Odwrotne obciążenie w transakcjach międzynarodowych
Nowelizacja przepisów w zakresie odwrotnego obciążenia nie dotyczy transakcji zawieranych w obrocie międzynarodowym. W tym obszarze ustawodawca nie wprowadził zmian. Sposób rozliczenia podatku należnego w dalszym ciągu uzależniony jest od miejsca opodatkowania transakcji.
Przykład 1. Odwrotne obciążenie w przypadku świadczenia usług
Spółka A z siedzibą w Polsce świadczy usługi informatyczne na rzecz spółki B z siedzibą w Niemczech. Wartość kontraktu to 22.000 zł. W jaki sposób spółka A powinna rozliczyć podatek należny wynikający z tej transakcji?
Odpowiedź
W przypadku eksportu usług zasady opodatkowania wyznacza się w oparciu o miejsce świadczenia usług. I tak, jeżeli usługa jest świadczona na rzecz podatnika (przedsiębiorcy) to wówczas miejscem opodatkowania jest miejsce, w którym nabywca usługi ma siedzibę. Natomiast, jeżeli usługa świadczona jest na rzecz konsumenta wówczas miejscem opodatkowania jest miejsce, w którym świadczący usługę posiada siedzibę.
W analizowanym przypadku usługa świadczona jest na rzecz przedsiębiorcy, dlatego miejscem opodatkowania jest siedziba tego przedsiębiorcy, a więc terytorium Niemiec. W konsekwencji podatnik niemiecki powinien rozliczyć podatek należny wynikający z tej transakcji. Skoro to nabywca rozlicza podatek należny w przypadku eksportu usług mamy do czynienia z odwrotnym obciążeniem. Ewidencja w księgach spółki A będzie wyglądała w sposób następujący:
Wn konto 203 Rozrachunki z odbiorcami zagranicznymi - 22.000 zł
Ma konto 700 Sprzedaż produktów - 22.000 zł.
Ponieważ spółka B rozlicza podatek należny spółka A wykazuje należność w kwocie netto i nie wykazuje zobowiązania wobec urzędu skarbowego z tytułu podatku VAT należnego.
Odwrotne obciążanie w transakcjach krajowych
Świadczenie usług
Do 30.06.2015 r. mechanizm odwrotnego obciążenia nie dotyczył świadczenia usług w obrocie krajowym. Z dniem 1.07.2015 r. weszły w życie znowelizowane przepisy w zakresie odwrotnego obciążenia. Jednak nie zmieniły one sposobu rozliczenia podatku należnego wynikającego ze świadczonych usług. W dalszym ciągu w obrocie krajowym sprzedawca zobowiązany jest do rozliczenia podatku należnego. Z dniem 1.01.2017 r. ustawodawca objął obowiązkiem odwrotnego obciążenia także niektóre usługi. Chodzi tu przede wszystkim o usługi budowlane. Szczegółowa lista usług objętych odwrotnym obciążaniem znajduje się w załączniku nr 14 u.p.t.u. W przypadku świadczenia usług mechanizm odwrotnego obciążenia będzie miał zastosowanie, jeżeli usługodawcą będzie podatnik, u którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku, zaś usługobiorcą będzie podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT czynny. Co ważne oba warunki muszą być spełnione łącznie. W przypadku usług budowlanych musi być spełniony jeszcze jeden warunek. Usługodawca musi działać jako podwykonawca. Jeżeli usługi budowlane świadczy główny wykonawca wówczas zasada odwrotnego obciążenia nie obowiązuję. Główny wykonawca rozliczy podatek VAT na zasadach ogólnych.
Dostawa towarów
W obrocie krajowym mechanizm odwrotnego obciążenie występuje przy dostawach niektórych towarów. Katalog towarów objętych odwrotnym obciążeniem został wymieniony w załączniku nr 11 do ustawy z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług - dalej u.p.t.u. Przepisy przewidują, że w transakcjach krajowych odwrotne obciążenie będzie miało zastosowanie, jeżeli spełnione są trzy warunki:
a) dokonujący dostawy jest czynnym podatnikiem VAT,
b) nabywca jest czynnym podatnikiem VAT oraz
c) dostawa nie jest wykorzystywana wyłącznie na cele działalności zwolnionej od podatku.
Od 1.07.2015 r. katalog towarów objętych odwrotnym obciążeniem uległ znacznej rozbudowie. Przede wszystkim ustawodawca uznał za towary wrażliwe różnego rodzaju sprzęt elektroniczny np. telefony komórkowe, komputery przenośne. Kolejna zmiana, która weszła w życie z dniem 1.07.2015 r. to zmiana zakresu podmiotowego. Ze znowelizowanych przepisów wynika, że podatnicy zwolnieni z VAT nie rozliczają już podatku należnego od zakupionych towarów określonych w załączniku nr 11 u.p.t.u. Oznacza to, że mechanizm odwrotnego obciążenia może być zastosowany jedynie wówczas gdy nabywcą towaru jest czynny podatnik VAT. Znowelizowane przepisy wprowadzają próg istotności do rozliczania transakcji w wysokości 20.000 zł.
Przykład 2. Dostawa telefonów stacjonarnych podatnikom VAT czynnym
Spółka A oferująca swoim klientom oprogramowanie do zarządzania połączeniami telefonicznymi w ramach prowadzonej działalność dostarczyła spółce B, czynnemu podatnikowi VAT 120 stacjonarnych aparatów telefonicznych o cenie jednostkowej 800 zł. Wartość umowy to 96.000 zł netto, 118.080 zł brutto. W jaki sposób należy rozliczyć podatek należny wynikający z takiej transakcji?
Odpowiedź
Analizując obowiązek podatkowy przy tego typu transakcjach w pierwszej kolejności należy ustalić czy telefony stacjonarne stanowią towary, które zostały wymienione w załączniku nr 11u.p.t.u. Z treści załącznika wynika, że tylko telefony stacjonarne nie zostały uznane przez ustawodawcę za towary wrażliwe. W związku z tym podatnikiem zobowiązanym do rozliczenia podatku należnego wynikającego ze sprzedaży telefonów stacjonarnych jest sprzedawca, a więc spółka A. Mechanizm odwrotnego nie będzie miał zastosowania, a ewidencja w księgach rachunkowych spółki A będzie wyglądała w sposób następujący:
Wn konto 201 Rozrachunki z odbiorcami krajowymi - 118.080 zł
Ma konto 222 VAT należny i jego rozliczenie - 22.080 zł
Ma konto 700 Sprzedaż produktów - 96.000 zł.
Zakładając, że spółka B jest czynnym podatnikiem VAT i wykonuje wyłącznie czynności opodatkowane ma prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu zakupionych telefonów stacjonarnych. Wprawdzie jednostkowa wartość telefonu wynosi 800 zł netto (96.000 zł / 120) jednak łącznie zakupione telefony przekraczają kwotę 3500 zł, która na podstawie przepisów podatkowych często wykorzystywana jest jako wartość graniczna do odpisów amortyzacyjnych. Dlatego w księgach spółki B z zakupionych telefonów należy stworzyć jeden środek trwały, który powinien być amortyzowany przez okres ekonomicznej użyteczności. Amortyzacja jednorazowa byłaby w takiej sytuacji niewłaściwa. A więc spółka B dokona następujących wpisów w swoich księgach rachunkowych:
Wn konto 011 Środki trwałe - 96.000 zł
Wn konto 221 VAT naliczony i jego rozliczenie - 22.080 zł
Ma konto 202 Rozrachunki z dostawcami krajowymi - 118.080 zł.
Przykład 3. Sprzedaż telefonów stacjonarnych na rzecz podatników zwolnionych
Spółka A oferująca swoim klientom oprogramowanie do zarządzania połączeniami telefonicznymi w ramach prowadzonej działalność dostarczyła spółce B, podatnikowi zwolnionemu z VAT 120 stacjonarnych aparatów telefonicznych o cenie jednostkowej 800 zł. Wartość umowy to 96.000 zł netto, 118.080 zł brutto. W jaki sposób należy rozliczyć podatek należny wynikający z takiej transakcji?
Odpowiedź
Towary nie zostały wymienione w załączniku do umowy, a spółka B nie jest czynnym podatnikiem. W związku z tym dwa warunki z trzech wymienionych przez ustawodawcę nie zostały spełnione. W konsekwencji taka transakcja nie zostanie rozliczona w ramach odwrotnego obciążenia. Ewidencja w księgach rachunkowych spółki A będzie wyglądała w sposób następujący:
Wn konto 201 Rozrachunki z odbiorcami krajowymi - 118.080 zł
Ma konto 222 VAT należny i jego rozliczenie - 22.080 zł
Ma konto 700 Sprzedaż produktów - 96.000 zł.
Spółka B jest podatnikiem zwolnionym, w związku z tym nie będzie uprawniona do rozliczenia podatku naliczonego z faktury dokumentującej nabycie telefonów stacjonarnych. Ewidencja będzie wyglądała w sposób następujący:
Wn konto 011 Środki trwałe - 118.080 zł
Ma konto 202 Rozrachunki z dostawcami krajowymi - 118.080 zł.
Przykład 4. Sprzedaż telefonów komórkowych
Spółka A oferuje swoim klientom sprzęt telefoniczny. W związku z zawartą umową dostarczyła spółce B telefony komórkowe o wartości 96.000 zł netto, 118.080 zł brutto. Spółki A i B są czynnymi podatnikami VAT, a ich działalność polega na wykonywaniu wyłącznie czynności opodatkowanych. W jaki sposób spółka A i spółka B powinny wykazać taką transakcję w swoich księgach rachunkowych.
Odpowiedź
Jeżeli transakcja spełnia trzy warunki to rozliczenie podatku od towarów i usług będzie następowało na podstawie odwrotnego obciążenia. W analizowanym przykładzie sprzedawca, a więc spółka A jest czynnym podatnikiem VAT. Zatem pierwszy warunek został spełniony. Nabywca, a więc spółka B jest również czynnym podatnikiem VAT. Należy zatem sprawdzić czy towary będące przedmiotem dostawy zostały wymienione w załączniku nr 11 u.p.t.u. W pozycji 28 załącznika nr 11 wymienione zostały telefony dla sieci komórkowych lub dla innych sieci bezprzewodowych - wyłącznie telefony komórkowe, w tym smartfony (PKWiU ex 26.30.22.0). Zatem spełnione zostały warunki do rozliczenia dostawy według mechanizmu odwrotnego obciążenia. Dokumentem potwierdzającym sprzedaż będzie faktura VAT z adnotacją odwrotne obciążenie. Ponieważ podatnikiem rozliczającym podatek należny z takiej transakcji jest nabywca wartość podatku należnego na fakturze sprzedaży wyniesie zero. Ewidencja będzie wyglądała w sposób następujący:
Wn konto 201 Rozrachunki z odbiorcami krajowymi - 96.000 zł
Ma konto 700 Sprzedaż produktów - 96.000 zł.
To na spółce B jako na nabywcy telefonów komórkowych ciąży obowiązek rozliczenia podatku od towarów i usług. W związku z tym spółka B będzie zobowiązana do wykazania w swoich rejestrach VAT podatku należnego. Ponieważ zakupione telefony będą wykorzystywane wyłącznie w działalności opodatkowanej spółka B uprawniona jest do rozliczenia podatku naliczonego wynikającego z dokonanego zakupu w pełnej wysokości. Ewidencja będzie wyglądała w sposób następujący:
Wn konto 011 Środki trwałe - 96.000 zł
Wn konto 222 VAT należny i jego rozliczenie - 22.080 zł
Ma konto 221 VAT naliczony i jego rozliczenie - 22.080 zł
Ma konto 202 Rozrachunki z dostawcami krajowymi - 96.000 zł.
Przykład 5. Sprzedaż telefonów komórkowych podatnikowi zwolnionemu
Spółka A oferuje swoim klientom sprzęt telefoniczny. W związku z zawartą umową dostarczyła spółce B telefony komórkowe o wartości 96.000 zł netto, 118.080 zł brutto. Spółki A jest czynnym podatnikiem VAT podczas gdy spółka B w dniu nabycia nie była zarejestrowana jako czynny podatnik. W jaki sposób spółka A i spółka B powinny wykazać taką transakcję w swoich księgach rachunkowych?
Odpowiedź
W obecnym stanie prawnym, ze względu na status podatkowy nabywcy podatek VAT przy tego typu transakcjach nie będzie rozliczany na zasadach odwrotnego obciążenia. Obowiązek rozliczenia podatku należnego spoczywa na spółce A i to ona będzie odpowiedzialna za rozliczenia podatkowe. W związku z tym powinna wystawić fakturę VAT z podatkiem należnym w kwocie 22.080 zł. Ewidencja będzie wyglądała w sposób następujący:
Wn konto 201 Rozrachunki z odbiorcami krajowymi - 118.080 zł
Ma konto 700 Sprzedaż produktów - 96.000 zł
Ma konto 222 VAT należny i jego rozliczenie - 22.080 zł.
Spółka B nie jest czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług. W związku z tym nie będzie uprawniona do odliczenia podatku naliczonego zawartego w cenie zakupu. W związku z tym, że od 1.07.2015 r. nabywca nie będący czynnym podatnikiem podatku VAT nie rozlicza podatku należnego nie będzie zobowiązany do rozliczenia VAT-9M. Ewidencja w księgach rachunkowych będzie wyglądała w sposób następujący:
Wn konto 011 Środki trwałe - 118.080 zł
Ma konto 202 Rozrachunki z dostawcami krajowymi - 118.080 zł.
Przykład 6. Sprzedaż telefonów komórkowych podatnikowi czynnemu - zaliczka
Spółka A oferuje swoim klientom sprzęt telefoniczny. W związku z zawartą umową dostarczyła spółce B telefony komórkowe o wartości 96.000 zł netto, 118.080 zł brutto. W dniu 15 lipca 2015 r. spółka B zapłaciła zaliczkę w kwocie 25% ceny nabycia, tj. 24.000 zł (24.000 zł x 25%). Dostawa towarów nastąpiła 31.08.2016 r. W tym dniu spółka B dokonała zapłaty pozostałej kwoty, tj. 72.000 zł. W jaki sposób spółka A i spółka B powinny wykazać taką transakcję w swoich księgach rachunkowych?
Odpowiedź
W analizowanym przypadku mamy do czynienia z transakcją rozliczaną w ramach odwrotnego obciążenia. W przypadku transakcji, które są rozliczane z pominięciem zasady odwrotnego obciążenia, jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru otrzymano całość lub część zapłaty, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, co do zasady obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania (w odniesieniu do otrzymanej kwoty). W analizowanym przypadku podatnikiem nie jest sprzedawca, lecz nabywca. Skoro podatnikiem nie jest sprzedawca to otrzymanie zaliczki zobowiązuje go do rozliczenia podatku należnego. Czy w takiej sytuacji obowiązek podatkowy będzie ciążył na nabywcy? Przepis podatkowy wyraźnie wskazuje, że obowiązek podatkowy związany jest z otrzymaniem zaliczki. Nabywca płaci zaliczkę, a nie ją otrzymuje. W związku z tym nie powstanie w jego księgach rachunkowych obowiązek zapłaty podatku należnego. Ewidencja w księgach rachunkowych spółki A będzie wyglądała w sposób następujący:
W dniu otrzymania zaliczki:
Wn konto 131 Bieżące rachunki bankowe - 24.000 zł
Ma konto 650 Rozliczenia międzyokresowe przychodów - 24.000 zł.
W dniu dostawy:
Wn konto 650 Rozliczenia międzyokresowe przychodów - 24.000 zł
Ma konto 700 Sprzedaż produktów - 24.000 zł
Wn konto 201 Rozrachunki z odbiorcami krajowymi - 72.000 zł
Ma konto 700 Sprzedaż produktów - 72.000 zł.
Ewidencja w księgach rachunkowych spółki B będzie wyglądała w sposób następujący:
Na dzień zapłaty zaliczki:
Wn konto 202 Rozrachunki z dostawcami krajowymi (w analityce: wypłacone zaliczki) - 24.000 zł
Ma konto 131 Bieżące rachunki bankowe - 24.000 zł.
Na dzień dostawy:
Wn konto 011 Środki trwałe - 24.000
Ma konto 202 Rozrachunki z dostawcami krajowymi (w analityce: wypłacone zaliczki) - 24.000 zł
Wn konto 011 Środki trwałe - 72.000 zł
Ma konto 222 VAT należny i jego rozliczenie - 22.080 zł
Wn konto 221 VAT naliczony i jego rozliczenie - 22.080 zł
Ma konto 202 Rozrachunki z dostawcami krajowymi - 72.000 zł.
Przykład 7. Zaliczka zapłacona przed 1 lipca przez podatnika zwolnionego
Spółka A oferuje swoim klientom sprzęt telefoniczny. W związku z zawartą umową dostarczyła spółce B telefony komórkowe o wartości 96.000 zł netto, 118.080 zł brutto. W dniu 15 czerwca 2015 r. spółka B zapłaciła zaliczkę w kwocie 25% ceny nabycia, tj. 24.000 zł (24.000 zł x 25%). Spółka B prowadzi działalność zwolnioną z podatku VAT. Dostawa towarów nastąpiła 31.08.2015 r. W tym dniu spółka B dokonała zapłaty pozostałej kwoty, tj. 72.000 zł. W jaki sposób spółka A i spółka B powinny wykazać taką transakcję w swoich księgach rachunkowych?
Odpowiedź
Od 1.07.2015 r. podatnik zwolniony z VAT nie jest już stroną rozliczającą podatek należny w przypadku transakcji sprzedaży towarów wymienionych w załączniku nr 11 u.p.t.u. Jeżeli jednak przed 1.07.2015 r. podatnik ten uiścił zaliczkę na poczet dostawy wówczas rozliczenie się komplikuje. Podatnikiem podatku od towarów i usług mogą być obie strony transakcji, jednak obowiązek rozliczenia podatku należnego spoczywa zawsze tylko na jednej stronie. W analizowanym przypadku podatnik zwolniony zapłacił część ceny 15 czerwca, tj. przed dostawą towarów i przed zmianą przepisów. Na gruncie regulacji obowiązujących przez 1.07.2015 r. to właśnie podatnik zwolniony miał obowiązek rozliczenia podatku należnego. Jeżeli przed 1.07.2015 r. podatnik zwolniony zapłacił zaliczkę, to po 1.07.2015 r. na nim będzie ciążył obowiązek rozliczenia podatku należnego wynikającego z zaliczkowanej transakcji. Ewidencja w księgach rachunkowych spółki A będzie wyglądała w sposób następujący:
W dniu otrzymania zaliczki:
Wn konto 131 Bieżące rachunki bankowe - 24.000 zł
Ma konto 650 Rozliczenia międzyokresowe przychodów - 24.000 zł.
W dniu dostawy:
Wn konto 650 Rozliczenia międzyokresowe przychodów - 24.000 zł
Ma konto 700 Sprzedaż produktów - 24.000 zł
Wn konto 201 Rozrachunki z odbiorcami krajowymi - 72.000 zł
Ma konto 700 Sprzedaż produktów - 72.000 zł.
Ewidencja w księgach rachunkowych spółki B będzie wyglądała w sposób następujący:
Na dzień zapłaty zaliczki:
Wn konto 202 Rozrachunki z dostawcami krajowymi (w analityce: wypłacone zaliczki) - 24.000 zł
Ma konto 131 Bieżące rachunki bankowe - 24.000 zł.
Na dzień dostawy:
Wn konto 011 Środki trwałe - 24.000
Ma konto 202 Rozrachunki z dostawcami krajowymi (w analityce: wypłacone zaliczki) - 24.000 zł
Wn konto 011 Środki trwałe - 72.000 zł
Wn konto 011 Środki trwałe - 22.080 zł
Ma konto 222 VAT należny i jego rozliczenie - 22.080 zł
Ma konto 202 Rozrachunki z dostawcami krajowymi - 72.000 zł.
Świadczenie usług
Przykład 8. Świadczenie usług budowlanych
Spółka A jest deweloperem. W związku z budową budynku mieszkalnego zawarła umowę ze spółką B, która wykona część prac budowlanych jako podwykonawca. Wynagrodzenie zostało ustalone na kwotę 250.000 zł netto odbierane w dwóch etapach. Pierwszy etap miał rozpocząć się w marcu 2017 r. i zakończyć się w czerwcu 2017 r. Drugi etap ma trwać do końca kwietnia 2018 r. Ostateczne rozliczenie prac ma nastąpić w kwietniu 2018 r. Wynagrodzenie za pierwszy etap wynosi 100.000 zł. Spółka B nie dotrzymała terminu. W związku z jednomiesięcznym opóźnieniem spółka A uprawniona jest do naliczenia kary umownej w kwocie 20.000 zł. Spółka A może zrealizować karę umowną do ostatecznego rozliczenia prac budowlanych, a więc do kwietnia 2018 r. Zarówno spółka A jak i spółka B są czynnymi podatnikami VAT i nie korzystają ze zwolnienia podmiotowego. W jaki sposób spółka B powinna wykazać transakcję księgach rachunkowych?
Odpowiedź
Ewidencja w księgach spółki B
W lipcu 2017 r. spółka A ukończyła pierwszy etap prac. W związku z tym uprawniona jest do wystawiania faktury VAT. Zgodnie z przepisami wspólnotowymi ustawodawca wprowadził mechanizm odwrotnego obciążenia dla usług budowlanych wykonywanych przez podwykonawców. Zarówno spółka A, jak i spółka B są czynnymi podatnikami VAT, więc spółka B nie będzie zobowiązana do rozliczenia podatku należnego z tytułu wykonania robót budowlanych. Podatnikiem rozliczającym VAT będzie odbiorca robót budowlanych, a więc spółka A. W związku z tym spółka B wystawi fakturę VAT w ramach mechanizmu odwrotnego obciążenia, bez VAT. Ewidencja będzie wyglądać w sposób następujący:
Wn konto 201 Rozrachunki z odbiorcami krajowymi - 100.000 zł
Ma konto 700 Sprzedaż produktów - 100.000 zł
Koszty związane z wykonaniem usługi, gromadzone do dnia początkowego ujęcia przychodu jako produkcja w toku w części odpowiadającej pracom wykonanym w ramach pierwszego etapu powinny zostać przeniesione do kosztów działalności operacyjnej. Ponieważ spółka A uprawniona jest do obciążenia podwykonawcy karą umowną spółka B zgodnie z zasadą ostrożności powinna utworzyć rozliczenie międzyokresowe bierne. Ewidencja powinna wyglądać w sposób następujący.
Wn konto 768 Pozostałe koszty operacyjne - 20.000 zł
Ma konto 833 Pozostałe rezerwy - 20.000 zł
Jeżeli do dnia sporządzenia sprawozdania finansowego nie dojdzie do końcowego rozliczenia projektu wówczas w sprawozdaniu finansowym za 2017 r. spółka B powinna wykazać rozliczenie międzyokresowe bierne z tytułu opóźnień w pierwszym etapie.
Ewidencja w księgach spółki A
W związku z zastosowaniem mechanizmu odwrotnego obciążenia spółka A staje się zobowiązana do rozliczenia podatku należnego. Ponieważ prowadzi działalność opodatkowaną uprawniona jest do rozliczenia podatku naliczonego. Ewidencja faktury wystawionej przez spółkę B będzie wyglądała w sposób następujący:
Wn konto 402 Usługi obce - 100.000 zł
Ma konto 202 Rozrachunki z dostawcami krajowymi - 100.000 zł
Ma konto 222 VAT należny i jego rozliczenie – 23.000 zł
Wn konto 221 VAT naliczony i jego rozliczenie – 23.000 zł
Jeżeli spółka A zamierza skorzystać z prawa i obciążyć spółkę B karą umowną to oznacza, że powinna wykazać w przychodach kwotę z tytułu kary umownej:
Wn konto 201 Rozrachunki z odbiorcami krajowymi - 20.000 zł
Ma konto 763 Pozostałe przychody operacyjne - 20.000 zł.