Czy możliwe jest umorzenie jednej raty nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych?

Klient w roku 2009 miał przyznany zasiłek pielęgnacyjny. Od grudnia 2011 r. w związku z osiągnięciem wieku, dodatek ten otrzymywał również do emerytury. W okresie od 12 stycznia 2011 r. do 31 maja 2014 r. zasiłek pielęgnacyjny z opieki społecznej został uznany za nienależnie pobrany. Kwota zadłużenia na wniosek klienta została rozłożona na raty w lipcu 2014 r. W kwietniu 2015 r. dłużnik zwrócił się z prośbą o umorzenie odsetek. Zgodnie z art. 30 ust. 9 u.ś.r. kwotę można morzyć w całości. Nie można umorzyć samych odsetek.

Pytanie:
Czy możliwe jest umorzenie np. jednej raty, żeby zmniejszyć kwotę należną?

Odpowiedź:
Mając na uwadze cytowany przepis art. 30 ust. 9 u.ś.r. skoro ustawodawca przewidział możliwość umorzenia nienależnie pobranych świadczeń w części, możliwe będzie umorzenie jednej raty, pod warunkiem określenia kwoty tej raty, jako częściowego umorzenia.
Materialnoprawną podstawę w omawianej sprawie stanowi przepis art. 30 ust. 9 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych - dalej u.ś.r. Stanowi on, że organ właściwy, który wydał decyzję w sprawie nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych, może umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych łącznie z odsetkami w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności dotyczące sytuacji rodziny.

Z powyższego przepisu wynika, iż decyzja, którą orzeczono o obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia rodzinnego (zasiłku pielęgnacyjnego) nie musi być bezwzględnie zrealizowana. Organ, który orzekł o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia może bowiem decyzją przyznać jedną z trzech ulg ułatwiających wykonanie zobowiązania lub wręcz zobowiązanie to "uchylić". Decyzja taka ma charakter uznaniowy, co nakłada na organ obowiązek jej należytego uzasadnienia, z którego winny wynikać przesłanki, jakimi kierował się podejmując takie, a nie inne rozstrzygnięcie w sprawie.

W omawianej sprawie wątpliwości organu budzi okoliczność, czy istnieje możliwość umorzenia np. jednej raty, żeby zmniejszyć kwotę należną do zwrotu.
Mając na uwadze treść art. 30 ust. 9 u.ś.r., w którym ustawodawca przewidział możliwość umorzenia nienależnie pobranych świadczeń w części, należy przyjąć, że możliwe będzie umorzenie jednej raty, pod warunkiem określenia kwoty tej raty, jako częściowego umorzenia.

Gdy idzie natomiast o możliwość umarzania samych odsetek od należności głównej wskazać należy, iż w orzecznictwie sądów administracyjnych kwestia ta jest sporna. W wielu orzeczeniach podkreśla się, że wniosek o umorzenie kwoty nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych ze swej istoty obejmuje również mniejsze żądania w postaci wniosku o umorzenie tylko należności głównej, umorzenie tylko odsetek, odroczenie terminu płatności lub rozłożenie na raty kwoty podlegającej zwrotowi.
Zatem w wyrokach sądów administracyjnych nie jest podważana możliwość umorzenia odsetek od zobowiązania głównego i konieczność rozpoznania takiego wniosku przez organy administracyjne. Również w tym wypadku decydujące znaczenie przy podjęciu decyzji ma fakt zaistnienia szczególnie uzasadnionych okoliczności dotyczących sytuacji rodziny (por. wyrok WSA w Gdańsku z dnia 5 kwietnia 2013 r., III SA/Gd 30/13, wyrok WSA w Krakowie z dnia 10 grudnia 2014 r., III SA/Kr 1525/14 – zdanie odrębne).