Jest on bowiem zarówno metodą obniżenia kosztów bezpośrednich budowy, jeżeli dopuszczone zostanie użycie odpadów w miejsce niektórych materiałów budowlanych, jak i uniknięcia dodatkowych opłat związanych ze składowaniem lub zagospodarowaniem odpadów, czy też uzyskania przychodów w razie zbycia niektórych odpadów do odzysku przez innych przedsiębiorców.


Wprowadzenie

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 32 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach - dalej u.o., o ile zawarta między stronami umowa nie stanowi inaczej, wytwórcą odpadów powstających w wyniku świadczenia usług m.in. w zakresie budowy, rozbiórki czy remontu obiektów jest podmiot, który świadczy usługę, w przełożeniu na terminologię umowy o roboty budowlane – wykonawca tych robót. Obowiązek zagospodarowania odpadów stanowi składową obowiązku zorganizowania procesu budowy (art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane - dalej pr. bud.). Znajduje on swoje odzwierciedlenie w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (który zawierać ma m.in. informacje dotyczące przewidywanych zagrożeń występujących podczas realizacji robót budowlanych, określające skalę i rodzaje zagrożeń oraz miejsce i czas ich wystąpienia oraz określenie sposobu przechowywania i przemieszczania materiałów, wyrobów, substancji oraz preparatów niebezpiecznych na terenie budowy) i dokumentacji gospodarki odpadami, szczególnie ewidencji odpadów oraz kartach przekazania odpadów.

Zgodnie z ustawową definicją za odpad uważa się każdą substancję lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do których pozbycia się jest obowiązany. Posiadaczem jest przy tym wytwórca odpadów lub osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej będący w posiadaniu odpadów. Odmiennie w stosunku do ustawy o odpadach z 27 kwietnia 2001 r. obowiązującaustawa nie ma zastosowania jedynie do niezanieczyszczonej gleby i innych materiałów występujących w stanie naturalnym, wydobytych w trakcie robót budowlanych, pod warunkiem, że materiał ten zostanie wykorzystany do celów budowlanych w stanie naturalnym na terenie, na którym został wydobyty (art. 2 pkt 3 u.o.). Co do zasady więc masy ziemne, nawet niezanieczyszczone, przemieszczane poza teren budowy mają status odpadu. W stosunku do tych mas może być jednak rozważane stosowanie procedury utraty statusu odpadu, o jakiej mowa w art. 14 u.o. Wedle tego przepisu określone rodzaje odpadów przestają być odpadami, jeżeli na skutek poddania ich odzyskowi, w tym recyklingowi, spełniają: 1) łącznie następujące warunki: a) przedmiot lub substancja są powszechnie stosowane do konkretnych celów, b) istnieje rynek takich przedmiotów lub substancji lub popyt na nie, c) dany przedmiot lub substancja spełniają wymagania techniczne dla zastosowania do konkretnych celów oraz wymagania określone w przepisach i w normach mających zastosowanie do produktu, d) zastosowanie przedmiotu lub substancji nie prowadzi do negatywnych skutków dla życia, zdrowia ludzi lub środowiska; 2) wymagania określone przez przepisy Unii Europejskiej.

Decydujący charakter przy kwalifikacji rzeczy do kategorii odpadów posiadają zatem dwa czynniki: obiektywny - źródło powstania albo cechy danej rzeczy lub substancji oraz, w części subiektywny: wola posiadacza takich rzeczy lub substancji. Odpadem w takim ujęciu mogą być, między innymi, w zestawieniu z sytuacjami mogącymi zaistnieć na terenie budowy: substancje lub przedmioty, dla których nie znajduje się już dalszego zastosowania lub które nie spełniają już należycie swojej funkcji, produkty, których termin przydatności do właściwego użycia upłynął, czy też substancje lub przedmioty, które zostały rozlane czy rozsypane.@page_break@

„Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (włączając glebę i ziemię z terenów zanieczyszczonych)" stanowią w katalogu odpadów, wprowadzonym rozporządzeniem Ministra Środowiska z 9 grudnia 2014 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. z 2014 r., poz. 1923), osobną grupę, oznaczoną kodem 17. W jej skład wchodzą następujące podgrupy:



Pamiętać jednak trzeba, że na terenie budowy, obok odpadów ww. grupy powstawać będą odpady komunalne (grupa 20 – z wyłączeniem jednak odpadów niebezpiecznych) oraz odpady opakowaniowe (grupa 15), które powinny być zbierane selektywnie.

W praktyce wykonania robót budowlanych, w aspekcie gospodarki odpadami, możliwe są zasadniczo trzy sytuacje: 1) dana substancja lub przedmiot, mimo że stanowi pozostałość wykonywania robót, nie nabywa cech odpadu, co ma związek z ww. pojęciem „pozbywania się" substancji, 2) substancja czy przedmiot o odpadowym charakterze będzie przekazywana do zagospodarowania osobom trzecim, 3) odpad będzie poddawany takiemu zagospodarowaniu przez posiadacza będącego jego wytwórcą.

Pryncypia gospodarki odpadami na terenie budowy
Ustawa o odpadach z 2012 r. zniosła co do zasady obowiązek uzyskania w drodze decyzji lub poprzez zgłoszenie uprawnienia do wytwarzania odpadów przez wytwórców odpadów. Obowiązek uzyskania pozwolenia na wytwarzanie odpadów powstaje tylko wtedy, gdy odpady powstają w związku z eksploatacją instalacji, a ich ilość przekracza w skali roku 5000 Mg w odniesieniu do odpadów innych niż niebezpieczne lub 1 Mg w odniesieniu do odpadów niebezpiecznych.

Priorytetowe znaczenie przy realizacji umów o roboty budowlane posiadają: zapobieganie powstawaniu odpadów oraz minimalizacja ich ilości. Gdyby to jednak się nie udało, tak wytwórca, jak i każdy inny posiadacz odpadów, ma obowiązek zapewnić zgodny z zasadami ochrony środowiska odzysk odpadów, czyli, w pewnym uproszczeniu, takie działania, niestwarzające zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska, które polegać będą na wykorzystaniu odpadów w całości lub w części lub będą prowadzić do odzyskania z odpadów substancji, materiałów lub energii i ich wykorzystania. Szczególną postacią odzysku odpadów jest ich recykling, czyli taki odzysk, który polega na powtórnym przetwarzaniu substancji lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu, innymi słowy obraca odpad w produkt lub rzecz, który zyskuje wartość towaru i może uczestniczyć w obrocie gospodarczym. Dopiero odpady, które nie nadają się do odzysku, winny być unieszkodliwiane, m.in. przez ich zdeponowanie na składowisku odpadów.

Odzysk może być prowadzony tak przez wykonawcę robót, jak i innych przedsiębiorców, odpady, acz ściśle określonych rodzajów i do ściśle określonych celów, mogą być także wydawane osobom fizycznym. Tylko przekazanie odpadów osobie posiadającej stosowne uprawnienia, potwierdzone zezwoleniem lub wpisem do rejestru, przenosi odpowiedzialność za odpady na tego, komu je wydano (art. 27 ust. 2 u.o.). Oddanie nieuprawnionemu - pociąga natomiast za sobą dla przekazującego skutki finansowe w postaci opłat podwyższonych za korzystanie ze środowiska (art. 279 ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska - dalej p.o.ś.).

Wedle art. 30 u.o., co do zasady zakazuje się przetwarzania odpadów poza instalacjami lub urządzeniami. Co za tym idzie odzysk czy recykling odpadów powstających na terenie budowy nie może mieć dowolnego charakteru i przebiegać w sposób zależny tylko od woli przedsiębiorcy budowlanego czy inwestora. To, czy i do czego będą mogły być wykorzystane np. odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów, gruz ceglany, czy też odpady innych materiałów i elementów wyposażenia zależeć będzie w konsekwencji od treści zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie odzysku odpadów. Determinantami dla takiego zezwolenia pozostają: ustalenia planów gospodarki odpadami, jak też okoliczność, czy zamierzone postępowanie z odpadami, np. użycie do wypełnienia terenów niekorzystnie przekształconych czy utwardzenia powierzchni terenu, będzie zgodne z konkretnymi, dozwolonymi metodami i warunkami wykorzystania tych odpadów.