Czy pracownik ma prawo odmówić pracy w godzinach nadliczbowych, jeśli pracodawca nie wypłaca za nie wynagrodzenia ani dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych?
Odpowiedź: pracownik ma prawo odmówić wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych w sytuacji, gdy pracodawca stale nie rekompensuje pracy w godzinach nadliczbowych ani dodatkowym wynagrodzeniem, ani czasem wolnym od pracy. Wskazane postępowanie pracodawcy, wypełniające niewątpliwie znamiona wykroczenia, w świetle art. 8 ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) – dalej k.p. nie zasługuje na ochronę z powodu nadużycia prawa.
Uzasadnienie: w polskiej nauce prawa pracy, a także w orzecznictwie Sądu Najwyższego, utrwalił się pogląd, zgodnie z którym wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych jest obowiązkiem pracowniczym. W wyroku z dnia 16 grudnia 1987 r., PRN 68/87, Sąd Najwyższy wskazał, że pomimo iż praca w godzinach nadliczbowych jest wykonywana w warunkach określonego zmęczenia pracownika, to nie uzasadnia to odmowy pracownika wykonania polecenia pozostania poza godzinami pracy w celu zakończenia usuwania awarii, nawet jeśli pracownik uważa, że niesłusznie został pozbawiony premii.
Pracownik jest zobowiązany do pracy w godzinach nadliczbowych, jeżeli praca ta została zarządzona przez upoważnionych przełożonych. Źródła wskazanego obowiązku dopatruje się w ogólnym obowiązku stosowania się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy (art. 100 § 1 k.p.) oraz w obowiązku dbałości o dobro zakładu pracy (art. 100 § 2 pkt 4 k.p.).
Przypadki odmowy wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych powinny być oceniane nie tylko z punktu widzenia odpowiedzialności porządkowej, ale też zasad współżycia społecznego. Pracownik nie ma obowiązku wykonania polecenia sprzecznego z umową, przepisami prawa i zasadami współżycia społecznego. Pracownik nie ma obowiązku świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych, jeśli byłoby to sprzeczne z jego uzasadnionymi interesam
