1. Wprowadzenie

W celu skrócenia drogi do uzyskania prawa legalnego prowadzenia budowy lub robót budowlanych, ustawodawca zastosował wyjątki od wyrażonej w art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.) - dalej pr. bud. zasady stanowiącej o konieczności uzyskania przed ich rozpoczęciem ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę. Odstępstwa od ww. zasady zostały określone przede wszystkim w art. 29-31 pr. bud., jak również w ustawie o szczególnych zasadach odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu. Wyliczenie obiektów i robót budowlanych, które mogą być prowadzone bez wcześniejszego uzyskania pozwolenia na budowę i nie zostaną tym samym uznane za samowolę budowlaną, zawarte w art. 29 pr. bud., ma charakter enumeratywny. Mając na uwadze, że omawiany przepis zawiera wyjątki od przywołanej zasady ogólnej, nie może mieć do niego zastosowania wykładnia rozszerzająca.

2. Budowy, które nie wymagają pozwolenia na budowę, na podstawie art. 29 ust. 1 Pr. bud.
Ustęp 1 art. 29 pr. bud. składa się z dwudziestu siedmiu punktów określających budowy konkretnych obiektów, które nie wymagają pozwolenia na budowę. Na szczególną uwagę zasługują:

2.1. Obiekty gospodarcze
Z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę zwolniona została budowa wymienionych w art. 29 ust. 1 pkt 1 pr. bud. obiektów gospodarczych, do których należą:
a) parterowe budynki gospodarcze o powierzchni zabudowy do 35 m2, przy rozpiętości konstrukcji nie większej niż 4,80 m,
b) płyty do składowania obornika,
c) szczelne zbiorniki na gnojówkę lub gnojowicę o pojemności do 25 m3,
d) naziemne silosy na materiały sypkie o pojemności do 30 m3 i wysokości nie większej niż 4,50 m,
e) suszarnie kontenerowe o powierzchni zabudowy do 21 m2;
pod warunkiem, że są one związane z produkcją rolną i uzupełniają zabudowę zagrodową w ramach istniejącej działki siedliskowej. Prawo budowlane nie zawiera definicji użytych w ww. przepisie pojęć: „zabudowa zagrodowa" i „działka siedliskowa", które należy zatem rozumieć zgodnie z ich znaczeniem gramatycznym, co zostało potwierdzone przez NSA - Ośrodek Zamiejscowy w Lublinie w wyroku z dnia 11 grudnia 2003 r., II SA/Lu 886/2002. Bez znaczenia jest natomiast czy na danej działce siedliskowej jest realizowany jeden czy też kilka tego rodzaju obiektów gospodarczych.

2.2. Altany i obiekty gospodarcze na działkach w pracowniczych ogrodach działkowych
Z wyrażonej w art. 29 ust. 1 pkt 4 pr. bud. woli ustawodawcy, pozwolenia na budowę nie wymaga również budowa altan i obiektów gospodarczych na działkach w rodzinnych ogrodach działkowych o powierzchni zabudowy do 25 m2 w miastach i do 35 m2 poza granicami miast oraz wysokości do 5 m przy dachach stromych i do 4 m przy dachach płaskich. Należy mieć jednak na uwadze, że altaną w ww. rozumieniu może być nazwany i tak traktowany tylko obiekt wybudowany z zachowaniem warunków regulaminu Pracowniczych Ogrodów Działkowych i służący do korzystania z działki znajdującej się na ich terenie. Innego rodzaju obiekty nie są altanami w rozumieniu przepisów o pracowniczych ogrodach działkowych i Prawa budowlanego (tak: Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 6 października 2000 r., IV SA 363/98).

2.3. Tymczasowe obiekty budowlane
Zgodnie z treścią art. 29 ust. 1 pkt 12 pr. bud., uzyskanie pozwolenia na budowę nie jest także koniecznie w zakresie budowy tymczasowych obiektów budowlanych, niepołączonych trwale z gruntem i przewidzianych do rozbiórki lub przeniesienia w inne miejsce w terminie określonym w zgłoszeniu budowy, ale nie później niż przed upływem 120 dni od dnia rozpoczęcia budowy określonego w ww. zgłoszeniu. Definicję tymczasowego obiektu budowlanego zawiera art. 3 pkt 5 pr. bud., zgodnie z którym przez tymczasowy obiekt budowlany należy rozumieć obiekt budowlany przeznaczony do czasowego użytkowania w okresie krótszym od jego trwałości technicznej, przewidziany do przeniesienia w inne miejsce lub rozbiórki, a także obiekt budowlany niepołączony trwale z gruntem, jak: strzelnice, kioski uliczne, pawilony sprzedaży ulicznej i wystawowe, przekrycia namiotowe i powłoki pneumatyczne, urządzenia rozrywkowe, barakowozy, obiekty kontenerowe.
(...)

5. Obowiązek zgłoszenia
Omówione powyżej zwolnienie inwestora z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę enumeratywnie wymienionych obiektów i robót budowlanych wiąże się bezpośrednio z poddaniem ich kontroli administracyjnej realizowanej w związku z obowiązkiem zgłoszenia zamiaru ich wykonywania właściwemu organowi administracji architektoniczno – budowlanej. W art. 30 ust. 1 pr. bud. wymieniono większość budów i robót budowlanych wyłączonych z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę, które zostały objęte obowiązkiem zgłoszenia. Na mocy ww. przepisu, z obowiązku zgłoszenia zwolniona jest budowa:
• altan i obiektów gospodarczych na działkach w rodzinnych ogrodach działkowych,
• obiektów przeznaczonych do czasowego użytkowania w trakcie realizacji robót budowlanych,
• tymczasowych obiektów budowlanych stanowiących wyłącznie eksponaty wystawowe,
• znaków geodezyjnych i obiektów triangulacyjnych,
• instalacji telekomunikacyjnych,
o ile spełniają one opisane wyżej warunki decydujące o ich zwolnieniu z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę. Ponadto, z obowiązku zgłoszenia zwolniony jest montaż wolno stojących kolektorów słonecznych.

W związku z treścią art. 30 ust. 1 pkt 1 i 3 pr. bud. również budowa ogrodzeń nie wymaga zgłoszenia, z wyjątkiem budowy ogrodzeń od strony dróg, ulic, placów, torów kolejowych i innych miejsc publicznych oraz ogrodzeń o wysokości powyżej 2,20 m. Także instalowanie krat i urządzeń na obiektach budowlanych co do zasady zwolnione jest z obowiązku zgłoszenia, jednakże zgłoszenie takie jest konieczne do instalacji krat na budynkach mieszkalnych wielorodzinnych, użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego oraz obiektach wpisanych do rejestru zabytków, a także instalacji urządzeń o wysokości powyżej 3 m na obiektach budowlanych. Zgłoszenia wymaga natomiast ponadto, zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 4 pr. bud. budowa obiektów małej architektury w miejscach publicznych.

Zgodnie z art. 31 ust. 2 pr. bud. zgłoszenia wymaga rozbiórka budynków i budowli - niewpisanych do rejestru zabytków oraz nieobjętych opieką konserwatorską - o wysokości poniżej 8 m, jeżeli ich odległość od granicy działki jest nie mniejsza niż połowa wysokości o ile nie właściwy organ nie nałożył obowiązku uzyskania pozwolenia na rozbiórkę na podstawie art. 31 ust. 3.
Zgłoszenia, o którym mowa powyżej, należy dokonać przed terminem zamierzonego rozpoczęcia robót budowlanych. Do ich wykonywania można przystąpić, jeżeli w terminie 30 dni od dnia doręczenia zgłoszenia właściwy organ nie wniesie, w drodze decyzji, sprzeciwu i nie później niż po upływie 2 lat od określonego w zgłoszeniu terminu ich rozpoczęcia. Zgłoszenie jest formą wszczęcia postępowania administracyjnego w sprawie wymagającej ustalenia przez właściwy organ, czy zamierzona budowa lub roboty budowlane odpowiadają wymaganiom prawa i mogą być realizowane, czy też organ powinien nie dopuścić do ich realizacji danej budowy. Postępowanie administracyjne wszczęte wskutek zgłoszenia budowy lub robót budowlanych jest kończone swoistą zgodą właściwego organu na przystąpienie przez inwestora do wykonywania budowy lub robót objętych zgłoszeniem, polegającą na nieskorzystaniu w terminie 30 dni od dnia doręczenia zgłoszenia z prawa wniesienia sprzeciwu na rozpoczęcie zamierzonej działalności budowlanej. Sprzeciw przewidziany w art. 30 ust. 2 pr. bud. wyraża brak zgody właściwego organu na przystąpienie przez inwestora do realizacji zamierzonej działalności budowlanej. A zatem jest to rozstrzygnięcie sprawy co do jej istoty, czyli decyzja administracyjna w rozumieniu art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) - dalej k.p.a. Niewniesienie sprzeciwu przez właściwy organ w ww. terminie, upoważnia inwestora do rozpoczęcia, po upływie wskazanych 30 dni, planowanej działalności budowlanej..

Organem właściwym w sprawach opisywanych zgłoszeń jest organ administracji architektoniczno – budowlany. W zgłoszeniu należy określić rodzaj, zakres i sposób wykonywania robót budowlanych oraz termin ich rozpoczęcia. Do zgłoszenia należy dołączyć także oświadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane oraz, w zależności od potrzeb, odpowiednie szkice, rysunki, lub inne wymagane pozwolenia, uzgodnienia i opinie.
Do zgłoszenia budowy instalacji zbiornikowych na gaz płynny z pojedynczym zbiornikiem o pojemności do 7m3, przeznaczonych do zasilania instalacji gazowych w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych oraz przyłączy do budynków: elektroenergetycznych, wodociągowych, kanalizacyjnych, gazowych, cieplnych i telekomunikacyjnych należy ponadto dołączyć projekt zagospodarowania działki lub terenu wraz z opisem technicznym instalacji, wykonany przez projektanta posiadającego odpowiednie uprawnienia budowlane. Projekt zagospodarowania działki lub terenu, w przypadku budowy instalacji gazowej z pojedynczym zbiornikiem o pojemności do 7m3, przeznaczonych do zasilania instalacji gazowych w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych powinien być uzgodniony z podmiotem właściwym do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych. Ponadto, w zgłoszeniu budowy obiektów małej architektury w miejscach publicznych należy przedstawić projekt zagospodarowania działki lub terenu, wykonany przez projektanta posiadającego wymagane uprawnienia budowlane.
Właściwy organ może nałożyć na zgłaszającego obowiązek uzyskania pozwolenia na wykonanie określonego obiektu lub robót budowlanych objętych obowiązkiem zgłoszenia, jeżeli ich realizacja może naruszać ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub spowodować:
1) zagrożenie bezpieczeństwa ludzi lub mienia,
2) pogorszenie stanu środowiska lub stanu zachowania zabytków,
3) pogorszenie warunków zdrowotno-sanitarnych,
4) wprowadzenie, utrwalenie bądź zwiększenie ograniczeń lub uciążliwości dla terenów sąsiednich.
(...)

Michał Behnke, Dorota Jodkowska