Jeśli nie można ustalić inwestora samowoli budowlanej postępowanie prowadzone jest wobec właściciela nieruchomości

Jak ustalić sprawcę samowoli budowlanej w trakcie prowadzonego postępowania administracyjnego, jeżeli właściciel zaprzecza, że to on dokonał tej samowoli budowlanej?

Pytanie pochodzi z  programu Serwis Budowlany .

W trakcie prowadzonego postępowania administracyjnego organ I instancji ujawnił wymianę stolarki okiennej w budynku usługowo-mieszkalnym bez wymaganego pozwolenia konserwatora zabytków (budynek położony jest w zabytkowym układzie urbanistycznym wpisanym do rejestru zabytków) oraz bez zgłoszenia dokonanego w starostwie. Właściciel budynku zaprzeczył, że to on dokonał wymiany stolarki okiennej i nie wskazał, kto tego dokonał.
Jakie kroki w takiej sytuacji powinien pojąć organ I instancji?

Odpowiedź

Ustalenie stanu faktycznego, w tym ocena dowodu z przesłuchania strony, należy wyłącznie do organu, który nie jest w tym zakresie związany treścią oświadczenia strony. Jeżeli w przekonaniu organu oświadczenie właściciela budynku jest niewiarygodne, organ ma obowiązek dochodzić prawdy obiektywnej. Należy zaznaczyć, że oświadczenia składane przez stronę postępowania administracyjnego korzystają z domniemania prawdziwości, jeżeli nie są sprzeczne z innymi dowodami lub okolicznościami i faktami znanymi organowi administracyjnemu z urzędu (zob. wyrok NSA z dnia 3 kwietnia 2007 r., II OSK 577/06).

W przypadku, kiedy pojawiają się wątpliwości co do wiarygodności złożonego oświadczenia organ powinien poddać je analizie. Wobec powzięcia wątpliwości co do treści oświadczenia inwestora, obowiązkiem organu jest przeprowadzenie wszelkich dowodów mających na celu ustalenie rzeczywistego inwestora wykonanych robót, bądź które pozwolą zaprzeczyć twierdzeniom właściciela, że nie jest on inwestorem robót.

Zgodnie z zasadą praworządności ujętą w przepisach art. 7 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 267) - dalej k.p.a. obowiązkiem organu jest podjęcie wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy. W tym celu organ powinien przeprowadzić postępowanie wyjaśniające. Na podstawie przepisu art. 75 k.p.a. jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.

Podsumowując, jeśli pomimo wyczerpania możliwości dowodowych organowi nie uda się ustalić inwestora robót, przesłanka braku ustalenia inwestora nie powinna stanowić przeszkody dla zakończenia postępowania naprawczego i nałożenia jednego z obowiązków określonych w przepisach art. 51 pr. bud. na właściciela budynku. W orzecznictwie prezentowane jest stanowisko, że wobec nieustalenia inwestora samowoli budowlanej organ powinien co do zasady prowadzić postępowanie wobec właściciela nieruchomości (zob. wyrok WSA w Warszawie z dnia 13 listopada 2012 r., VII SA/Wa 1688/12; wyrok NSA z dnia 17 grudnia 2013 r., II OSK 1769/12).


Uzasadnienie

Wyrok WSA w Warszawie z dnia 13 listopada 2012 r., VII SA/Wa 1688/12: "Zgodnie z art. 52 Prawa budowlanego do wykonania na swój koszt obowiązku wskazanego w decyzji, o której mowa w art. 48, art. 49b, art. 50a oraz art. 51 nakazany jest inwestor, właściciel lub zarządca obiektu budowlanego. W orzecznictwie sądowoadministracyjnym ugruntowany jest pogląd, iż wskazany przepis wskazuje na pewną kolejność adresatów decyzji, która powinna być brana pod uwagę przez organ nadzoru budowlanego prowadzący postępowanie w trybie art. 48 Prawa budowlanego. Podkreśla się w szczególności, że w pierwszej kolejności adresatem decyzji rozbiórkowej powinien być inwestor, chyba, że z okoliczności sprawy wynika, że utracił on prawo do władania nieruchomością umożliwiające podjęcie czynności wynikających z postępowania legalizacyjnego (por. m.in. wyrok WSA w Łodzi z dnia 28 października 2011 r., sygn. akt II SA/Łd 658/11). W niniejszej sprawie bezsporne jest, że organ nadzoru budowlanego nie ustalił inwestora, który dokonał samowoli budowlanej dotyczącej zjazdu na działkę nr [...] przy ul. [...] w [...], gm. [...], usytuowanego w pasie drogowym drogi krajowej nr [...] po stronie prawej w km 364+080, utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. Tymczasem, jak słusznie podnosi skarżący budowa i przebudowa zjazdu ciąży co do zasady na właścicielu działki, z której ten zjazd łączy się z drogą publiczną. W konsekwencji, wobec nieustalenia inwestora samowoli budowlanej organ powinien co do zasady prowadzić postępowanie wobec właściciela nieruchomości, czyli . G., nie zaś zarządcy drogi, czyli GDDKiA."

Wyrok NSA z dnia 17 grudnia 2013 r., II OSK 1769/12: "Dla porządku zastrzec jednak trzeba, że nietrafna jest argumentacja strony skarżącej co do tego, że obowiązkiem organu administracji było dalsze prowadzenie postępowania w kierunku ustalenia inwestora. Słusznie wskazał bowiem Sąd Wojewódzki, że w aktualnym stanie sprawy było to zbędne, gdyż nałożenie na niego obowiązku likwidacji okien nie byłoby możliwe. Niezależnie od tego należało przyjąć, że organ w tym zakresie wyczerpał możliwości dowodowe".

Wyrok WSA w Krakowie z dnia 12 maja 2011 r., II SA/Kr 1007/10:
"Regułą obowiązującą w procedurze administracyjnej, różną od obowiązującej w sprawach cywilnych (art. 6 k.c.), jest to, że ciężar udowodnienia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia w sprawie spoczywa na organie administracyjnym. Wiąże się to z istotą postępowania administracyjnego, na etapie którego organ administracyjny nie jest stroną, lecz organem władczym. Na gruncie przepisów k.p.a. nie do przyjęcia jest takie rozumienie koncepcji prowadzenia postępowania dowodowego, przy którym organ administracji ogranicza się w zasadzie do oceny, czy strona udowodniła fakty będące podstawą jej żądania czy nie i przerzucając w konsekwencji obowiązek wyjaśnienia sprawy za stronę. Organ prowadzący postępowanie musi dążyć do ustalenia prawdy materialnej. Nie może być zatem wyłącznie związany oświadczeniami strony postępowania; mając obowiązek dochodzenia prawdy obiektywnej i działania na podstawie przepisów prawa (art. 6 i 7 k.p.a.), organ musi rozpoznać sprawę co do istoty na podstawie obowiązującego prawa mającego zastosowanie w konkretnym stanie faktycznym. Z przepisów art. 7 i 77 § 1 k.p.a. wynika, iż postępowanie dowodowe jest oparte na zasadzie oficjalności, co oznacza, że organ administracyjny jest obowiązany z urzędu przeprowadzić dowody służące ustaleniu stanu faktycznego sprawy. W orzecznictwie sądowoadministracyjnym podkreśla się, że obowiązek zebrania całego materiału dowodowego w postępowaniu administracyjnym oznacza, że organ administracji publicznej winien z własnej inicjatywy gromadzić w aktach dowody, które jego zdaniem będą konieczne do prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy oraz winien gromadzić w aktach sprawy także dowody wskazane lub dostarczone przez strony, jeżeli mają one znaczenie dla sprawy (wyrok NSA z dnia 4 lipca 2001 r., I SA 301/00, LEX nr 53964)".

Pytanie pochodzi z programu Serwis Budowlany .