia ceny konkretnej dostawy towaru na rzecz sklepu.

Czy ma tu miejsce usługa, a więc czynność podlegająca VAT?

Wypłata tego typu premii pieniężnej spełnia przesłanki do uznania za wynagrodzenie przysługujące z tytułu określonego zachowania się sklepu. Dodatkowo pomiędzy stronami (Producent XYZ i sklepy) zaistniała więź o charakterze zobowiązaniowym, która stanowi świadczenie usługi za wynagrodzeniem.


WAŻNE!

Czym innym jest premia z tytułu osiągnięcia określonego pułapu sprzedaży czy terminowego regulowania należności – wówczas możemy powiedzieć, że wypłacający premię po prostu udzielił rabatu, obniżył cenę.

Jeśli jednak wynagrodzenie dotyczy działań o szerszym charakterze – np. czynności reklamujące dostawcę, zmierzające do badania rynku, polegające na rezygnacji ze współpracy z innymi dostawcami, to podmiot otrzymujący premię świadczy usługę i winien wystawić fakturę VAT.

 

Przykład 6. Premia otrzymana przez najemcę od wynajmującego, np. jako zachęta do zawarcia umowy najmu

Wynajmujący zobowiązał się do wypłaty na rzecz najemcy premii pieniężnej:

  • jednorazowo w wysokości 3000 zł pod warunkiem, że do zawarcia umowy najmu dojdzie przed dniem 10 września,
  • jednorazowo w wysokości 10.000 zł pod warunkiem, że umowa zostanie zawarta na 5 lat,
  • co miesiąc w wysokości 500 zł - jako do nagrody za terminową płatność czynszu.

 

Jakie skutki w podatku VAT odnoszą poszczególne płatności?

Wydaje się, że najłatwiej wykazać, iż comiesięczna płatność 500 zł stanowi swoisty rabat za terminową płatność – rabat, który jedynie pomniejsza obrót.

Bardziej złożoną kwestią są „nagrody” za szybką decyzję o zawarcie umowy oraz za zdecydowanie się na długoterminowy najem. Sytuacja jest o tyle nietypowa, że rabat nie zostaje udzielony równolegle do zapłaty za najem czy jakiś czas po zawarciu umowy.

Należy zatem wziąć pod uwagę specyfikę danej, konkretnej sytuacji, przy czym argumentami na rzecz uznania premii za usługę mogłyby być następujące okoliczności faktyczne:

  • obecność najemcy w budynku ma na celu zachęcenie innych kontrahentów do wynajęcia powierzchni (byłby to tzw. „najemca flagowy” i byłoby to swoiste wynagrodzenie za świadczone usługi reklamowe),
  • kilka podmiotów (np. galerii handlowych) zabiegało o danego najemcę, zaś on wybrał tę galerię ze względu na premię,
  • płatność wiązała się z „prawem wyłączności”, zakazem konkurencji itp., to jest przedsiębiorstwo najemcy nie mogłoby zajmować miejsca np. w innej galerii w tym samym mieście, stąd premia ma także charakter rekompensaty za utracone korzyści,

Przy czym w świetle wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej można ryzykować stwierdzenie, że skoro przykładowo skrócenie okresu najmu za wynagrodzeniem, również objęte jest VAT czy zwolnieniem z opodatkowania (jeśli sam najem jest zwolniony), to i zgoda na przyjęcie albo zmianę warunków umownych i tolerowanie określonej sytuacji podlega opodatkowaniu bądź jest zwolniona tak jak usługa główna, czyli najem.

Przykład 7. Bonus/rabat w postaci bonu/voucheru/elektronicznej karty prepaid a rabat

Klient dokonując zakupów za daną kwotę otrzymuje bon (voucher) bądź elektroniczną kartę prepaid o wartości 10% dokonanych zakupów. Czy ten sposób rozliczenia z klientem, oznacza że sprzedawca udziela rabatu klientowi? Czy powinno się pomniejszać podstawę opodatkowania podatkiem VAT w miesiącu, w którym ma miejsce sprzedaż towarów i wydanie bonu czy jednak w kolejnych miesiącach, tj. przy kolejnych zakupach dokonywanych bonem/voucherem/kartą prepaid?

Jakkolwiek klient uiszcza płatność odpowiadającą pełnej cenie towaru, to jednocześnie nabywa prawo do zwrotu określonej kwoty (w formie bonu bądź „doładowania” elektronicznej karty prepaid). Takie zdarzenie stanowi formę rabatu pomniejszającego podstawę opodatkowania – uwzględnianego od razu. Wskazany rabat zostaje udzielony już w momencie zakupu towaru. Od tego momentu klient ma możliwość zapłaty za kolejne zakupy bonem czy kartą. Późniejsze skorzystanie z bonu czy karty nosi jedynie znamiona zapłaty.

Przykład 8. Odliczenie VAT

Dotychczas w związku z tym, że udzielałem rabatów z tytułu osiągnięcia określonych obrotów oraz terminowej płatności, to z ostrożności umówiliśmy się z kontrahentami, że będą opodatkowywać to świadczenie jako premię. W związku ze wspomnianą uchwałą NSA (I FPS 2/12), opisane podejście wydaje się niezasadne. Czy mimo że czynność wypłacenia premii pieniężnej (a zatem udzielenia rabatu) nie podlega VAT, można odliczyć podatek naliczony z takie faktury?

Generalnie nie można odliczyć podatku VAT naliczonego z faktury, jeśli dana transakcja nie podlega opodatkowaniu. Mimo to NSA zaprezentował dość korzystne stanowisko dla podatników. Uznał bowiem, że do czasu, kiedy udzielający rabatu (premii pieniężnej) nie dokona korekty faktury, to podmiot, który otrzymał rabat (premię pieniężną), nie będzie zobowiązany do umniejszenia podatku naliczonego w związku z otrzymaniem premii pieniężnej.

Przepisy o VAT dają organom podatkowym możliwość zakwestionowania prawa podatnika do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu VAT tylko w takich wypadkach, gdy kwota podana w fakturze jest niezgodna z rzeczywistością, jeżeli nie wskazuje prawdziwej ceny, jaką uzgodniły strony umowy, co oznacza, że według nieformalnych ustaleń nabywca, za zgodą zbywcy, faktycznie ceny takiej w ogóle nie zapłaci lub zapłaci ją w odmiennej wysokości niż to wynika z faktury.

Jednak jeżeli nie ma wątpliwości, że transakcja opodatkowana zaistniała i „wykreowała” podatek naliczony, to podatnik otrzymujący rabat (premię pieniężną) nie powinien być pozbawiany prawa do odliczenia podatku naliczonego, ponieważ doprowadziłoby to w istocie do naruszenia zasady neutralności.

Sądowi chodziło więc o „symetrię” między podatkiem należnym a naliczonym. Reasumując - skoro jeden podmiot błędnie odprowadził podatek należny, a drugi – błędnie odliczył, to nie można stosować sankcji, że jeden odpowiada z tytułu „pustej faktury”, a drugi – nie mógłby odliczyć. Najbardziej pożądaną sytuacją byłoby to, iż wystawca faktury skoryguje tę fakturę i deklarację (korekta in minus podatku należnego), a odbiorca faktury – dokona w swojej deklaracji korekty in minus podatku naliczonego.

Mimo powyższego – najnowsza interpretacja ogólna Ministra Finansów, o której mowa w przykładzie 14, jak i stanowisko Ministra w innych pismach przewiduje odstępowanie od kwestionowania rozliczeń, zwłaszcza gdy podatnicy stosowali się do interpretacji ogólnej z 2004 r., czy interpretacji indywidualnych.

Przykład 9. Obowiązki nabywcy towaru w związku z otrzymaniem rabatu – premii pieniężnej

Kiedy natomiast nabywca towaru, który otrzymał rabat, winien skorygować podatek naliczony?

Jeśli nabywca towaru lub usługi otrzymał korektę faktury, to jest obowiązany do zmniejszenia kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym tę korektę faktury otrzymał (czyli również listopad)

 

Jeżeli podatnik nie obniżył kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego określonego w fakturze, której korekta dotyczy, a prawo do takiego obniżenia mu przysługuje, zmniejszenie kwoty podatku naliczonego uwzględnia się w rozliczeniu za okres, w którym podatnik dokonuje tego obniżenia.

Jeżeli natomiast podatnik nie obniżył kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego określonego w fakturze, której korekta dotyczy, a prawo do takiego obniżenia mu jednak nie przysługuje – brak jest regulacji, czy w ogóle musi składać korektę deklaracji. Wydaje się jednak, że powinien to zrobić – także w swoim interesie, bowiem okoliczność taka może mieć wpływ przykładowo na obliczenie danych niezbędnych dla odliczenia częściowego podatku oraz rocznej korekty podatku naliczonego (czyli także dla proporcji).

Przykład 10. Moment powstania obowiązku podatkowego w przypadku premii pieniężnej będącej usługą

W którym momencie rozpoznać obowiązek podatkowy z tytułu premii pieniężnej jako usługi?

Mają tu zastosowanie przede wszystkim reguły ogólne – data wykonania usługi czy data wystawienia faktury, ewentualnie otrzymanie zaliczki. Jeśli zaś chodzi o podany w jednym z przykładów aspekt premii jako zachęty do samego zawarcia umowy najmu czy zachęty do zawarcia umowy długoterminowej, to wydaje się, że jako moment wykonania usługi można byłoby przyjąć samo podpisanie umowy – wtedy to bowiem najemca spełnia świadczenie (podejmując decyzję o zawarciu umowy, godząc się na określone w niej warunki).

Przykład 11. Jak należy dokumentować „premie” polegające na udzieleniu upustu (rabatu) od 1 stycznia 2014 r.?

Jakie znaczenie dla omawianego problemu ma nowelizacja, która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2014 r.?

W przypadku gdy po wystawieniu faktury udzielono obniżki ceny w formie rabatów, opustów i obniżek cen, podatnik wystawia fakturę korygującą.

 

Faktura korygująca powinna zawierać miedzy innymi:

  • wyrazy "FAKTURA KORYGUJĄCA" albo wyraz "KOREKTA";
  • numer kolejny oraz datę jej wystawienia;
  • przyczynę korekty;
  • jeżeli korekta wpływa na zmianę podstawy opodatkowania lub kwoty podatku należnego odpowiednio kwotę korekty podstawy opodatkowania lub kwotę korekty podatku należnego z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatku i sprzedaży zwolnionej.W przypadku gdy podatnik udziela opustu lub obniżki ceny w odniesieniu do wszystkich dostaw towarów lub usług dokonanych lub świadczonych na rzecz jednego odbiorcy w danym okresie, faktura korygująca:
  • powinna zawierać dodatkowo wskazanie okresu, do którego odnosi się udzielany opust lub obniżka;
  • może nie zawierać m.in. nazwy (rodzaju) towaru lub usługi objętych korektą.

Obniżenia podstawy opodatkowania, w stosunku do podstawy określonej w wystawionej fakturze z wykazanym podatkiem, dokonuje się pod warunkiem posiadania przez podatnika, uzyskanego przed upływem terminu do złożenia deklaracji podatkowej za dany okres rozliczeniowy, w którym nabywca towaru lub usługobiorca otrzymał fakturę korygującą, potwierdzenia otrzymania faktury korygującej przez nabywcę towaru lub usługobiorcę, dla którego wystawiono fakturę. Uzyskanie potwierdzenia otrzymania przez nabywcę towaru lub usługobiorcę faktury korygującej po terminie złożenia deklaracji podatkowej za dany okres rozliczeniowy uprawnia podatnika do uwzględnienia faktury korygującej za okres rozliczeniowy, w którym potwierdzenie to uzyskano.

Warunku posiadania przez podatnika potwierdzenia otrzymania faktury korygującej przez nabywcę towaru lub usługobiorcę nie stosuje się w przypadku, gdy podatnik nie uzyskał potwierdzenia mimo udokumentowanej próby doręczenia faktury korygującej i z posiadanej dokumentacji wynika, że nabywca towaru lub usługobiorca wie, że transakcja została zrealizowana zgodnie z warunkami określonymi w fakturze korygującej. W tym przypadku - obniżenie podstawy opodatkowania następuje nie wcześniej niż w deklaracji podatkowej składanej za okres rozliczeniowy, w którym zostały łącznie spełnione przesłanki określone w zdaniu wcześniejszym (wydaje się, że decyduje tu udokumentowane określenie momentu, w którym nabywca dowiedział się o korekcie).

Przykład 12. Premia „menedżerska”

Osoba fizyczna działająca w charakterze podatnika VAT – w ramach umowy o współpracę ze spółką - między innymi prowadzi politykę handlową spółki, opracowuje zadania spółki, prowadzi rozmowy i negocjacje ze strategicznymi klientami spółki oraz wyszukuje dla niej potencjalnych klientów. Z tytułu wykonywania wszelkich zobowiązań wynikających z umowy o współpracę, podatnikowi przysługuje od spółki wynagrodzenie składające się z części stałej i części zmiennej. Wynagrodzenie zmienne (premia) przysługuje wykonawcy w związku z osiągnięciem przez niego celów o szczególnym znaczeniu dla spółki w zależności od zysków i obrotów spółki. Z umowy o współpracy nie wynika obowiązek wypłaty premii w jakiejkolwiek wysokości (gdyż decyzja odnośnie do jej udzielania leży w gestii kierownictwa spółki).

Czy są podstawy do przyjęcia, że wypłacona premia nie stanowi wynagrodzenia za konkretna usługę, w tym dlatego że ma charakter uznaniowy, zaś celem, dla którego przyznaje się nagrodę osobie fizycznej było motywowanie do dobrej i efektywnej współpracy?

Osoba fizyczna współpracująca ze spółką winna wystawić fakturę również z tytułu premii uznaniowej, na podstawie której premia została wypłacona.

Pojęcie „świadczenia usług” ma bardzo szeroki zakres, gdyż obejmuje nie tylko działania podatnika, ale również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie się podatnika – niebędące dostawą towarów – na rzecz innego podmiotu, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieuczynienie, bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy).

 

W opisanym przypadku premia stanowi część wynagrodzenia określoną w umowie o współpracy, która przysługuje w związku z osiągnięciem przez opisana osobę celów o szczególnym znaczeniu dla spółki. Usługi są świadczone w ramach umowy zobowiązaniowej, a spółkę należy uznać za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. W opisanym przypadku wystąpi konieczny element wzajemności, wystarczający do uznania, że premia jest wynagrodzeniem za określone zachowanie się podatnika w stosunku do spółki, tj. za świadczone usługi w ramach umowy o współpracy. Przy tym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz spółki ma charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, że należy stwierdzić, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Zatem premia wypłacona przez spółkę na rzecz podatnika to w istocie wynagrodzenie przyznane za usługę (tj. m.in. prowadzenie spraw spółki i jej reprezentowania przez realizowanie w szczególności następujących zadań: prowadzenie polityki handlowej, uczestnictwo w opracowywaniu zadań spółki i ich realizacja, prowadzenie rozmów i negocjacji ze strategicznymi klientami spółki).

 

Na marginesie warto zauważyć, że dotyczy to także dodatkowego wynagrodzenia związanego z osiągnięciem danego celu (tzw. success fee). Bez znaczenia – dla kwestii opodatkowania czy nawet dla ustalenia momentu powstania obowiązku podatkowego – jest więc kwestia, czy wynagrodzenie miałoby być wynagrodzeniem dodatkowym. Obowiązek podatkowy powstaje co do zasady z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi, chyba że przed spełnieniem świadczenia wniesiono zaliczkę.

 

(...)