Stołeczny konserwator zabytków, po rozpatrzeniu wniosku spółdzielni odmówił pozwolenia na docieplenie elewacji, w budynku znajdującym się w obszarze ochrony konserwatorskiej "Żoliborza Historycznego”. Zdaniem organu projektowane prace budowlane mogły zmniejszyć wartość zabytkowego zespołu zabudowy i grozić degradacją kompozycji elewacji frontowej.

Spółdzielnia wniosła odwołanie. Zdaniem skarżącej sam budynek nie był wpisany do rejestru zabytków, zaś objęcie ochroną układu urbanistycznego nie oznaczało samo przez się, że ochrona ta rozciąga się na poszczególne obiekty tego układu. W odpowiedzi na skargę Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji. Również WSA podzielił stanowisko, że planowane przez inwestora prace budowlane mogły doprowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu budynku, a tym samym mogły dokonać zmian w ustanowionej strefie ochrony konserwatorskiej.

Spółdzielnia wniosła skargę kasacyjną od wyroku WSA.

NSA przypomniał, iż dla ochrony zabytków ustawodawca przewiduje różne formy i zakresy tej ochrony. Zabytkiem nie jest, bowiem tylko i wyłącznie zindywidualizowany obiekt budowlany wpisany do rejestru zabytku na podstawie decyzji wojewódzkiego konserwatora zabytków, jak uznała strona skarżąca, ale są nimi także pewne układy przestrzenne stanowiące wartość jako całość, jak również ich elementy. Koncepcja ta znajduje zresztą swoje bezpośrednie oparcie w przepisie art. 9 ust. 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 ze zm.), który wskazuje na możliwość wpisania do rejestru historycznego układu urbanistycznego lub ruralistycznego oraz historycznego zespołu budowlanego.

NSA podkreślił, iż stosownie do dyspozycji art. 36 ust. 1 pkt 11 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 ze zm.), w przypadku wpisania do rejestru zabytków zespołu budowlanego (powiązanej przestrzennie grupy budynków) przedmiotem ochrony jest ten zespół, który tworzą wchodzące w jego skład budynki, ze względu na wyróżniające cechy tegoż zespołu, m.in. ze względu na formę architektoniczną i styl, w których mieści się też wygląd elewacji budynków. Z tych też względów wpisanie do rejestru zabytków zespołu budowlanego, w którego skład wchodzi określony budynek oznacza, że również jego zewnętrzne elementy są objęte ochroną wynikającą z wpisu do rejestru zabytków w zakresie ochrony zespołu budowlanego. Natomiast w razie wpisania do rejestru zabytków dodatkowo budynku (nieruchomości), który wchodzi w skład zespołu budowlanego, przedmiotem ochrony jest również sam budynek ze względu na jego cechy zabytkowe – uznał NSA.

Na podstawie: Wyrok NSA z 27 września 2012 r., sygn. akt II OSK 886/11, prawomocny