1. Wstęp
Zagadnienie wznoszenia obiektów budowlanych na obszarach zagrożonych powodzią, pomijając same budowle przeciwpowodziowe, o których była mowa w odrębnej analizie skupia się w głównej mierze na dopuszczalności prowadzenia inwestycji na takich obszarach. Wynika to z tendencji, jakie dominują w sferze zapobiegania i zmniejszania strat powodziowych, które polegają właśnie na ograniczaniu aktywności budowlanej na obszarach narażonych na zalanie, szczególnie tam, gdzie poziom zagrożenia życia ludzkiego lub możliwość wystąpienia znacznych strat są wysokie. Dotyczy to zresztą nie tylko obiektów mieszkalnych, ale i innych, np. zakładów przemysłowych, a w szczególności obiektów, których zalanie może spowodować dodatkowe zagrożenie, czyli np. oczyszczalni ścieków, składowisk odpadów niebezpiecznych, magazynów chemicznych, farmaceutycznych itd. Tendencje takie wynikają przede wszystkim z okoliczności, że urządzenia techniczne przestały być postrzegane za tak skuteczne, jak sądzono dawniej wskutek czego zaczęto myśleć o działaniach alternatywnych, takich, jak np. zachowanie niezabudowanych przestrzeni dla rzek, niedopuszczanie do powstawania nowych domów na tych terenach oraz zabezpieczanie i eliminowanie zabudowy ze stref powodziowych – przynajmniej z tych, gdzie woda wylewa często. Sposoby te uważane są za najbardziej efektywne, stąd w wielu krajach europejskich stanowią one podstawowe filary strategii ograniczania skutków powodzi.
W związku z tym, że ograniczenia w możliwości prowadzenia procesu inwestycyjnego są uregulowaniami o charakterze szczególnym, znacznie ograniczającym prawo własności odnośnie niektórych nieruchomości przepisy regulujące to zagadnienie nie powinny być interpretowane w sposób rozszerzający. Wynikająca z tego faktu konieczność precyzyjnego formułowania wskazanych przepisów skłoniła ustawodawcę do wprowadzenia zmian w ustawie z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 z późn. zm.) - dalej pr. wod. Dokonały się one nowelizacją wprowadzoną ustawą z dnia 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 32, poz. 159), która zmieniając zasady prowadzenia procesu inwestycyjnego na terenach zagrożonych powodzią wprowadziła między innymi definicję powodzi, za którą należy uznać „czasowe pokrycie przez wodę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wodą, powstałe na skutek wezbrania wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza, powodujące zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej" (art. 9 ust. 1 pkt 10 pr. wod.).
2. Formy ograniczania inwestycji na obszarach zagrożonych powodzią
W kierunku przedstawionym powyżej zmierza m.in. regulacja zawarta w ustawie – Prawo wodne. Jak wynika z art. 88k pkt 1 pr. wod. ochrona ludzi i mienia przed powodzią jest realizowana w szczególności poprzez kształtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych lub terenów zalewowych. Szczególną rolę w realizacji tego działania odgrywa Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, który na mocy ustawy – Prawo wodne jest zobowiązany do sporządzania wstępnych ocen ryzyka powodziowego (art. 88c ust. 1 pr. wod.) oraz mapy zagrożenia powodziowego (art. 88f ust. 1 pr. wod.).
Zgodnie z art. 88b ust. 1 pr. wod., dla obszarów dorzeczy przygotowuje się wstępną ocenę ryzyka powodziowego. Ocena ta zawiera w szczególności:
1) mapy obszarów dorzeczy, z zaznaczeniem granic dorzeczy, granic zlewni, granicy pasa nadbrzeżnego, ukazujące topografię terenu oraz jego zagospodarowanie;
2) opis powodzi historycznych:
a) które spowodowały znaczące negatywne skutki dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, zawierający ocenę tych skutków, zasięg powodzi oraz trasy przejścia wezbrania powodziowego,
b) jeżeli istnieje prawdopodobieństwo, że podobne zjawiska powodziowe będą miały znaczące negatywne skutki dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej;
3) ocenę potencjalnych negatywnych skutków powodzi mogących wystąpić w przyszłości dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, z uwzględnieniem:
a) topografii terenu,
b) położenia cieków wodnych i ich ogólnych cech hydrologicznych oraz geomorfologicznych, w tym obszarów zalewowych jako naturalnych obszarów retencyjnych,
c) skuteczności istniejących budowli przeciwpowodziowych i regulacyjnych,
d) położenia obszarów zamieszkanych,
e) położenia obszarów, na których jest wykonywana działalność gospodarcza;
4) w miarę możliwości - prognozę długofalowego rozwoju wydarzeń, w szczególności wpływu zmian klimatu na występowanie powodzi;
5) określenie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi.
Natomiast jak wynika z art. 88d ust. 1 pr. wod., dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego, sporządza się mapy zagrożenia powodziowego. Jak wskazano ustępie 2 pkt 2 tego przepisu, na mapach zagrożenia powodziowego przedstawia się w szczególności obszary szczególnego zagrożenia powodzią. Pojęcie obszarów szczególnego zagrożenia powodzią nie może być jednak interpretowane w sposób dowolny. Z uwagi na jego znaczenia ustawodawca wprowadził do ustawy – Prawo wodne definicję legalna tego pojęcia (art. 9 ust. 1 pkt 6c pr. wod.). Zgodnie z nią przez obszary szczególnego zagrożenia powodzią należy rozumieć:
a) obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat,
b) obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat,
c) obszary, między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano trasę wału przeciwpowodziowego, a także wyspy i przymuliska, stanowiące działki ewidencyjne,
d) pas techniczny w rozumieniu art. 36 ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej;
Należy jednak zwrócić uwagę, że mapy zagrożenia powodziowego nie mają charakteru stałego. Mogą być one bowiem zmieniane, gdyż podlegają one przeglądowi co 6 lat oraz w razie potrzeby każdorazowo, gdy pojawi się taka konieczność ich aktualizacji (art. 88f ust. 11 pr. wod.).
Pojęcie obszarów szczególnego zagrożenia powodzią ma fundamentalne znaczenie dla dopuszczalności prowadzenia procesu inwestycyjnego na tych terenach. Świadczy o tym art. 88l ust. 1 pr. wod. wskazujący, iż „na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią zabrania się wykonywania robót oraz czynności utrudniających ochronę przed powodzią lub zwiększających zagrożenie powodziowe, w tym:
1) wykonywania urządzeń wodnych oraz budowy innych obiektów budowlanych;
2) sadzenia drzew lub krzewów, z wyjątkiem plantacji wiklinowych na potrzeby regulacji wód oraz roślinności stanowiącej element zabudowy biologicznej dolin rzecznych lub służącej do wzmacniania brzegów, obwałowań lub odsypisk;
3) zmiany ukształtowania terenu, składowania materiałów oraz wykonywania innych robót, z wyjątkiem robót związanych z regulacją lub utrzymywaniem wód oraz brzegu morskiego, a także utrzymywaniem, odbudową, rozbudową lub przebudową wałów przeciwpowodziowych wraz z obiektami związanymi z nimi funkcjonalnie".
Wyjątkiem od zaprezentowanej zasady jest art. 88l ust. 2 pr. wod. uprawniający dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej do zwolnienia z powyższych zakazów w drodze decyzji administracyjnej. Warunkiem jaki postawił ustawodawca jest uznanie przez właściwego dyrektora, iż realizacja danej inwestycji nie utrudni to ochrony przed powodzią. W celu ustalenia tego stanu dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej może zasięgnąć opinii państwowej służby hydrologiczno-meteorologicznej. Decyzja ta wydawana jest na wniosek inwestora, do którego dołącza się charakterystykę planowanych działań wraz z podstawowymi danymi technicznymi i opisem planowanej technologii robót, mapę sytuacyjno-wysokościową z naniesionym schematem planowanych obiektów i robót, a w razie potrzeby, obliczenia hydrauliczne i hydrologiczne. W przypadku wydania wspomnianej decyzji z wyłączeniem odbudowy, rozbudowy, przebudowy lub rozbiórki urządzeń pomiarowych służb państwowych, inwestor ma obowiązek uzyskania pozwolenia wodnoprawnego (art. 122 ust. 2 pkt 2 pr. wod.). Natomiast stroną postępowania oprócz wnioskodawcy są właściciel wody i właściciel wału przeciwpowodziowego. Inwestor powinien mieć jednak na uwadze, że opisywana decyzja wygasa, jeżeli w terminie 2 lat od dnia, w którym stała się ostateczna, nie uzyskano wymaganego pozwolenia wodnoprawnego oraz, że dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej nie jest organem właściwym do wydania wskazanej decyzji w zakresie pasa technicznego, gdyż organem właściwym na tych terenach jest dyrektor właściwego urzędu morskiego.
Oprócz powyższych nie można nie zauważyć, że w art. 40 ust. 1 pkt 3 pr. wod. ustawodawca zabronił lokalizowania na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią nowych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, gromadzenia ścieków, odchodów zwierzęcych, środków chemicznych, a także innych materiałów, które mogą zanieczyścić wody, prowadzenia odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, w tym w szczególności ich składowania. Obostrzenie to nie dotyczy jednak wykorzystywania gruzu, mas ziemnych oraz skalnych przy wykonywaniu robót związanych z utrzymywaniem lub regulacją wód, a także lokalizowania inwestycji gospodarki rybackiej (art. 40 ust. 2 pr. wod.). Podobnie jak w przypadku opisanych już zakazów zawartych w art. 88f pr. wod., dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej może, w drodze decyzji, zwolnić od zawartego w ustępie 1 zakazu określając warunki niezbędne dla ochrony jakości wód, jeżeli nie spowoduje to zagrożenia dla jakości wód w przypadku wystąpienia powodzi. Decyzja ta wydawana jest na wniosek, do którego należy dołączyć w szczególności charakterystykę planowanych działań wraz z ich podstawowymi danymi technicznymi i opisem planowanej technologii robót oraz mapę sytuacyjno-wysokościową z naniesionym schematem planowanych obiektów i robót. W przypadku wydania wspomnianej decyzji inwestor ma obowiązek uzyskania pozwolenia wodnoprawnego (art. 122 ust. 2 pkt 2 pr. wod.). Stronami tego postępowania są oprócz wnioskodawcy właściciel wody i właściciel wału przeciwpowodziowego, a decyzja ta wygasa, jeżeli w terminie 2 lat od dnia, w którym stała się ostateczna, nie uzyskano wymaganego pozwolenia wodnoprawnego. Podobne zasady dotyczą wysp oraz przymulisk powstałych w sposób naturalny na gruntach pokrytych wodami powierzchniowymi, które stanowią własność właściciela tych gruntów. Jednakże fakt, iż określony teren nie został określony jako obszar narażony na niebezpieczeństwo powodzi, czyli został określony we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego jako obszar, na którym istnieje znaczące ryzyko powodzi (kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi i potencjalnych negatywnych skutków powodzi dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej – art. 9 ust. 1 pkt 13c pr. wod.) lub jest prawdopodobne wystąpienie znaczącego ryzyka powodzi (art. 9 ust. 1 pkt 6b pr. wod.), nie oznacza, iż inwestor zawsze może prowadzić roboty budowlane. Decyduje o tym art. 88m, który wskazuje, że dla terenów, dla których nie określono obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, właściwy dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej może, w drodze aktu prawa miejscowego, wprowadzić wszystkie opisane wyżej zakazy (tzn. te o których mowa w art. 40 ust. 1 pkt 3 pr. wod., kierując się potrzebą ochrony wód, lub te, o których mowa w art. 88l ust. 1 pr. wod., kierując się względami bezpieczeństwa ludzi i mienia).
Wskazane ograniczenia nie są jednak jedynymi. Inwestor w trakcie prowadzenia robót budowlanych, musi bowiem pamiętać o treści art. 88n ust. 1 pr. wod., który w celu zapewnienia szczelności i stabilności wałów przeciwpowodziowych zabrania:
1) przejeżdżania przez wały oraz wzdłuż korony wałów pojazdami lub konno oraz przepędzania zwierząt, z wyjątkiem miejsc do tego przeznaczonych;
2) uprawy gruntu, sadzenia drzew lub krzewów na wałach oraz w odległości mniejszej niż 3 m od stopy wału po stronie odpowietrznej;
3) rozkopywania wałów, wbijania słupów, ustawiania znaków przez nieupoważnione osoby;
4) wykonywania obiektów budowlanych, kopania studni, sadzawek, dołów oraz rowów w odległości mniejszej niż 50 m od stopy wału po stronie odpowietrznej;
5) uszkadzania darniny lub innych umocnień skarp i korony wałów.
Jeżeli nie wpłynie to na szczelność i stabilność wałów przeciwpowodziowych, marszałek województwa może, w drodze decyzji, zwolnić od wskazanych zakazów. Wydanie decyzji następuje na wniosek inwestora, do którego dołącza się charakterystykę planowanych działań wraz z podstawowymi danymi technicznymi i opisem planowanej technologii robót oraz mapę sytuacyjno-wysokościową z naniesionym schematem planowanych robót. W przypadku planowania robót, które mogą naruszyć strukturę korpusu lub podłoża wałów klasy I, II lub III, dołącza się także badania hydrogeologiczne wraz z opinią dotyczącą wpływu tych robót na szczelność i stabilność wałów. Podobnie jak w poprzednich przypadkach stronami postępowania oprócz wnioskodawcy są właściciel wody i właściciel wału przeciwpowodziowego a decyzja ta wygasa, jeżeli w terminie 2 lat od dnia, w którym stała się ostateczna, nie uzyskano wymaganego pozwolenia wodnoprawnego lub nie rozpoczęto wykonywania robót lub czynności wskazanych w art. 88 ust. 1 pr. wod.
Oprócz tego zgodnie z art. 27 ust. 1 pr. wod., ustawodawca zabrania grodzenia nieruchomości przyległych do powierzchniowych wód publicznych w odległości mniejszej niż 1,5 m od linii brzegu, a także zakazywania lub uniemożliwiania przechodzenia przez ten obszar. Dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej może jednak, w drodze decyzji, zwolnić z tego zakazu, jeżeli jest to niezbędne dla obronności państwa lub bezpieczeństwa publicznego. Uregulowanie to odnosi się do nie tylko do inwestycji planowanych na terenach zagrożonych powodzią.
(...)
Michał Behnke, Bogna Czajka-Marchlewicz
Zagadnienie wznoszenia obiektów budowlanych na obszarach zagrożonych powodzią, pomijając same budowle przeciwpowodziowe, o których była mowa w odrębnej analizie skupia się w głównej mierze na dopuszczalności prowadzenia inwestycji na takich obszarach. Wynika to z tendencji, jakie dominują w sferze zapobiegania i zmniejszania strat powodziowych, które polegają właśnie na ograniczaniu aktywności budowlanej na obszarach narażonych na zalanie, szczególnie tam, gdzie poziom zagrożenia życia ludzkiego lub możliwość wystąpienia znacznych strat są wysokie. Dotyczy to zresztą nie tylko obiektów mieszkalnych, ale i innych, np. zakładów przemysłowych, a w szczególności obiektów, których zalanie może spowodować dodatkowe zagrożenie, czyli np. oczyszczalni ścieków, składowisk odpadów niebezpiecznych, magazynów chemicznych, farmaceutycznych itd. Tendencje takie wynikają przede wszystkim z okoliczności, że urządzenia techniczne przestały być postrzegane za tak skuteczne, jak sądzono dawniej wskutek czego zaczęto myśleć o działaniach alternatywnych, takich, jak np. zachowanie niezabudowanych przestrzeni dla rzek, niedopuszczanie do powstawania nowych domów na tych terenach oraz zabezpieczanie i eliminowanie zabudowy ze stref powodziowych – przynajmniej z tych, gdzie woda wylewa często. Sposoby te uważane są za najbardziej efektywne, stąd w wielu krajach europejskich stanowią one podstawowe filary strategii ograniczania skutków powodzi.
W związku z tym, że ograniczenia w możliwości prowadzenia procesu inwestycyjnego są uregulowaniami o charakterze szczególnym, znacznie ograniczającym prawo własności odnośnie niektórych nieruchomości przepisy regulujące to zagadnienie nie powinny być interpretowane w sposób rozszerzający. Wynikająca z tego faktu konieczność precyzyjnego formułowania wskazanych przepisów skłoniła ustawodawcę do wprowadzenia zmian w ustawie z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 z późn. zm.) - dalej pr. wod. Dokonały się one nowelizacją wprowadzoną ustawą z dnia 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 32, poz. 159), która zmieniając zasady prowadzenia procesu inwestycyjnego na terenach zagrożonych powodzią wprowadziła między innymi definicję powodzi, za którą należy uznać „czasowe pokrycie przez wodę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wodą, powstałe na skutek wezbrania wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza, powodujące zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej" (art. 9 ust. 1 pkt 10 pr. wod.).
2. Formy ograniczania inwestycji na obszarach zagrożonych powodzią
W kierunku przedstawionym powyżej zmierza m.in. regulacja zawarta w ustawie – Prawo wodne. Jak wynika z art. 88k pkt 1 pr. wod. ochrona ludzi i mienia przed powodzią jest realizowana w szczególności poprzez kształtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych lub terenów zalewowych. Szczególną rolę w realizacji tego działania odgrywa Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, który na mocy ustawy – Prawo wodne jest zobowiązany do sporządzania wstępnych ocen ryzyka powodziowego (art. 88c ust. 1 pr. wod.) oraz mapy zagrożenia powodziowego (art. 88f ust. 1 pr. wod.).
Zgodnie z art. 88b ust. 1 pr. wod., dla obszarów dorzeczy przygotowuje się wstępną ocenę ryzyka powodziowego. Ocena ta zawiera w szczególności:
1) mapy obszarów dorzeczy, z zaznaczeniem granic dorzeczy, granic zlewni, granicy pasa nadbrzeżnego, ukazujące topografię terenu oraz jego zagospodarowanie;
2) opis powodzi historycznych:
a) które spowodowały znaczące negatywne skutki dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, zawierający ocenę tych skutków, zasięg powodzi oraz trasy przejścia wezbrania powodziowego,
b) jeżeli istnieje prawdopodobieństwo, że podobne zjawiska powodziowe będą miały znaczące negatywne skutki dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej;
3) ocenę potencjalnych negatywnych skutków powodzi mogących wystąpić w przyszłości dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, z uwzględnieniem:
a) topografii terenu,
b) położenia cieków wodnych i ich ogólnych cech hydrologicznych oraz geomorfologicznych, w tym obszarów zalewowych jako naturalnych obszarów retencyjnych,
c) skuteczności istniejących budowli przeciwpowodziowych i regulacyjnych,
d) położenia obszarów zamieszkanych,
e) położenia obszarów, na których jest wykonywana działalność gospodarcza;
4) w miarę możliwości - prognozę długofalowego rozwoju wydarzeń, w szczególności wpływu zmian klimatu na występowanie powodzi;
5) określenie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi.
Natomiast jak wynika z art. 88d ust. 1 pr. wod., dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego, sporządza się mapy zagrożenia powodziowego. Jak wskazano ustępie 2 pkt 2 tego przepisu, na mapach zagrożenia powodziowego przedstawia się w szczególności obszary szczególnego zagrożenia powodzią. Pojęcie obszarów szczególnego zagrożenia powodzią nie może być jednak interpretowane w sposób dowolny. Z uwagi na jego znaczenia ustawodawca wprowadził do ustawy – Prawo wodne definicję legalna tego pojęcia (art. 9 ust. 1 pkt 6c pr. wod.). Zgodnie z nią przez obszary szczególnego zagrożenia powodzią należy rozumieć:
a) obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat,
b) obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat,
c) obszary, między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano trasę wału przeciwpowodziowego, a także wyspy i przymuliska, stanowiące działki ewidencyjne,
d) pas techniczny w rozumieniu art. 36 ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej;
Należy jednak zwrócić uwagę, że mapy zagrożenia powodziowego nie mają charakteru stałego. Mogą być one bowiem zmieniane, gdyż podlegają one przeglądowi co 6 lat oraz w razie potrzeby każdorazowo, gdy pojawi się taka konieczność ich aktualizacji (art. 88f ust. 11 pr. wod.).
Pojęcie obszarów szczególnego zagrożenia powodzią ma fundamentalne znaczenie dla dopuszczalności prowadzenia procesu inwestycyjnego na tych terenach. Świadczy o tym art. 88l ust. 1 pr. wod. wskazujący, iż „na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią zabrania się wykonywania robót oraz czynności utrudniających ochronę przed powodzią lub zwiększających zagrożenie powodziowe, w tym:
1) wykonywania urządzeń wodnych oraz budowy innych obiektów budowlanych;
2) sadzenia drzew lub krzewów, z wyjątkiem plantacji wiklinowych na potrzeby regulacji wód oraz roślinności stanowiącej element zabudowy biologicznej dolin rzecznych lub służącej do wzmacniania brzegów, obwałowań lub odsypisk;
3) zmiany ukształtowania terenu, składowania materiałów oraz wykonywania innych robót, z wyjątkiem robót związanych z regulacją lub utrzymywaniem wód oraz brzegu morskiego, a także utrzymywaniem, odbudową, rozbudową lub przebudową wałów przeciwpowodziowych wraz z obiektami związanymi z nimi funkcjonalnie".
Wyjątkiem od zaprezentowanej zasady jest art. 88l ust. 2 pr. wod. uprawniający dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej do zwolnienia z powyższych zakazów w drodze decyzji administracyjnej. Warunkiem jaki postawił ustawodawca jest uznanie przez właściwego dyrektora, iż realizacja danej inwestycji nie utrudni to ochrony przed powodzią. W celu ustalenia tego stanu dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej może zasięgnąć opinii państwowej służby hydrologiczno-meteorologicznej. Decyzja ta wydawana jest na wniosek inwestora, do którego dołącza się charakterystykę planowanych działań wraz z podstawowymi danymi technicznymi i opisem planowanej technologii robót, mapę sytuacyjno-wysokościową z naniesionym schematem planowanych obiektów i robót, a w razie potrzeby, obliczenia hydrauliczne i hydrologiczne. W przypadku wydania wspomnianej decyzji z wyłączeniem odbudowy, rozbudowy, przebudowy lub rozbiórki urządzeń pomiarowych służb państwowych, inwestor ma obowiązek uzyskania pozwolenia wodnoprawnego (art. 122 ust. 2 pkt 2 pr. wod.). Natomiast stroną postępowania oprócz wnioskodawcy są właściciel wody i właściciel wału przeciwpowodziowego. Inwestor powinien mieć jednak na uwadze, że opisywana decyzja wygasa, jeżeli w terminie 2 lat od dnia, w którym stała się ostateczna, nie uzyskano wymaganego pozwolenia wodnoprawnego oraz, że dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej nie jest organem właściwym do wydania wskazanej decyzji w zakresie pasa technicznego, gdyż organem właściwym na tych terenach jest dyrektor właściwego urzędu morskiego.
Oprócz powyższych nie można nie zauważyć, że w art. 40 ust. 1 pkt 3 pr. wod. ustawodawca zabronił lokalizowania na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią nowych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, gromadzenia ścieków, odchodów zwierzęcych, środków chemicznych, a także innych materiałów, które mogą zanieczyścić wody, prowadzenia odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, w tym w szczególności ich składowania. Obostrzenie to nie dotyczy jednak wykorzystywania gruzu, mas ziemnych oraz skalnych przy wykonywaniu robót związanych z utrzymywaniem lub regulacją wód, a także lokalizowania inwestycji gospodarki rybackiej (art. 40 ust. 2 pr. wod.). Podobnie jak w przypadku opisanych już zakazów zawartych w art. 88f pr. wod., dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej może, w drodze decyzji, zwolnić od zawartego w ustępie 1 zakazu określając warunki niezbędne dla ochrony jakości wód, jeżeli nie spowoduje to zagrożenia dla jakości wód w przypadku wystąpienia powodzi. Decyzja ta wydawana jest na wniosek, do którego należy dołączyć w szczególności charakterystykę planowanych działań wraz z ich podstawowymi danymi technicznymi i opisem planowanej technologii robót oraz mapę sytuacyjno-wysokościową z naniesionym schematem planowanych obiektów i robót. W przypadku wydania wspomnianej decyzji inwestor ma obowiązek uzyskania pozwolenia wodnoprawnego (art. 122 ust. 2 pkt 2 pr. wod.). Stronami tego postępowania są oprócz wnioskodawcy właściciel wody i właściciel wału przeciwpowodziowego, a decyzja ta wygasa, jeżeli w terminie 2 lat od dnia, w którym stała się ostateczna, nie uzyskano wymaganego pozwolenia wodnoprawnego. Podobne zasady dotyczą wysp oraz przymulisk powstałych w sposób naturalny na gruntach pokrytych wodami powierzchniowymi, które stanowią własność właściciela tych gruntów. Jednakże fakt, iż określony teren nie został określony jako obszar narażony na niebezpieczeństwo powodzi, czyli został określony we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego jako obszar, na którym istnieje znaczące ryzyko powodzi (kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi i potencjalnych negatywnych skutków powodzi dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej – art. 9 ust. 1 pkt 13c pr. wod.) lub jest prawdopodobne wystąpienie znaczącego ryzyka powodzi (art. 9 ust. 1 pkt 6b pr. wod.), nie oznacza, iż inwestor zawsze może prowadzić roboty budowlane. Decyduje o tym art. 88m, który wskazuje, że dla terenów, dla których nie określono obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, właściwy dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej może, w drodze aktu prawa miejscowego, wprowadzić wszystkie opisane wyżej zakazy (tzn. te o których mowa w art. 40 ust. 1 pkt 3 pr. wod., kierując się potrzebą ochrony wód, lub te, o których mowa w art. 88l ust. 1 pr. wod., kierując się względami bezpieczeństwa ludzi i mienia).
Wskazane ograniczenia nie są jednak jedynymi. Inwestor w trakcie prowadzenia robót budowlanych, musi bowiem pamiętać o treści art. 88n ust. 1 pr. wod., który w celu zapewnienia szczelności i stabilności wałów przeciwpowodziowych zabrania:
1) przejeżdżania przez wały oraz wzdłuż korony wałów pojazdami lub konno oraz przepędzania zwierząt, z wyjątkiem miejsc do tego przeznaczonych;
2) uprawy gruntu, sadzenia drzew lub krzewów na wałach oraz w odległości mniejszej niż 3 m od stopy wału po stronie odpowietrznej;
3) rozkopywania wałów, wbijania słupów, ustawiania znaków przez nieupoważnione osoby;
4) wykonywania obiektów budowlanych, kopania studni, sadzawek, dołów oraz rowów w odległości mniejszej niż 50 m od stopy wału po stronie odpowietrznej;
5) uszkadzania darniny lub innych umocnień skarp i korony wałów.
Jeżeli nie wpłynie to na szczelność i stabilność wałów przeciwpowodziowych, marszałek województwa może, w drodze decyzji, zwolnić od wskazanych zakazów. Wydanie decyzji następuje na wniosek inwestora, do którego dołącza się charakterystykę planowanych działań wraz z podstawowymi danymi technicznymi i opisem planowanej technologii robót oraz mapę sytuacyjno-wysokościową z naniesionym schematem planowanych robót. W przypadku planowania robót, które mogą naruszyć strukturę korpusu lub podłoża wałów klasy I, II lub III, dołącza się także badania hydrogeologiczne wraz z opinią dotyczącą wpływu tych robót na szczelność i stabilność wałów. Podobnie jak w poprzednich przypadkach stronami postępowania oprócz wnioskodawcy są właściciel wody i właściciel wału przeciwpowodziowego a decyzja ta wygasa, jeżeli w terminie 2 lat od dnia, w którym stała się ostateczna, nie uzyskano wymaganego pozwolenia wodnoprawnego lub nie rozpoczęto wykonywania robót lub czynności wskazanych w art. 88 ust. 1 pr. wod.
Oprócz tego zgodnie z art. 27 ust. 1 pr. wod., ustawodawca zabrania grodzenia nieruchomości przyległych do powierzchniowych wód publicznych w odległości mniejszej niż 1,5 m od linii brzegu, a także zakazywania lub uniemożliwiania przechodzenia przez ten obszar. Dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej może jednak, w drodze decyzji, zwolnić z tego zakazu, jeżeli jest to niezbędne dla obronności państwa lub bezpieczeństwa publicznego. Uregulowanie to odnosi się do nie tylko do inwestycji planowanych na terenach zagrożonych powodzią.
(...)
Michał Behnke, Bogna Czajka-Marchlewicz