Odzysk odpadów z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych

Mimo szeregu rygorw związanych z dopuszczalnością wykorzystania odpadw powstających w wyniku budowy, remontw lub rozbirki obiektw budowlanych, odzysk odpadw może posiadać istotne znaczenie dla rachunku ekonomicznego inwestycji. Jest on bowiem zarwno metodą obniżenia kosztw bezpośrednich budowy, jeżeli dopuszczone zostanie użycie odpadw w miejsce niektrych materiałw budowlanych, jak i uniknięcia dodatkowych opłat związanych ze składowaniem lub zagospodarowaniem odpadw, czy też uzyskania przychodw w razie zbycia niektrych odpadw do odzysku przez innych przedsiębiorcw. Autor w komentarzu koncentruje się właśnie na tych kwestiach.

1. Wprowadzenie

Zgodnie z art. 3 pkt 22 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251 z późn. zm.) - dalej u.o., o ile zawarta między stronami umowa nie stanowi inaczej, wytwórcą odpadów powstających w wyniku świadczenia usług m.in. w zakresie budowy, rozbiórki czy remontu obiektów jest podmiot, który świadczy usługę, w przełożeniu na terminologię umowy o roboty budowlane – wykonawca tych robót. Obowiązek zagospodarowania odpadów stanowi składową obowiązku zorganizowania procesu budowy (art. 18 ust. 1 ustawy – Prawo budowlane, tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.) - dalej pr. bud.). Znajduje on swoje odzwierciedlenie w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (który zawierać ma m.in. informacje dotyczące przewidywanych zagrożeń występujących podczas realizacji robót budowlanych, określające skalę i rodzaje zagrożeń oraz miejsce i czas ich wystąpienia oraz określenie sposobu przechowywania i przemieszczania materiałów, wyrobów, substancji oraz preparatów niebezpiecznych na terenie budowy) i dokumentacji gospodarki odpadami, szczególnie ewidencji odpadów oraz kartach przekazania odpadów.

Zgodnie z ustawową definicją za odpad uważa się każdą substancję lub przedmiot należący do jednej z kategorii, określonych w załączniku nr 1 do u.o., których posiadacz pozbywa się, zamierza pozbyć się lub do ich pozbycia się jest obowiązany. Posiadaczem jest przy tym każdy, kto faktycznie włada odpadami (wytwórca odpadów, inna osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna), z wyłączeniem prowadzącego działalność w zakresie transportu odpadów. Decydujący charakter przy kwalifikacji rzeczy do kategorii odpadów posiadają zatem dwa czynniki: obiektywny - źródło powstania albo cechy danej rzeczy lub substancji oraz, w części subiektywny: wola posiadacza takich rzeczy lub substancji. Odpadem w takim ujęciu mogą być, między innymi, w zestawieniu z sytuacjami mogącymi zaistnieć na terenie budowy: substancje lub przedmioty, dla których nie znajduje się już dalszego zastosowania lub które nie spełniają już należycie swojej funkcji, produkty, których termin przydatności do właściwego użycia upłynął, czy też substancje lub przedmioty, które zostały rozlane czy rozsypane.

Pamiętać jednak trzeba, że na terenie budowy, obok odpadów ww. grupy powstawać będą odpady komunalne (grupa 20 – z wyłączeniem jednak odpadów niebezpiecznych) oraz odpady opakowaniowe (grupa 15), które powinny być zbierane selektywnie.

W praktyce wykonania robót budowlanych, w aspekcie gospodarki odpadami, możliwe są zasadniczo trzy sytuacje: 1) dana substancja lub przedmiot, mimo że stanowi pozostałość wykonywania robót, nie nabywa cech odpadu, co ma związek z ww. pojęciem „pozbywania się” substancji, 2) substancja czy przedmiot o odpadowym charakterze będzie przekazywana do zagospodarowania osobom trzecim, 3) odpad będzie poddawany takiemu zagospodarowaniu przez posiadacza będącego jego wytwórcą.

2. Pryncypia gospodarki odpadami na terenie budowy

Prawo wytworzenia odpadów przez wykonawcę robót, stanowić winno pochodną uzyskanego przez niego, zależnie od rodzaju odpadów oraz mas odpadów wytwarzanych w skali roku (punktem odniesienia dla obliczeń ilości są najczęściej granice powiatu): decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, informacji o wytwarzanych odpadach oraz o sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami albo pozwolenia na wytwarzanie odpadów (szerzej: art. 17 u.o.). Nabycie takiego uprawnienia powinno generalnie mieć miejsce przed rozpoczęciem działalności powodującej powstawanie odpadów lub zmianą tej działalności wpływającą na ilość lub rodzaj wytwarzanych odpadów lub sposobów gospodarowania nimi. Ustawa wymaga przy tym dwu- lub jednomiesięcznego wyprzedzenia dla wystąpienia z wnioskiem lub przedstawienia informacji w tej materii w stosunku do planowanej daty rozpoczęcia działalności, co może posiadać znaczenie tak przy ustalaniu wymagań specyfikacji istotnych warunków zamówienia, jak i określaniu terminów przystąpienia do i zakończenia realizacji robót budowlanych objętych umową. Podobna rzecz ma się z prawem do prowadzenia zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów.
Priorytetowe znaczenie przy realizacji umów o roboty budowlane posiadają: zapobieganie powstawaniu odpadów oraz minimalizacja ich ilości. Gdyby to jednak się nie udało, tak wytwórca, jak i każdy inny posiadacz odpadów, ma obowiązek zapewnić zgodny z zasadami ochrony środowiska odzysk odpadów, czyli, w pewnym uproszczeniu, takie działania, niestwarzające zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska, które polegać będą na wykorzystaniu odpadów w całości lub w części lub będą prowadzić do odzyskania z odpadów substancji, materiałów lub energii i ich wykorzystania. Szczególną postacią odzysku odpadów jest ich recykling, czyli taki odzysk, który polega na powtórnym przetwarzaniu substancji lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu, innymi słowy obraca odpad w produkt lub rzecz, który zyskuje wartość towaru i może uczestniczyć w obrocie gospodarczym. Dopiero odpady, które nie nadają się do odzysku, winny być unieszkodliwiane, m.in. przez ich zdeponowanie na składowisku odpadów.