Sukienka z kolekcji na nowy sezon to z perspektywy prawnika przede wszystkim produkt będący nośnikiem przynajmniej kilku różnych praw własności intelektualnej. A na samym produkcie przecież się nie kończy. Ten zostaje następnie włożony przez modelkę lub modela, sfotografowany przez współpracujące z projektantem studio, w kampanii promocyjnej zlecanej zewnętrznej agencji  opatrzony np. czyniącym różnicę hasłem lub sloganem, a później sfilmowany podczas pokazu mody.
Twórczy projekt produktu z sektora fashion podlega przede wszystkim ochronie prawnoautorskiej.

Działalność twórcza bez zgłoszenia

W Polsce podstawę takiej ochrony wprowadza ustawa z 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych* („Prawo autorskie”). Zgodnie z nią, utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Oznacza to zatem, że w przypadku uznania, iż projekt torebki czy sukienki spełnia przesłankę „działalności twórczej o indywidualnym charakterze” - o czym ostatecznie przesądzić może wyłącznie sąd – podlegać on będzie ochronie prawnoautorskiej. Nie wymaga ona spełnienia formalności polegających np. na zgłoszeniu utworu w odpowiednim rejestrze, a ponadto obejmuje także jego nieukończoną postać. Wystarczające dla jej udzielenia jest ustalenie wynikutwórczej pracy projektanta w jakiejkolwiek postaci – np. na arkuszu papieru projektowego czy w komputerze. Katalog przejawów twórczej działalności podlegających ochronie prawnoautorskiej jest otwarty. Ustawodawca jako przykłady wskazuje np.
•    utwory wzornictwa przemysłowego (projekt garnituru czy butów),
•    utwory słowne (twórczy slogan reklamowy czy opis produktu),
•    utwory fotograficzne (efekty pracy współpracującego z projektantem studia),
•    utwory audiowizualne (spot reklamowy czy reportaż filmowy z pokazu mody).

Prawa majątkowe

W polskim systemie utwór chroniony jest z jednej strony autorskimi prawami osobistymi - te zawsze przysługiwać będą twórcy, z drugiej zaś majątkowymi prawami autorskimi, które twórca może w całości lub w części przenieść na inną osobę.  Co istotne, na podstawie umów międzynarodowych, których Polska jest stroną, taki utwór zostaje objęty ochroną także na zdecydowanej większości relewantnych zagranicznych rynków.
Nie tylko jednak Prawo autorskie chroni produkt z sektora fashion.

Pasek jako znak towarowy

Wygląd paska, zegarka czy kolczyków może podlegać niezależnej ochronie jako wzór przemysłowy. W tym przypadku podstawę ochrony przyznają – w odniesieniu do wzorów krajowych – przepisy ustawy z 30 czerwca 2000 r. prawo własności przemysłowej*, a w odniesieniu do wzorów skutecznych na terytorium Unii Europejskiej – rozporządzenia Rady (WE) nr 6/2002 z 12 grudnia 2001 r. Inaczej niż w odniesieniu do utworów prawnoautorskich, przesłanką objęcia ochroną jest spełnienie przez wzór przesłanek nowości oraz indywidualnego charakteru, opisanych szczegółowo  na postawie powyższych aktów prawnych.
Krajowy wzór przemysłowy wymaga rejestracji w Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej, a jego ochrona trwa 25 lat od daty zgłoszenia. Unijne wzory zasadniczo również podlegają zgłoszeniu i rejestracji. Właściwą instytucją w tym przypadku jest Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej w Alicante (EUIPO). Ochrona wzoru unijnego jest także ograniczona czasowo maksymalnym terminem 25 lat od daty dokonania zgłoszenia. W przeciwieństwie do przepisów krajowych – rozporządzenie nr 6/2002 wprowadza dodatkowo niezależny system ochrony wzoru bez konieczności jego rejestracji. W takim przypadku niezarejestrowany wzór podlega trzyletniej ochronie, rozpoczynającej  się od dnia, w którym został po raz pierwszy udostępniony publicznie. Ten model ochrony wzoru jest przydatny zwłaszcza w tych częściach sektora fashion, w których z uwagi na krótką żywotność rynkową postaci danego produktu – dłuższa i poprzedzona procedurą rejestracyjną ochrona nie jest konieczna.
Owoc twórczego umysłu projektanta nie mógłby zaistnieć skutecznie na rynku także bez tzw. brandu. Znak towarowy  i jego ochrona podlegają oddzielnym przepisom.

 
Autorka jest radcą prawnym, kierownikiem studiów podyplomowych Prawo i zarządzanie w sektorze mody realizowanych w Centrum Kształcenia Podyplomowego Uczelni Łazarskiego.



--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

* Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu.