Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego zapadła na skutek wniosku rzecznika praw obywatelskich (RPO) o wyjaśnienie, czy podwyższoną opłatę za korzystanie ze środowiska bez wymaganego pozwolenia można nałożyć niezależnie od tego, jaka jest przyczyna korzystania ze środowiska bez pozwolenia. Czy może jednak urząd powinien zbadać przyczyny braku pozwolenia. Słowem, czy można karać za niewykonanie obowiązku bez względu na to, czy podmiot, na który nakładana jest podwyższona opłata, sam zawinił.

Orzeczenia sądów w tym zakresie były rozbieżne, a wynikały z odmiennej wykładni art. 276 ust. 1 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (p.o.ś.). Zgodnie z tym przepisem, podmiot korzystający ze środowiska bez uzyskania wymaganego pozwolenia lub innej decyzji ponosi opłatę podwyższoną za korzystanie ze środowiska.

Wyjaśniając te wątpliwości NSA sprecyzował, że nie chodzi o początkującego przedsiębiorcę, który powinien dopiero wystąpić o pierwsze pozwolenie, tylko o sytuację, gdy podmiot korzystający ze środowiska miał już wymagane pozwolenie, ale po upływie okresu, na jaki zostało ono wydane, nadal korzysta ze środowiska i stara się o pozwolenie na kolejny okres. NSA wyraźnie podkreślił też, że nie chodzi o jakąkolwiek przyczynę braku pozwolenia, ale gdy jest to zawinione przewlekłym postępowaniem urzędu, na skutek czego upływa okres, na jaki zostało wydane dotychczasowe pozwolenie, a nie zostało jeszcze wydane pozwolenie na kolejny okres.

W ocenie NSA chociaż niezałatwienie przez właściwy organ w terminie tego rodzaju sprawy, nie wyłącza samo przez się zastosowania art. 276 ust. 1 p.o.ś., to nie można jednak całkowicie abstrahować od przyczyn i okoliczności prawnych i faktycznych, które to niezałatwienie sprawy spowodowały.

Trzeba więc sprawdzić, czy pomiot wystąpił w wymaganym terminie z wnioskiem o wydanie nowego pozwolenia, czy spełnia wymagania przewidziane dla wniosku, jaki jest przebieg postępowania w tej sprawie, czy nie zostały naruszone zasady ogólne prawa ochrony środowiska.

Zdaniem NSA, jeżeli wnioskodawca, przed upływem terminu ważności dotychczasowego pozwolenia, złożył z odpowiednim wyprzedzeniem wniosek o wydanie nowego pozwolenia i nie zostało ono wydane na czas z przyczyn leżących po stronie organu, to wnioskodawca nie powinien ponosić konsekwencji bezczynności bądź przewlekłości postępowania w urzędzie.

W rezultacie, w okresie pomiędzy upływem terminu ważności dotychczasowego pozwolenia a uzyskaniem nowego pozwolenia, opłata za korzystanie ze środowiska ponoszona powinna być w wysokości dotychczasowej, a więc takiej, która obowiązywała w okresie ważności pozwolenia - stwierdził NSA w uchwale z 12 grudnia 2011 r. (sygn. II OPS 2/11). Zdaniem NSA, niedopuszczalne jest obciążanie podmiotu korzystającego ze środowiska konsekwencjami opieszałości urzędu lub przewlekłego prowadzenia postępowania administracyjnego.

Katarzyna Jędrzejewska (PAP)

kjed/