Obowiązująca od 3 października 2008 roku ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, która dotyczy między innymi ocen oddziaływania na środowisko w całkowity sposób wykluczyła z ustawy Prawo Ochrony Środowiska działy poświęcone procedurom przeprowadzania ocen oddziaływania inwestycji na środowisko.

W procesie inwestycyjnym jednym z elementów jego kontroli jest przeprowadzenie oceny oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na środowisko. W zależności od rodzaju inwestycji przeprowadzenie OOŚ jest warunkiem koniecznym w ubieganiu się o decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach, poprzedzającej uzyskanie wszelkich decyzji bezpośrednio związanych z realizacją inwestycji jak np. decyzji o warunkach zabudowy, decyzji pozwolenia na budowę czy również pozwolenia wodno – prawnego.

Zgodnie z Ustawą z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko ocenie oddziaływania na środowisko podlegają także projekty polityk, strategii, planów i programów oraz zmian do takich dokumentów, a także planowane przedsięwzięcia o potencjalnym bezpośrednim lub pośrednim wpływie na stan obszaru Natura 2000. Konieczność przeprowadzenia oceny oddziaływania inwestycji na obszar Natura 2000 dotyczy sytuacji, gdy dane przedsięwzięcie:

• Mogłoby znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, a nie jest bezpośrednio związane z ochroną tego obszaru lub nie wynika z tej ochrony,
• Obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na obszar Natura 2000 został stwierdzony na podstawie art. 96 ust. 1 tejże ustawy.(Wówczas, jeżeli organ właściwy uzna, iż dane przedsięwzięcia może potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 wydaje postanowienie o obowiązku przedłożenia wszystkich wymaganych dokumentów właściwemu miejscowo regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska. W tej sytuacji decyzja w sprawie obowiązku przeprowadzenia OOŚ i przeprowadzenie OOŚ oraz dalsza procedura dotycząca uzgodnień warunków realizacji inwestycji należy do regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Postanowienie uzgadniające warunki realizacji wydane przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska wiąże organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowej)

W przypadku negatywnego wpływu projektu inwestycji na obszar Natura 2000 i jeżeli przemawia za tym nadrzędny interes publiczny, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym i wobec braku alternatywnych rozwiązań zastosowany będzie specjalny tryb przewidziany w art. 34 i 35 Ustawy o ochronie przyrody.

Inwestor zobowiązany jest do uzyskania stosownego „zezwolenia” wydanego przez właściwego miejscowo regionalnego dyrektora ochrony środowiska, a na obszarach morskich – dyrektora właściwego urzędu morskiego w odniesieniu do obszarów ujętych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 21.07.2004 r. (Dz. U. nr 229, poz. 2313) w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 oraz ujętych w projekcie listy obszarów Natura 2000, opracowanej przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska po zasięgnięciu opinii właściwych miejscowo rad gmin.

Ocena oddziaływania na środowisko

Celem przeprowadzania oceny oddziaływania na środowisko, jest wspomaganie i optymalizacja procesu podejmowania decyzji poprzez zapewnienie uwzględnienia zagadnień ochrony środowiska przy analizie kosztów i korzyści związanych z realizacją danego przedsięwzięcia.

Postępowanie ma dostarczyć inwestorowi, władzom i opinii publicznej informacji
umożliwiających, dobór lokalizacji, w której łączne koszty środowiskowe będą najniższe, lokalizacji, która zapewni najniższy osiągalny poziom oddziaływań i uciążliwości przy pełnej realizacji celu funkcjonalnego. Aby ograniczyć ryzyko inwestora, wszelkie niezbędne informacje powinny być skompletowane i poddane analizie na możliwie najwcześniejszym etapie programowania inwestycji. Procedura wydawania OOŚ została podzielona na następujące fazy:

- Faza identyfikacji i wstępnej analizy ryzyka – ocena możliwości wystąpienia znaczących
skutków środowiskowych, klasyfikacja przedsięwzięcia, identyfikacja potencjalnych barier.
- Faza oceny strategicznej – identyfikacja i analiza porównawcza wariantów realizacyjnych i
lokalizacyjnych, wstępny wybór - przy udziale ekspertów - optymalnego rozwiązania.
- Faza zarządzania ryzykiem i konsultacji społecznych – konsultacje założeń
przedsięwzięcia z zainteresowanymi społecznościami i instytucjami.
- Faza opracowania pełnego raportu OOŚ – konsultant OOŚ i projektanci ściśle współpracują
w zakresie identyfikacji i rozwiązywania problemów środowiskowych.
- Faza formalna – Wnioskodawca składa do właściwego organu wniosek o wydanie decyzji
Środowiskowej, wraz z kartą informacyjną dla przedsięwzięcia mogącego potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, oraz „z raportem” dla przedsięwzięcia mogącego zawsze znacząco oddziaływać na środowisko. Przeprowadzane jest postępowanie zakończone wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Zgodnie z art. 59 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko wymaga realizacja następujących planowanych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowiska:

• planowanego przedsięwzięcia mogącego zawsze znacząco oddziaływać na środowisko;
• planowanego przedsięwzięcia mogącego potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, jeżeli obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko został stwierdzony na podstawie art. 63 ust. 1 niniejszej ustawy.
Ponadto, realizacja planowanego przedsięwzięcia innych niż wymienione powyżej wymaga przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, jeżeli:

• przedsięwzięcie to może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, a nie jest bezpośrednio związane z ochroną tego obszaru lub nie wynika z tej ochrony;
• obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania na obszar Natura 2000 został stwierdzony na podstawie art. 96 ust. 1 tejże ustawy.

Zatem przeprowadzenie oceny oraz raportu oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko zależy od rodzaju przedsięwzięcia.

Procedurę wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia regulują przepisy ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227).

Najczęstszymi błędami, które paraliżują proces wydawania zezwoleń, są, jakość projektów, problem konsultacji społecznych, oraz brak współpracy z organizacjami ekologicznymi. Urzędnicy zwracają szczególną uwagę na spójnie logiczną dokumentację, oceny oddziaływań na obszary Natura 2000, analizę potencjalnych wariantów, czyli w praktyce niezbędne, propozycje odpowiednich działań kompensujących.

Natura 2000

Zgodnie z art. 33 ust.1 ustawy o ochronie przyrody zabrania się podejmowania działań mogących pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, a także w znaczący sposób wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000 lub pogorszyć integralność obszaru NATURA 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami. Należy podkreślić, że przepisy te również odnoszą się do zamierzeń inwestycyjnych nieznajdujących się w granicach obszaru Natura 2000, lecz również mogących na niego oddziaływać. Przepisy te także dotyczą nie tylko obszarów wyznaczonych, ale także obszarów projektowanych.

Kolejny art. 34 UoP przewiduje jednak pod pewnymi szczególnymi warunkami możliwość realizacji przedsięwzięć mogących negatywnie oddziaływać na obszary Natura 2000, podlegają one postępowaniu w trybie określonym w obowiązującej od niedawna (od 15.11.2008 r.) ustawie z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227) i wymagają decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach lub uzgodnienia z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska.
Jednakże, żeby było to możliwe konieczne jest spełnienie następujących przesłanek:

• Za realizacją przedsięwzięcia przemawiają konieczne wymogi nadrzędnego
• Interesu publicznego, w tym także wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym;
• Dla przedsięwzięcia nie ma rozwiązań alternatywnych;
• Konieczne jest zapewnienie wykonania kompensacji przyrodniczej niezbędnej do
zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura
2000.

Pomimo, iż powyższe warunki muszą być spełnione łącznie, to „brak rozwiązań alternatywnych” ma kluczowe znaczenie dla zastosowania pozostałych przesłanek określonych w art. 34 ust. 1 UoP. Ponadto, w art. 34 ust. 2 UoP enumeratywnie wyliczone są przesłanki, które dopuszczają realizację planów lub działań powodujących naruszenie obszarów Natura 2000, a mianowicie:

• Ochrona zdrowia i życia ludzi;
• Zapewnienia bezpieczeństwa publicznego;
• Uzyskanie korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla
środowiska przyrodniczego;
• Oraz przesłanki wynikające z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu
• publicznego, po uzyskaniu opinii KE (w tym przypadku właściwy organ zwraca się do
ministra właściwego do spraw środowiska o wystąpienie z wnioskiem do KE
o wydanie przedmiotowej opinii, którą należy traktować, jako wiążącą).

Jeżeli zaś działania mogące znaczącą negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000 lub obszaru znajdującego się na liście proponowanych obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty oraz liście obszarów specjalnej ochrony ptaków, zostały podjęte bez uzyskania stosownych zezwoleń - zgodnie z art. 37 UoP regionalny dyrektor ochrony środowiska, a na obszarach morskich – dyrektor właściwego urzędu morskiego nakazuje ich natychmiastowe wstrzymanie i podjęcie w wyznaczonym terminie niezbędnych czynności w celu przywrócenia poprzedniego stanu danego obszaru, jego części lub chronionych na nim gatunków.