Obowiązki właściciela, zarządcy lub użytkownika obiektu budowlanego w przypadku katastrofy budowlanej powstałej w użytkowanym obiekcie budowlanym
Zgodnie z art. 75 ust. 1 pr. bud. w przypadku katastrofy budowlanej powstałej w użytkowanym obiekcie budowlanym, właściciel, zarządca lub użytkownik jest zobowiązany: zorganizować doraźną pomoc poszkodowanym i przeciwdziałać rozszerzaniu się skutków katastrofy (pkt 1), zabezpieczyć miejsce katastrofy przed zmianami uniemożliwiającymi prowadzenie postępowania wyjaśniającego w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej (pkt 2), niezwłocznie zawiadomić o katastrofie budowlanej właściwy organ nadzoru budowlanego (pkt 3 lit. a), niezwłocznie zawiadomić o katastrofie budowlanej właściwego miejscowo prokuratora i Policję (pkt 3 lit. b), niezwłocznie zawiadomić o katastrofie budowlanej inne organy lub jednostki organizacyjne zainteresowane przyczynami lub skutkami katastrofy z mocy przepisów szczególnych (pkt 3 lit. d).
Obowiązek zabezpieczenia miejsca katastrofy przed zmianami uniemożliwiającymi prowadzenie postępowania wyjaśniającego w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej nie dotyczy przypadków, gdy konieczne jest podjęcie czynności mających na celu ratowanie życia lub zabezpieczenie przed rozszerzaniem się skutków katastrofy (art. 75 ust. 2 pr. bud.). We wskazanych powyżej sytuacjach należy szczegółowo opisać stan po katastrofie budowlanej oraz zmiany w nim wprowadzone, z zaznaczeniem miejsc ich wprowadzenia na szkicach oraz – w miarę możliwości – na fotografiach.
Zaznaczyć należy, iż niedopełnienie wskazanych powyżej obowiązków stanowi wykroczenie zagrożone karą aresztu, karą ograniczenia wolności albo karą grzywny (art. 92 ust. 1 pkt 1 pr. bud.).

Postępowanie wyjaśniające w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej powstałej w użytkowanym obiekcie budowlanym
Otrzymanie przez właściwy organ informacji o katastrofie budowlanej powstałej w użytkowanym obiekcie budowlanym skutkuje wszczęciem postępowania wyjaśniającego w sprawie przyczyn tej katastrofy.

Organ prowadzący postępowanie wyjaśniające w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej powstałej w użytkowanym obiekcie budowlanym
Postępowanie wyjaśniające w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej powstałej w użytkowanym obiekcie budowlanym prowadzi właściwy organ nadzoru budowlanego (art. 74 pr. bud.). Organem tym jest co do zasady jako organ nadzoru budowlanego pierwszej instancji – powiatowy inspektor nadzoru budowlanego (art. 83 ust. 1 pr. bud.). Wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego jest natomiast właściwy – zgodnie z art. 83 ust. 3 w zw. z art. 82 ust. 3 pr. bud. – w przedmiocie prowadzenia postępowania wyjaśniającego przyczyny katastrofy budowlanej w użytkowanych obiektach budowlanych: usytuowanych na terenie pasa technicznego, portów i przystani morskich, morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej, a także na innych terenach przeznaczonych do utrzymania ruchu i transportu morskiego (pkt 1), hydrotechnicznych piętrzących, upustowych, regulacyjnych, melioracji podstawowych oraz kanałów i innych obiektów służących kształtowaniu zasobów wodnych i korzystaniu z nich, wraz z obiektami towarzyszącymi (pkt 2), dróg publicznych krajowych i wojewódzkich, wraz z obiektami i urządzeniami służącymi do utrzymania tych dróg i transportu drogowego oraz sytuowanymi w granicach pasa drogowego sieciami uzbrojenia terenu – niezwiązanymi z użytkowaniem drogi, a w odniesieniu do dróg ekspresowych i autostrad – wraz z obiektami i urządzeniami obsługi podróżnych, pojazdów i przesyłek (pkt 3), usytuowanych na obszarze kolejowym (pkt 3a), lotnisk cywilnych wraz z obiektami i urządzeniami towarzyszącymi (pkt 4), usytuowanych na terenach zamkniętych (pkt 5). Zaznaczyć należy, że katalog obiektów budowlanych, w sprawach których organem nadzoru budowlanego pierwszej instancji jest wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego, może zostać poszerzony przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia (art. 83 ust. 3 w zw. z art. 82 ust. 4 pr. bud.).
Podkreślić należy, że prowadzone przez powiatowego inspektora nadzoru budowlanego postępowanie wyjaśniające przyczyny i okoliczności powstania katastrofy budowlanej w użytkowanym obiekcie budowlanym może zostać przejęte przez wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego lub Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego (art. 77 pr. bud.). Zgodnie z powołaną regulacją postępowanie wyjaśniające przyczyny i okoliczności powstania katastrofy budowlanej w użytkowanym obiekcie budowlanym, które prowadzi wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego może zostać przejęte przez Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego.

Czynności wstępne postępowania wyjaśniającego w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej powstałej w użytkowanym obiekcie budowlanym
Zgodnie z art. 76 ust. 1 pr. bud. właściwy organ nadzoru budowlanego, który otrzymał zawiadomienie o katastrofie budowlanej powstałej w użytkowanym obiekcie budowlanym jest obowiązany: niezwłocznie powołać komisję w celu ustalenia przyczyn i okoliczności katastrofy budowlanej oraz zakresu czynności niezbędnych do likwidacji zagrożenia bezpieczeństwa ludzi lub mienia (pkt 1), niezwłocznie zawiadomić o katastrofie budowlanej właściwy organ nadzoru budowlanego wyższego stopnia oraz Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego (pkt 2).
Zaznaczyć należy, iż – o czym mowa w art. 76 ust. 4 pr. bud. – na każdym etapie postępowania wyjaśniającego w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej powstałej w użytkowanym obiekcie budowlanym organ prowadzący postępowanie może nakazać właścicielowi lub zarządcy zabezpieczenie miejsca katastrofy oraz obiektu budowlanego, który uległ katastrofie, uporządkowanie terenu lub wykonanie innych niezbędnych czynności i robót budowlanych. Rozstrzygnięcie to zapada w formie decyzji, która podlega natychmiastowemu wykonaniu i może być ogłoszona ustnie. W przypadku niewykonania lub nadmiernej zwłoki w wykonaniu tej decyzji właściwy organ nadzoru budowlanego – działając zgodnie z art. 76 ust. 4 in fine pr. bud. – zapewnia jej wykonanie na koszt i ryzyko zobowiązanego.

Komisja powołana przez organ nadzoru budowlanego prowadzący postępowanie wyjaśniające w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej powstałej w użytkowanym obiekcie budowlanym
W skład komisji powołanej w celu ustalenia przyczyn i okoliczności katastrofy budowlanej powstałej w użytkowanym obiekcie budowlanym oraz zakresu czynności niezbędnych do likwidacji zagrożenia bezpieczeństwa ludzi lub mienia wchodzą następujące osoby: przedstawiciel organu prowadzącego postępowanie wyjaśniające w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej (jako przewodniczący), przedstawiciele innych zainteresowanych lub właściwych rzeczowo organów administracji rządowej, przedstawiciele samorządu terytorialnego, a także – w razie potrzeby – rzeczoznawcy lub inne osoby posiadające wymagane kwalifikacje zawodowe (art. 76 ust. 2 pr. bud.).
Do udziału w czynnościach komisji powołanej w celu ustalenia przyczyn i okoliczności katastrofy budowlanej powstałej w użytkowanym obiekcie budowlanym oraz zakresu czynności niezbędnych do likwidacji zagrożenia bezpieczeństwa ludzi lub mienia mogą być wezwane także inne, wskazane w art. 76 ust. 3 pr. bud., osoby. Zaznaczyć przy tym należy, iż osoby wezwane do udziału w czynnościach komisji nie są jej członkami. Ich udział w pracach komisji powinien jednak przyczynić się do wyjaśnienia przyczyn i okoliczności katastrofy budowlanej.

Ekspertyza zlecona przez organ prowadzący postępowanie wyjaśniające w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej powstałej w użytkowanym obiekcie budowlanym
Organ nadzoru budowlanego prowadzący postępowanie wyjaśniające w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej powstałej w użytkowanym obiekcie budowlanym może zlecić na koszt właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego sporządzenie ekspertyzy (art. 78 ust. 2 pr. bud.). Podkreślić należy, iż organ może zlecić sporządzenie wskazanej powyżej ekspertyzy tylko wówczas, gdy jest to niezbędne do ustalenia przyczyn katastrofy lub wydania decyzji określającej zakres i termin wykonania niezbędnych robót w celu uporządkowania terenu katastrofy budowlanej i zabezpieczenia obiektu budowlanego do czasu wykonania robót doprowadzających obiekt do stanu właściwego. Oznacza to, iż ustawodawca dopuszcza zlecenie sporządzenia ekspertyzy jedynie w sytuacji, gdy zarówno organ prowadzący postępowanie wyjaśniające w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej powstałej w użytkowanym obiekcie budowlanym, jak również powołana przez ten organ komisja nie posiadają wiedzy niezbędnej w przedmiocie poczynienia uzgodnień, o których mowa w art. 78 ust. 2 pr. bud.

Rozstrzygnięcie organu prowadzącego postępowanie wyjaśniające w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej powstałej w użytkowanym obiekcie budowlanym
Niezwłocznie po zakończeniu prac komisji powołanej w celu ustalenia przyczyn i okoliczności katastrofy budowlanej powstałej w użytkowanym obiekcie budowlanym oraz zakresu czynności niezbędnych do likwidacji zagrożenia bezpieczeństwa ludzi lub mienia właściwy organ nadzoru budowlanego powinien wydać decyzję określającą zakres i termin wykonania niezbędnych robót w celu uporządkowania terenu katastrofy budowlanej i zabezpieczenia obiektu budowlanego do czasu wykonania robót doprowadzających obiekt do stanu właściwego (art. 78 ust. 1 pr. bud.).

Obowiązki właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego po zakończeniu postępowania wyjaśniającego w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej powstałej w użytkowanym obiekcie budowlanym
Adresatem decyzji określającej zakres i termin wykonania niezbędnych robót w celu uporządkowania terenu katastrofy budowlanej powstałej w użytkowanym obiekcie budowlanym i zabezpieczenia obiektu budowlanego do czasu wykonania robót doprowadzających obiekt do stanu właściwego jest właściciel lub zarządca obiektu. Oznacza to, iż wynikające z tej decyzji obowiązki, tzn. wykonanie robót budowlanych w celu uporządkowania terenu katastrofy budowlanej i zabezpieczenia obiektu budowlanego, obciążają właściciela lub zarządcę obiektu. W związku z powyższym po zakończeniu postępowania wyjaśniającego w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej powstałej w użytkowanym obiekcie budowlanym właściciel lub zarządca obiektu ma obowiązek podjąć niezwłocznie działania niezbędne do usunięcia skutków katastrofy budowlanej (art. 78 pr. bud.).
Zgodnie z art. 92 ust. 1 pkt 1 pr. bud. niedopełnienie wskazanych powyżej obowiązków stanowi – podobnie jak niedopełnienie obowiązków określonych w art. 75 pr. bud. – wykroczenie zagrożone karą aresztu, karą ograniczenia wolności albo karą grzywny.