Prawo do wody jest kategorią odmienną od własności w rozumieniu prawa cywilnego, według którego rzeczą są przedmioty materialne, prawnie samoistne. Woda jako przedmiot niematerialny nie jest rzeczą, dlatego ustalenia dotyczące dysponowania wodą nie są zawarte w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.). Problematykę własności wód reguluje w całości ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019, z późn. zm.) – dalej pr. wod., przy czym regulacje te muszą godzić sprzeczne interesy różnych dziedzin życia, które bez wody nie byłyby w stanie funkcjonować.
Stosownie do przepisu art. 12 ust. 1 pr. wod., wody stojące oraz wody w rowach znajdujące się w granicach nieruchomości gruntowej stanowią własność właściciela tej nieruchomości. Wody te mogą zatem stanowić zarówno własność osób fizycznych, jak i prawnych. Mogą też stanowić własność Skarbu Państwa, przy czym w takiej sytuacji uprawnienia właścicielskie w stosunku do tych wód wykonują podmioty reprezentujące Skarb Państwa w stosunku do nieruchomości, w granicach której znajdują się te wody.
Przepis art. 5 ust. 3 pkt 2 pr. wod., do wód stojących zalicza wody znajdujące się w jeziorach oraz innych naturalnych zbiornikach wodnych niezwiązanych bezpośrednio, w sposób naturalny, z powierzchniowymi wodami płynącymi. Z uwagi na brak w pr. wod. definicji jezior oraz innych naturalnych zbiorników wodnych, w odniesieniu do jezior przyjmuje się definicję encyklopedyczną. Zgodnie z tą definicją, jeziorem jest naturalny śródlądowy zbiornik wodny, którego występowanie uwarunkowane jest istnieniem zagłębienia (misy jeziornej), w którym mogą się gromadzić wody powierzchniowe, oraz którego zasilanie przewyższa straty wody wskutek parowania lub odpływu. Za inne naturalne zbiorniki wodne można uznać starorzecza, czyli fragmenty koryta rzeki odcięte całkowicie, w minionych latach, od jej pierwotnego nurtu. Warunkiem, aby jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny był uznany za wodę stojącą, jest brak połączeń takiego akwenu, w sposób naturalny, czyli ciekami naturalnymi, z wodami płynącymi.
Przepisy art. 5 pr. wod. wody w rowach nie zaliczają do żadnej kategorii wód, co oznacza, że to co płynie rowem nie jest wodą w rozumieniu przepisów pr. wod. i przepisy zawarte w pr. wod. nie odnoszą się do tego, co w okresie roztopów lub deszczów płynie rowem. Tylko jeden przepis pr. wod. (art. 31 ust. 4 pkt 3) dotyczy wody w rowach, stwierdzając, że przepisy pr. wod. dotyczące korzystania z wód stosuje się odpowiednio do użytkowania wód znajdujących się w rowach.
W myśl art. 5 ust. 4 pr. wod., przepisy o wodach stojących stosuje się odpowiednio do wód znajdujących się w zagłębieniach terenu powstałych w wyniku działalności człowieka, czyli do wód we wszelkich wyrobiskach pozostałych po eksploatacji kamienia, żwiru, piasku, gliny, torfu czy węgla brunatnego, w których eksploatacja górnicza została już zakończona. W trakcie trwania eksploatacji zasobów, wyrobisko znajduje się w obszarze górniczym i podlega przepisom ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947, z późn. zm.), a nie pr. wod., nawet jeżeli jest wypełnione wodą.
Wody stojące oraz wody w rowach samodzielnie nie podlegają obrotowi. Obrotowi może podlegać nieruchomość gruntowa pokryta takimi wodami.
Osoba fizyczna będąca właścicielem wody stojącej i wody w rowie może z tej wody korzystać bez pozwolenia wodnoprawnego, w ramach zwykłego korzystania z wód (art. 36 pr. wod.), tj. w celu zaspokojenia potrzeb własnego gospodarstwa domowego oraz gospodarstwa rolnego pod warunkiem, że łączny pobór wody na wszystkie potrzeby nie przekroczy 5 m3 na dobę. W ramach tego limitu i na powyższe potrzeby właściciel gruntu może korzystać również z wody podziemnej znajdującej się w jego gruncie, choć ta woda nie jest jego własnością, lecz własnością Skarbu Państwa, użyczoną mu na określone potrzeby. Z własnej wody, bez pozwolenia wodnoprawnego, właściciel nie może korzystać na potrzeby działalności gospodarczej, a z wody podziemnej do nawadniania gruntów i upraw za pomocą deszczowni, gdyż te rodzaje korzystania z wód zostały wyłączone ze zwykłego korzystania z wód.
Lucyna Osuch - Chacińska
Stosownie do przepisu art. 12 ust. 1 pr. wod., wody stojące oraz wody w rowach znajdujące się w granicach nieruchomości gruntowej stanowią własność właściciela tej nieruchomości. Wody te mogą zatem stanowić zarówno własność osób fizycznych, jak i prawnych. Mogą też stanowić własność Skarbu Państwa, przy czym w takiej sytuacji uprawnienia właścicielskie w stosunku do tych wód wykonują podmioty reprezentujące Skarb Państwa w stosunku do nieruchomości, w granicach której znajdują się te wody.
Przepis art. 5 ust. 3 pkt 2 pr. wod., do wód stojących zalicza wody znajdujące się w jeziorach oraz innych naturalnych zbiornikach wodnych niezwiązanych bezpośrednio, w sposób naturalny, z powierzchniowymi wodami płynącymi. Z uwagi na brak w pr. wod. definicji jezior oraz innych naturalnych zbiorników wodnych, w odniesieniu do jezior przyjmuje się definicję encyklopedyczną. Zgodnie z tą definicją, jeziorem jest naturalny śródlądowy zbiornik wodny, którego występowanie uwarunkowane jest istnieniem zagłębienia (misy jeziornej), w którym mogą się gromadzić wody powierzchniowe, oraz którego zasilanie przewyższa straty wody wskutek parowania lub odpływu. Za inne naturalne zbiorniki wodne można uznać starorzecza, czyli fragmenty koryta rzeki odcięte całkowicie, w minionych latach, od jej pierwotnego nurtu. Warunkiem, aby jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny był uznany za wodę stojącą, jest brak połączeń takiego akwenu, w sposób naturalny, czyli ciekami naturalnymi, z wodami płynącymi.
Przepisy art. 5 pr. wod. wody w rowach nie zaliczają do żadnej kategorii wód, co oznacza, że to co płynie rowem nie jest wodą w rozumieniu przepisów pr. wod. i przepisy zawarte w pr. wod. nie odnoszą się do tego, co w okresie roztopów lub deszczów płynie rowem. Tylko jeden przepis pr. wod. (art. 31 ust. 4 pkt 3) dotyczy wody w rowach, stwierdzając, że przepisy pr. wod. dotyczące korzystania z wód stosuje się odpowiednio do użytkowania wód znajdujących się w rowach.
W myśl art. 5 ust. 4 pr. wod., przepisy o wodach stojących stosuje się odpowiednio do wód znajdujących się w zagłębieniach terenu powstałych w wyniku działalności człowieka, czyli do wód we wszelkich wyrobiskach pozostałych po eksploatacji kamienia, żwiru, piasku, gliny, torfu czy węgla brunatnego, w których eksploatacja górnicza została już zakończona. W trakcie trwania eksploatacji zasobów, wyrobisko znajduje się w obszarze górniczym i podlega przepisom ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947, z późn. zm.), a nie pr. wod., nawet jeżeli jest wypełnione wodą.
Wody stojące oraz wody w rowach samodzielnie nie podlegają obrotowi. Obrotowi może podlegać nieruchomość gruntowa pokryta takimi wodami.
Osoba fizyczna będąca właścicielem wody stojącej i wody w rowie może z tej wody korzystać bez pozwolenia wodnoprawnego, w ramach zwykłego korzystania z wód (art. 36 pr. wod.), tj. w celu zaspokojenia potrzeb własnego gospodarstwa domowego oraz gospodarstwa rolnego pod warunkiem, że łączny pobór wody na wszystkie potrzeby nie przekroczy 5 m3 na dobę. W ramach tego limitu i na powyższe potrzeby właściciel gruntu może korzystać również z wody podziemnej znajdującej się w jego gruncie, choć ta woda nie jest jego własnością, lecz własnością Skarbu Państwa, użyczoną mu na określone potrzeby. Z własnej wody, bez pozwolenia wodnoprawnego, właściciel nie może korzystać na potrzeby działalności gospodarczej, a z wody podziemnej do nawadniania gruntów i upraw za pomocą deszczowni, gdyż te rodzaje korzystania z wód zostały wyłączone ze zwykłego korzystania z wód.
Lucyna Osuch - Chacińska