Odpowiedź:
Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze - dalej pr. geol., koncesja wymagana jest m.in. na prowadzenie działalności związanej z wydobywaniem kopalin ze złóż.
O ile więc "prace ziemne związane z wymianą gruntu" będą mieściły się we wskazanym pojęciu, decyzja koncesyjna będzie wymagana.
Uzasadnienie:
Poza ustawą z dnia z dnia 26 marca 1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów - a sądzę, że nie o taką "wymianę gruntów" chodzi pytającemu, w przepisach nie istnieje pojęcie "wymiany gruntów". W języku potocznym może ono oznaczać m.in. zdjęcie wierzchniej warstwy gleby (ziemi) i nawiezienie innego materiału ziemnego.
Zgodnie z art. 2 pkt 3 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach - dalej u.o., nie stosuje się obowiązków określonych w u.o. do niezanieczyszczonej gleby i innych materiałów występujących w stanie naturalnym, wydobytych w trakcie robót budowlanych, pod warunkiem, że materiał ten zostanie wykorzystany do celów budowlanych w stanie naturalnym na terenie, na którym został wydobyty. Czyli w kontekście robót budowlanych, sprawa jest prosta: powyższe działania powinny być opisane w projekcie budowlanym, ewentualnie stosownych decyzjach (warunki zabudowy, pozwolenie budowlane itd.) określających cel i zakres robót.
W przypadku nawiezienia mas ziemnych na teren, u.o. wymaga posiadania odpowiednich decyzji - zezwoleń na zbieranie, czy przetwarzanie odpadów - art. 41 ust. 1 u.o. W przeciwnym wypadku posiadacz odpadów może zostać zobowiązany do usunięcia odpadu z miejsca do tego nieprzeznaczonego - art. 26 ust. 1 u.o.
Generalnie przepisy u.o. zabraniają prowadzenia przetwarzania (w tym odzysku) odpadów poza instalacjami i urządzeniami - art. 30 u.o. - poza wyjątkami wymienionymi w art. 30 ust. 2 u.o.
Oznacza to, że istnieje możliwość przetwarzania odpadów w procesie odzysku R3, R5, R11 i R12. Przetwarzanie odpadów poza instalacjami i urządzeniami regulują przepisy rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 maja 2015 r. w sprawie odzysku odpadów poza instalacjami i urządzeniami - dalej r.o.o.i.u. Zgodnie z r.o.o.i.u. dopuszcza się wykorzystanie odpadu o kodzie 17 05 04 do wypełnienia terenów niekorzystnie przekształconych, na warunkach określonych w załączniku do r.o.o.i.u.
Osoba, chcąc skorzystać z zapisów r.o.o.i.u., będzie musiała uzyskać decyzje w zakresie rekultywacji gruntów przewidziane w art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych - dalej u.o.g.r.l. oraz stosowne zezwolenie na przetwarzanie odpadów w procesie odzysku R5.
Akt r.o.o.i.u. daje również możliwość prowadzenia odzysku odpadów, o których mowa w pytaniu, jeżeli jest to zgodne z decyzją wydaną w trybie przepisów ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym lub w trybie przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane.
Na mocy art. 45 ust. 1 pkt 2 u.o. przewidziano możliwość wykorzystywania odpadów na potrzeby własne osoby fizycznej bez wymogu uzyskania zezwolenia. Jednocześnie, powyższe dopuszczalne jest jedynie w przypadku odzysku odpadów w takich ilościach, które mogą zostać bezpiecznie wykorzystane na potrzeby własne osoby fizycznej. Osoba fizyczna na własne potrzeby może wykorzystać odpady o kodzie 17 05 04 (gleba i ziemia, w tym kamienie, inne niż wymienione w 17 05 03), jedynie do utwardzania powierzchni po rozkruszeniu, jeśli jest to konieczne do wykorzystania odpadów.
Gorzej jeżeli o "wymianie gruntów" mówimy w przypadku działalności rolniczej. Wówczas zastosowanie mają również przepisy u.o.g.r.l.
Usuwając masy ziemne z powierzchni możemy doprowadzić do czasowego lub trwałego wyłączenia gruntów z produkcji rolnej oraz ich degradacji lub dewastacji - art. 4 pkt 11, pkt 16 i pkt 17 u.o.g.r.l.
Zgodnie z art. 20 ust. 1 u.o.g.r.l., grunt degradowany lub dewastowany podlega rekultywacji na koszt sprawcy, a w przypadku wyłączenia gruntów z produkcji kary o których mowa w art. 28 u.o.g.r.l.
Jeżeli osoba będzie wykonywała roboty ziemne polegające na "wydobyciu" mas ziemnych, bez wskazanych decyzji (czyli bezprawnie), może również zostać wszczęte postępowanie w sprawie naliczenia opłaty podwyższonej - art. 140 pr. geol., za wyjątkiem wydobycia na potrzeby własne, o którym mowa w art. 4 pr. geol.
