Tomasz Ciechoński: Ministerstwo Finansów w pierwszym kwartale 2025 r. ma zaprezentować projekt nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Czego będą dotyczyć nowe przepisy?
Polski system przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (AML/CFT) podlega ciągłemu rozwojowi. Kierunki rozwoju wskazywane są przez międzynarodowe standardy oraz przepisy unijne.
W 2021 roku polski system AML/CFT został poddany ocenie pod względem zgodności z 40 rekomendacjami Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (ang. Financial Action Task Force - FATF).
Moneyval, główny organ nadzoru Rady Europy, przeprowadził wizytę ewaluacyjną w wyniku której powstał raport 5 rundy ewaluacji polskiego systemu AML/CFT. Raport ten został przyjęty na posiedzeniu plenarnym w Strasburgu w grudniu 2021 r.
Kluczowym elementem raportu jest tabela ocen z której wynika, iż polski system był w pełni zgodny z 2 rekomendacjami FATF, w znacznym stopniu zgodny z 21 i częściowo zgodny z 17 spośród 40 rekomendacji. Od czasu opublikowania raportu właściwe organy podejmują działania w celu uzyskania pełnej zgodności z zaleceniami FATF oraz przedkładają sprawozdania z postępu prac.
W ramach tych działań podjęta została inicjatywa opracowania projektu nowelizacji ustawy AML. Celem nowelizacji jest dostosowanie przepisów ustawy do zaleceń zawartych w raporcie 5 rundy ewaluacji polskiego systemu AML/CFT przeprowadzonej przez Moneyval.
Ustawa AML zostanie uzupełniona o regulację związaną z środkami ograniczającymi, stosowanymi w celu przeciwdziałania rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia oraz finansowaniu jej rozprzestrzeniania. Sankcje finansowe związane z proliferacją są ujęte w tabeli ocen raportu Moneyval jako rekomendacja nr 7.
W tabeli znajdują się również inne zagadnienia wymagające poprawy, m.in. funkcjonowanie współpracy między organami krajowymi, działanie Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych, czy też konieczność uzupełnienia oceny ryzyka instytucji obowiązanych o nowe elementy.
Z dużym prawdopodobieństwem należy założyć, iż w projekcie ustawy uwzględnione zostaną zapisy umożliwiające implementację do krajowego porządku prawnego wymogów wynikających z unijnego pakietu AML/CFT. Pakiet został przyjęty 30 maja 2024 r., w jego skład wchodzą 4 akty prawne: 6AMLD, AMLR, AMLAR, TFR.
Zwalczanie rozprzestrzeniania broni masowego rażenia oraz rezolucje ONZ wymierzone w Iran i Koreę Północną nie są tematami często komentowanymi w polskim piśmiennictwie. Co adresat krajowych przepisów o AML powinien przede wszystkim wiedzieć na ten temat?
Wiedza instytucji obowiązanych w zakresie przeciwdziałania proliferacji jest niska. Zupełnie inaczej przedstawia się sytuacja w odniesieniu do posiadanej świadomości i wiedzy z obszaru przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Budowanie tej świadomości w naszym kraju trwa od ponad 25 lat. Jej filarem są przepisy, które na przestrzeni lat mocno ewoluowały. Nie bez znaczenia są również bolesne doświadczenia wynikające z aktywności grup terrorystycznych w Europie oraz na świecie.
Podobna praca czeka nas w zakresie edukacji dotyczącej obszaru zwalczania rozprzestrzeniania broni masowego rażenia.
Warto wspomnieć, iż Norweski Komitet Noblowski przyznał Pokojową Nagrodę Nobla za 2024 rok japońskiej organizacji Nihon Hidankyo. Organizacja ta stanowi ruch ocalałych z ataków atomowych na Hiroszimę i Nagasaki a jej członkowie prowadzą międzynarodowe działania mające na celu eliminację broni nuklearnej z arsenałów na całym świecie. Nie bez powodu Komitet Noblowski zwrócił uwagę całego świata właśnie na ten temat.
Zagrożenie wciąż jest realne, szczególnie że dzisiaj bronią jądrową dysponują państwa, które postrzegane są jako niestabilne np. Korea Północna.
14 października 2006 roku Korea Północna przeprowadziła próby nuklearne. Pięć dni później Rada Bezpieczeństwa ONZ (RB ONZ) potępiła te działania i wezwała Koreę do rezygnacji z programu nuklearnego, a także nałożyła na nią szereg sankcji. Rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1718 została uchwalona jednogłośnie. W następnych latach uchwalone zostały rezolucje: 1874 (2009), 2087 (2013), 2094 (2013), 2270 (2016), 2321 (2016) i 2356 (2017).
Kolejnym krajem posiadającym program nuklearny jest Iran. 14 lipca 2015 r. uchwalona została Rezolucja 2231 (2015), która przewidywała zakończenie obowiązywania postanowień poprzednich rezolucji Rady Bezpieczeństwa w sprawie irańskiego programu nuklearnego, którego początki sięgają 1957 roku. Rezolucja ustanowiła szczególne ograniczenia mające zastosowanie do wszystkich państw bez wyjątku.
Rezolucje Rady Bezpieczeństwa ONZ wymagają m.in. aby kraje dokonały zamrożenia funduszy lub innych aktywów należących do osób lub podmiotów wyznaczonych przez RB ONZ.
Rekomendacja FATF nr 7, nakłada na państwa obowiązek wdrożenia ukierunkowanych sankcji finansowych w celu przestrzegania rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ dotyczących zapobiegania, zwalczania i zakłócania rozprzestrzeniania broni masowego rażenia oraz jej finansowania.
Wymogi wynikające z rekomendacji FATF oraz rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ zostały recypowane do przepisów prawa Unii Europejskiej.
Aktualnie obowiązują dwa rozporządzenia:
- Rozporządzenie Rady (UE) nr 267/2012 z dnia 23 marca 2012 r. w sprawie środków ograniczających wobec Iranu i uchylającego rozporządzenie (UE) nr 961/2010 (rozporządzenie 267/2012).
- Rozporządzenie Rady (UE) 2017/1509 z dnia 30 sierpnia 2017 r. dotyczącego środków ograniczających skierowanych przeciwko Koreańskiej Republice Ludowo-Demokratycznej i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 329/2007 (rozporządzenie 2017/1509).
Rozporządzenia mają bezpośrednie zastosowanie we wszystkich państwach członkowskich, nie wymagają implementacji na grunt prawa krajowego. Jednak z uwagi na różnice pomiędzy przedstawionymi wymogami FATF a przepisami rozporządzeń unijnych, konieczna jest nowelizacja przepisów ustawy AML. Zmiany wynikają również z potrzeby przyjęcia przepisów służących stosowaniu rozporządzenia 267/2012 oraz rozporządzenia 2017/1509.
Cena promocyjna: 230 zł
|Cena regularna: 230 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 172.5 zł
Z założeń wynika, że zakres przedmiotowy ustawy ma być rozszerzony „o zasady i tryb stosowania środków ograniczających w celu przeciwdziałania terroryzmowi, finansowaniu terroryzmu, rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia oraz finansowaniu jej rozprzestrzeniania”. Kogo i w jaki sposób mogą dotyczyć nowe przepisy?
Zacznijmy od tego, iż aktualnie ustawa AML w żaden sposób nie odnosi się do przeciwdziałania rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia oraz finansowaniu jej rozprzestrzeniania. Wprowadzane zmiany muszą więc rozpocząć się od słownika pojęć ustawowych.
Dodana zostanie definicja zjawiska rozprzestrzeniania broni masowego rażenia zgodna z postanowieniami rezolucji Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych. Słownik ustawowy uzupełniony zostanie również o skrót rozporządzenia Rady (WE) Nr 267/2012 z dnia 23 marca 2012 r. oraz rozporządzenia Rady (UE) 1509/2017 z dnia 30 sierpnia 2017 r.
W kolejnym kroku konieczne jest rozszerzenie zakresu przedmiotowego ustawy AML o zasady i tryb stosowania środków ograniczających w celu przeciwdziałania rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia oraz finansowaniu jej rozprzestrzeniania.
Aktualnie w ustawie AML znajduje się rozdział 10 w całości poświęcony szczególnym środkom ograniczającym. Zawiera on art. 117 ust. 1, który określa zakres przedmiotowy środków ograniczających stosowanych przez instytucje obowiązane w celu przeciwdziałania terroryzmowi oraz finansowaniu terroryzmu. W wyniku zmiany artykuł zostanie poszerzony o przeciwdziałanie broni masowego rażenia.
Dodany zostanie nowy artykuł dotyczący stosowania środków ograniczających w celu przeciwdziałania rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia oraz finansowaniu jej rozprzestrzeniania.
Zmiany obejmą również Rozdział 13 ustawy AML. Dodane zostaną regulacje dotyczące wprowadzenia kar administracyjnych za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących finansowych sankcji proliferacyjnych.
Powyższe zmiany oznaczają, iż instytucje obowiązane będę musiały dostosować swoje systemy AML/CFT do nowych przepisów - konieczne będzie uzupełnienie procedur oraz wdrożenie wymagań. Obowiązkiem instytucji obowiązanych jest również zapewnienie szkoleń mających na celu podniesienie świadomości pracowników w obszarze przeciwdziałania rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia oraz finansowaniu jej rozprzestrzeniania a także wyposażenie ich w praktyczne umiejętności wspierające realizację zadań.
Zmiany w ustawie AML nie dotyczą jedynie instytucji obowiązanych. Nowe wymagania stawiane są osobie na stanowisku generalnego inspektora informacji finansowej (GIIF). Będzie ona musiała posiadać wiedzę z zakresu przeciwdziałania rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia oraz finansowaniu jej rozprzestrzeniania. Zmianie ulegnie zakres zadań GIIF oraz zakres uprawnień kontrolnych - dochodzi kontrolowanie środków ograniczających w zakresie broni masowego rażenia. Wymóg posiadania wiedzy z zakresu przeciwdziałania rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia dotyczy również członków Komitetu Bezpieczeństwa Finansowego - ciała o charakterze opiniodawczo-doradczym działającego przy GIIF.
Niedawno opublikowany został raport komitetu Moneyval nt. realizacji przez Polskę zaleceń z ewaluacji systemu przeciwdziałania prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu. Co wynika z tego dokumentu?
Raport Moneyval z października 2024 roku jest drugim rozszerzonym raportem uzupełniającym oraz ponowną oceną zgodności technicznej. Raport zawiera ocenę działań podjętych przez Polskę w celu wyeliminowania wskazanych braków zgodności z głównymi międzynarodowymi standardami przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
Elementem raportu jest tabela ocen zawierająca 40 zaleceń wraz przypisanymi poziomami zgodności. Polska wystąpiła o zmianę ratingu w stosunku do 4 zaleceń.
Jako zgodne uznano Rekomendację nr 33 – Statystyki. Nastąpiła poprawa w zakresie zbierania i analizy danych statystycznych, co oznacza, że Polska jest w stanie dokładniej monitorować skuteczność swoich działań dotyczących AML/CFT.
Zmiana dotyczyła m.in. systemu rejestracji raportowania do GIIF (SAR), dzięki czemu widoczna jest informacja czy SAR dotyczy prania pieniędzy czy finansowania terroryzmu. Poprawa nastąpiła również w stosunku do Rekomendacji nr 1 - Ocena ryzyka i krajowa współpraca.
W tym obszarze koniczne są jednak dalsze działania aby osiągnąć poziom pełnej zgodności z wymogami. Chodzi m.in. o wymóg, aby instytucje zobowiązane udostępniały swoje oceny ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu organom samorządu zawodowego lub stowarzyszeniom takich instytucji zobowiązanych. Aktualnie ma on charakter uznaniowy, a nie obowiązkowy.
W odniesieniu do Rekomendacji nr 15- Nowe technologie oraz Rekomendacji nr 26- Regulacja i nadzór instytucji finansowych, ocena nie uległa zmianie, co oznacza że Polska będzie musiała podjąć dalsze działania.
W zakresie sankcji finansowych związanych z proliferacją, Rekomendacja nr 7 otrzymała ocenę częściowo zgodną i dotychczas nie podlegała ponownej ocenie. Z 5 kryteriów tylko jedno zostało spełnione, 3 w większości spełnione a jedno niespełnione.
Wskazano m.in., iż w ustawie AML ani w żadnym innym miejscu nie ma zapisu odnoszącego się do rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ dotyczącej finansowania proliferacji.
Z zaleceń jasno wynika, iż należy stworzyć skuteczny system nadzoru w zakresie finansowania proliferacji i egzekwowania związanych z nią sankcji finansowych. Organy nadzorcze powinny rozszerzyć zakres obowiązków i wprowadzić ramy prawne umożliwiające monitorowanie zgodności z reżimami sankcji finansowych.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
