Pytanie pochodzi z Kompasu Księgowo-Kadrowego:

Przedsiębiorca, czynny podatnik VAT, prowadzi działalność gospodarczą w zakresie napraw powypadkowych samochodów. Samochód, który sam wykorzystuje na podstawie umowy leasingu operacyjnego w działalności gospodarczej do celów mieszanych (odlicza 50% VAT od wydatków związanych z samochodem), uległ wypadkowi (posiada ubezpieczenie AC). W związku z faktem, że przedsiębiorca zajmuje się naprawami powypadkowymi we własnym warsztacie naprawił tenże samochód oraz wystawił w marcu 2016 r. fakturę na siebie tj. na osobę fizyczną, na naprawę samochodu, którą następnie przekazał do ubezpieczyciela oraz otrzymał zwrot ubezpieczenia z tytułu ww. szkody w kwietniu 2016 r. w wysokości wartości netto oraz 50% VAT wynikających z faktury. Przedsiębiorca poniósł wydatki związane z naprawą samochodu i posiada faktury z tym związane.
Czy przedsiębiorca w związku z wystawieniem faktury na "siebie samego" jest obowiązany odprowadzić podatek dochodowy od wartości netto wystawionej faktury w miesiącu wykonania usługi/wystawienia faktury?
Czy przedsiębiorca powinien opodatkować "drugi raz" otrzymaną kwotę odszkodowania w miesiącu jej otrzymania?
Czy przedsiębiorca ma możliwość zaliczenia faktur związanych z poniesionymi wydatkami na naprawę samochodu do kosztów uzyskania przychodów?
 
Odpowiedź
Otrzymanie odszkodowania powinno zostać przez podatnika zidentyfikowane jako przychód podatkowy. Wydatek na naprawę powypadkową samochodu można natomiast uznać za koszt uzyskania przychodu, pod warunkiem, że uszkodzony pojazd jest objęty ubezpieczeniem dobrowolnym, a podatnik posiada prawidłowo wystawione faktury potwierdzające dokonanie tych wydatków.
 
Uzasadnienie
Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - dalej u.p.d.o.f., za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane. Naprawa samochodu we własnym zakresie nie rodzi powoduje powstania prawa do otrzymania zapłaty. Stąd ten nie można mówić, że faktura wystawiona na "samego siebie" rodzi obowiązek rozliczenia przychodów.
Przychodami z działalności gospodarczej są natomiast otrzymane odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą (art. 14 ust. 2 pkt 12 u.p.d.o.f.). Tego rodzaju odszkodowania nie korzystają ze zwolnienia od podatku (nie zostały objęte przedmiotowym zwolnieniem wynikającym z art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. e u.p.d.o.f.).
 
W świetle powyższego otrzymane od ubezpieczyciela kwota odszkodowania stanowi dla podatnika przychód z działalności gospodarczej. Natomiast wydatki poniesione na dokonanie naprawy powypadkowej samochodu stanowią koszt uzyskania przychodu, o ile samochód został objęty ubezpieczeniem dobrowolnym.                                  
Przepis art. 23 ust. 1 pkt 48 u.p.d.o.f., stanowi wprost, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat powstałych w wyniku utraty lub likwidacji samochodów oraz kosztów remontów powypadkowych, jeżeli samochody nie były objęte ubezpieczeniem dobrowolnym. Jeżeli więc pojazd jest objęty ubezpieczeniem dobrowolnym (np. AC), to wydatek na naprawę samochodu, będzie mógł zostać zaliczony do kosztów uzyskania przychodów. Co ważne, aby podatnik ww. wydatki mógł zaliczyć do kosztów podatkowych musi posiadać faktury (rachunki, umowy) potwierdzające fakt poniesienia wydatków na ten cel. Naprawa samochodu potwierdzona fakturą wystawioną na "samego siebie" nie spełnia tego warunku, gdyż nie potwierdza faktycznie poniesionego wydatku. W konsekwencji podatnik będzie mógł zaliczyć do kosztów podatkowych tylko takie wydatki związane z naprawę samochodu, które wiązały się z wydatkowaniem określonej kwoty środków, czyli np. potwierdzony fakturą zakup części do pojazdu dokonany w innej firmie.
Z § 11 rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów - dalej r.p.k.p.r. wynika, że podatnik jest obowiązany prowadzić księgę rzetelnie i w sposób niewadliwy.
Za niewadliwą uważa się księgę prowadzoną zgodnie z przepisami rozporządzenia i objaśnieniami do wzoru księgi. Z kolei księga rzetelna to taka, której zapisy odzwierciedlają stan rzeczywisty.
Jednocześnie normodawca zastrzegł, że księgę uznaje się za rzetelną również, gdy:
1) niewpisane lub błędnie wpisane kwoty przychodu nie przekraczają łącznie 0,5% przychodu wykazanego w księdze za dany rok podatkowy lub przychodu wykazanego w roku podatkowym do dnia, w którym naczelnik urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej stwierdził te błędy, lub
2) brak właściwych zapisów jest związany z nieszczęśliwym wypadkiem lub zdarzeniem losowym, które uniemożliwiło podatnikowi prowadzenie księgi, lub
3) błędy spowodowały podwyższenie kwoty podstawy opodatkowania, z wyjątkiem błędów polegających na niewykazaniu lub zaniżeniu kosztów zakupu materiałów podstawowych, towarów handlowych oraz kosztów robocizny, lub
4) podatnik uzupełnił zapisy lub dokonał korekty błędnych zapisów w księdze przed rozpoczęciem kontroli przez naczelnika urzędu skarbowego lub przez organ kontroli skarbowej, lub
5) błędne zapisy są skutkiem oczywistej omyłki, a podatnik posiada dowody księgowe odpowiadające warunkom, o których mowa w § 12 ust. 3.
Powyższe zastrzeżenie znajduje odpowiednie zastosowanie w przypadku stwierdzenia braku zapisów lub błędnych zapisów dotyczących kosztów uzyskania przychodu. Wprawdzie nie ujęcie wydatków na naprawę powypadkową samochodu firmowego objętego ubezpieczeniem AC oraz po stronie przychodów wypłaconych przez ubezpieczyciela środków na pokrycie ww. wydatków oznacza, że prowadzona księga nie odzwierciedla stanu rzeczywistego, to jednak w analizowanym wypadku nie będzie można mówić o nierzetelności księgi.
 
Zakładać bowiem należy, że niewpisane kwoty kosztów i przychodów nie przekraczają łącznie 0,5% kosztów/przychodów wykazanych w księdze za dany rok podatkowy. W konsekwencji podatnik można nie ujmować przychodów i kosztów odpowiadających wartości netto i 50% kwoty VAT z faktur za naprawę powypadkową samochodu, których równowartość została mu zwrócona przez ubezpieczyciela.