Obejmujący zespół średniowiecznych stawów rybackich rezerwat Łężczok jest jednym z najcenniejszych miejsc w Polsce pod względem ornitologicznym. Bytuje tu ponad 50 proc. gatunków ptaków żyjących w Polsce - ponad 190 gatunków, z czego 115 to gatunki lęgowe. Reszta wykorzystuje te tereny, jako miejsce zdobywania pokarmu oraz odpoczynku podczas wędrówek.

Przez lata groble otaczające stawy Łężczoka stały się bardzo słabe, co zagroziło utratą walorów przyrodniczych rezerwatu. Dodatkowo zły stan techniczny wałów oraz obiektów hydrotechnicznych zagrażał bezpieczeństwu mieszkańców okolicznych terenów. Plan ich zabezpieczenia i modernizacji przewiduje m.in. powiększenie i uszczelnienie – po modernizacji mają one sięgać metra powyżej lustra piętrzenia wody oraz być odporne na uszkodzenia przez zwierzęta i rozmywanie.

Prace, których termin zakończenia określono na czwarty kwartał 2012 r., ruszyły w połowie ub. roku. Pierwotny wykonawca jednak zbankrutował i w kwietniu opuścił inwestycję. Według Roberta Pabiana z koordynującego inwestycję Nadleśnictwa Rudy Raciborskie jednym z powodów tej sytuacji mogła być zaoferowana przez niego w przetargu bardzo niska cena.

Nadleśnictwo ogłosiło przetarg na dokończenie prac, który z końcem czerwca wygrała firma Anmar z Gorlic. Spółka ściąga już sprzęt do rezerwatu, aby w pełni podjąć roboty jeszcze w lipcu. Według Pabiana, pracującemu z dala od siedziby wykonawcy ze względów ekonomicznych zależy na szybkim zakończeniu robót – jego przedstawiciele deklarowali, że przy sprzyjających warunkach powinni uporać się z nimi w ciągu ośmiu tygodni.

Prócz kompleksowego umocnienia grobli stawów rezerwatu, zaplanowano częściowe odmulanie zbiorników. Nadmiar materiału z odmulania i odtwarzania rowów dennych ma służyć do budowy 12 wysp o różnej wielkości. Wyspy mają poprawić warunki gniazdowania ptaków oraz zredukować wielkość fal. Projekt zakłada też wymianę wszystkich budowli i urządzeń hydrotechnicznych, w tym tzw. mnichów wpustowych i zrzutowych regulujących przepływ wody w stawach.

W ramach projektu powstanie też druga w obrębie rezerwatu wieża widokowa. Od kilku lat krążące nad wodą ptactwo można było obserwować z kilkumetrowej drewnianej wieży na brzegu stawu Babiczok. Teraz zbudowana zostanie kolejna, nieco większa wieża – nad lustrem stawu Salm Duży. Prowadzić ma tam kilkudziesięciometrowy pomost, dostępny dla osób niepełnosprawnych.

W wypracowaniu rozwiązań wykorzystywanych podczas inwestycji uczestniczyli przedstawiciele nadleśnictwa oraz nadzoru naukowego rezerwatu - ze specjalistami w dziedzinach ichtiologii, ornitologii i ekologii m.in. Uniwersytetu Śląskiego i Polskiej Akademii Nauk. Całkowity koszt projektu to 5,1 mln zł, czego 3,6 mln zł to dofinansowanie unijne.

Położony na terenie Parku Krajobrazowego „Cysterskie kompozycje krajobrazowe Rud Wielkich” Łężczok stanowi aż 64 proc. całkowitej powierzchni wszystkich rezerwatów woj. śląskiego. To również jeden z pierwszych w regionie obszarów wpisanych do sieci Natura 2000.

Najstarsze pisemne wzmianki o tych terenach odnoszą się do gospodarki stawowej uprawianej przez miejscową ludność już w XIII wieku. Od 1258 aż do 1810 r. stawy były własnością zakonu cystersów, którzy rozwinęli gospodarkę rybacką. Uregulowali istniejące stawy i wykorzystali starorzecze Odry, tworząc system nowych sztucznych zbiorników regulujących obrzeża tej rzeki, budując na nich groble i śluzy.

Rezerwat Łężczok został utworzony w 1957 r. dla ochrony wielogatunkowego lasu łęgowego i pocysterskich stawów rybnych. Już wcześniej, w 1922 r. szczególne walory przyrodnicze tych terenów spowodowały wpisanie ich do rejestru pomników przyrody.

Obszar Łężczoka rozciąga się na 409 hektarach (w tym powierzchnia leśna 144 ha, stawów 245 ha, łąk 7 ha, pozostałe części to drogi i groble) i należy do największych w Polsce. Zespół ośmiu różnej wielkości stawów oddzielają porośnięte starodrzewem groble. Całość otoczona jest naturalnymi lasami łęgowymi (rosnącymi w obszarach nanoszenia mułu przez powodzie).(PAP)

mtb/ mki/