Natura 2000 jest najmłodszą z obowiązujących w naszym kraju form ochrony przyrody, wprowadzoną w 2004 r. jako jeden z obowiązków związanych z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Obszary Natura 2000 to obszary wchodzące w skład Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 utworzonej na podstawie dwóch dyrektyw:
- Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa – wcześniej Dyrektywy Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich ptaków (tzw. dyrektywa ptasia)
- Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych dzikiej fauny i flory (tzw. dyrektywa siedliskowa).
W myśl wyżej wymienionych aktów prawa każdy kraj członkowski Unii Europejskiej ma obowiązek zapewnić siedliskom przyrodniczym i gatunkom wymienionym w załącznikach dyrektywy siedliskowej i ptasiej warunki sprzyjające ochronie, lub zadbać o odtworzenie ich dobrego stanu m.in. poprzez wyznaczenie i objęcie ochroną obszarów, na których te siedliska i gatunki występują. Przepisy powyższych dyrektyw zostały przeniesione do prawa polskiego ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody – dalej u.o.p. Zgodnie z powołaną ustawą sieć Natura 2000 utworzona w celu ochrony i zachowania cennych przyrodniczo gatunków i siedlisk występujących na kontynencie europejskim składa się z dwóch typów terenów:
- obszarów specjalnej ochrony ptaków (tzw. obszarów ptasich) – wyznaczanych w celu ochrony gatunków ptaków i ich siedlisk oraz
- mających znaczenie dla Wspólnoty specjalnych terenów ochrony siedlisk (tzw. obszarów siedliskowych) – których ochronie podlegają siedliska przyrodnicze i (lub) gatunki roślin i zwierząt będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty.
Aby dany obszar mógł zostać objęty ochroną jako OSO (obszary specjalnej ochrony wyznaczane na podstawie dyrektywy ptasiej, tzw. obszary „ptasie") w jego obrębie muszą występować (w odpowiednio dużej liczebności) gatunki ptaków wymienione w załączniku 1 dyrektywy ptasiej lub gatunki ptaków wędrownych (niewymienione w tym załączniku) wykorzystujących dany obszar jako miejsce postoju w czasie wędrówek lub jako zimowisko. Obszary „ptasie" wyznaczane są głównie w oparciu o udokumentowany fakt występowania gatunków ptaków oraz wiedzę naukową dotyczącą wymogów siedliskowych poszczególnych gatunków.
Klasyfikacja obszarów jako SOO (specjalne obszary ochrony wyznaczane na podstawie dyrektywy siedliskowej, tzw. obszary „siedliskowe"), następuje gdy w ich obrębie występują wymienione odpowiednio w załączniku I i II dyrektywy siedliskowej siedliska przyrodnicze lub gatunki zwierząt i roślin. Dodatkowo na podstawie ściśle określonych kryteriów naukowych oceniana jest wartość terenu dla ochrony poszczególnych typów siedlisk przyrodniczych lub gatunków flory i fauny. W skład sieci Natura 2000 włączane są tereny o dużym potencjale dla zachowania lub odtworzenia siedliska lub gatunku.
Obecnie w Polsce sieć Natura 2000 zajmuje prawie 20% powierzchni lądowej. W jej skład wchodzi 849 obszarów siedliskowych oraz 145 obszarów ptasich. Organami kluczowymi w zarządzaniu siecią Natura 2000 są Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska oraz regionalni dyrektorzy ochrony środowiska – organy Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, odrębne dla każdego województwa. Istotną rolę odgrywają także dyrektorzy parków narodowych, dyrektorzy urzędów morskich oraz nadleśnictwa.
Informacje o sieci Natura 2000
Jak już wspomniano regulacje dotyczące obszarów Natura 2000, w tym prowadzenia na tych obszarach różnych form aktywności zwiera u.o.p. Natomiast dla potencjalnego inwestora znaczenie mają również informacje na temat poszczególnych obszarów – ich lokalizacja, obszar, opis. Informacje te są powszechnie dostępne, bowiem dla każdego obszaru Natura 2000 opracowana jest dokumentacja, która składa się z:
- Standardowego Formularza Danych (Standard Data Form - SDF), w którym zawarte są najważniejsze informacje o położeniu i powierzchni obszaru, występujących typach siedlisk przyrodniczych i gatunkach "naturowych", ich liczebności lub reprezentatywności w skali kraju, wartości przyrodniczej i zagrożeniach,
- mapy cyfrowej w postaci wektorowej.
SDF i mapy są aktualizowane w miarę postępu wiedzy o występowaniu zasobów przyrodniczych w obszarze Natura 2000 (inwentaryzacja, monitoring przyrodniczy), zgodnie z procedurą określoną przez Komisję Europejską.
Informacje o obszarach Natura 2000 i dostęp do sdf i map można uzyskać przez stronę internetową www.natura2000.gdos.gov.pl.
