a także mając na uwadze, co następuje:(1) Porozumienie paryskie 4 , przyjęte w dniu 12 grudnia 2015 r. na podstawie Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC) (zwane dalej "porozumieniem paryskim"), weszło w życie w dniu 4 listopada 2016 r. Strony porozumienia paryskiego uzgodniły, że utrzymają wzrost średniej temperatury globalnej do poziomu znacznie niższego niż 2 °C powyżej poziomu przedindustrialnego oraz podejmą wysiłki mające na celu ograniczenie wzrostu temperatury do 1,5 °C powyżej poziomu przedindustrialnego. To zobowiązanie zostało wzmocnione przez przyjęcie na mocy UNFCCC paktu klimatycznego z Glasgow w dniu 13 listopada 2021 r., w którym Konferencja Stron UNFCCC, służąca jako spotkanie stron porozumienia paryskiego, uznała, że ograniczenie wzrostu temperatury do 1,5 °C pozwoliłoby zmniejszyć skutki zmiany klimatu o wiele bardziej niż ograniczenie wzrostu temperatury do 2 °C, oraz postanowiła kontynuować działania na rzecz ograniczenia wzrostu temperatury do 1,5 °C.
(2) W swoim komunikacie z dnia 11 grudnia 2019 r. pt. "Europejski Zielony Ład" (zwanym dalej "Europejskim Zielonym Ładem") Komisja przedstawiła nową strategię na rzecz wzrostu gospodarczego mającą przekształcić Unię w zrównoważone, sprawiedliwe i dobrze prosperujące społeczeństwo, żyjące w nowoczesnej, zasobooszczędnej i konkurencyjnej gospodarce i w którym najpóźniej do 2050 r. nie będzie emisji netto gazów cieplarnianych, a wzrost gospodarczy będzie oddzielony od wykorzystania zasobów. Celem Europejskiego Zielonego Ładu jest również przywrócenie, ochrona, zachowanie i poprawa kapitału naturalnego Unii oraz ochrona zdrowia i dobrostanu obywateli przed zagrożeniami i skutkami związanymi ze środowiskiem. Ponadto uznaje się w nim, że transformacja powinna być sprawiedliwa i inkluzywna, tak by nikt nie pozostał w tyle.
(3) Przyjmując rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 5 , Unia utrwaliła w prawodawstwie cel polegający na osiągnięciu neutralności klimatycznej w całej gospodarce najpóźniej do 2050 r. i cel polegający na osiągnięciu następnie ujemnych emisji. W rozporządzeniu tym ustanowiono również wiążący cel Unii zakładający ograniczenie emisji netto gazów cieplarnianych (emisje po odliczeniu pochłaniania) o co najmniej 55 % do roku 2030 w porównaniu z poziomami z 1990 r. Osiągnięcie celu polegającego na ograniczeniu emisji wymaga współudziału wszystkich sektorów gospodarki.
(4) W konkluzjach Rady Europejskiej z 10-11 grudnia 2020 r. zatwierdzono wiążący cel Unii zakładający ograniczenie emisji netto gazów cieplarnianych, podkreślając jednocześnie znaczenie sprawiedliwości i solidarności, bez pozostawiania nikogo w tyle. Konkluzje te zostały potwierdzone w konkluzjach Rady Europejskiej z 24-25 maja 2021 r., kiedy to Rada Europejska zwróciła się do Komisji o szybkie przedstawienie pakietu legislacyjnego wraz z dogłębną analizą skutków środowiskowych, gospodarczych i społecznych na poziomie państw członkowskich.
(5) W Planie działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych, zatwierdzonym w konkluzjach Rady Europejskiej z 24-25 czerwca 2021 r., położono nacisk na potrzebę wzmocnienia praw socjalnych i europejskiego wymiaru społecznego we wszystkich politykach Unii. Zasada nr 20 Europejskiego filaru praw socjalnych stanowi, że: "Każdy ma prawo dostępu do podstawowych usług dobrej jakości, w tym wody, urządzeń sanitarnych, energii, transportu, usług finansowych i usług łączności cyfrowej. Osoby potrzebujące otrzymają wsparcie w zakresie dostępu do tych usług.".
(6) W deklaracji z Porto z dnia 8 maja 2021 r. potwierdzono zobowiązanie Rady Europejskiej do działania na rzecz Europy socjalnej, wzmacniając sprawiedliwą transformację, oraz jej determinację, by dalej pogłębiać wdrażanie Europejskiego filaru praw socjalnych na poziomie Unii i poziomie krajowym, z należytym uwzględnieniem stosownych kompetencji i zasad pomocniczości i proporcjonalności.
(7) W celu realizacji zobowiązania na rzecz neutralności klimatycznej dokonano przeglądu i zmiany unijnych przepisów dotyczących klimatu i energii, aby przyspieszyć redukcję emisji gazów cieplarnianych.
(8) Zmiany te mają zróżnicowany wpływ gospodarczy i społeczny na poszczególne sektory gospodarki, obywateli i państwa członkowskie. W szczególności włączenie emisji gazów cieplarnianych z sektora budynków, sektora transportu drogowego i dodatkowych sektorów, które odpowiadają działalności przemysłowej nieobjętej załącznikiem I do dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 6 , w zakres jej stosowania powinno stanowić dodatkową zachętę ekonomiczną do inwestowania w ograniczenie zużycia paliw kopalnych, a tym samym przyspieszyć redukcję emisji gazów cieplarnianych. W połączeniu z innymi środkami powinno to, w perspektywie średnio- i długoterminowej, przyczynić się do zmniejszenia ubóstwa energetycznego i ubóstwa transportowego, zmniejszyć koszty sektora budynków i sektora transportu drogowego, a także - w stosownych przypadkach - stworzyć nowe możliwości tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy i zrównoważonych inwestycji, w pełni dostosowanych do celów Europejskiego Zielonego Ładu.
(9) Potrzebne są jednak zasoby, aby sfinansować te inwestycje. Co więcej, zanim inwestycje takie zostaną dokonane, koszty ponoszone przez gospodarstwa domowe i użytkowników transportu na ogrzewanie, chłodzenie i gotowanie, a także na transport drogowy prawdopodobnie wzrosną, ponieważ dostawcy paliw podlegający obowiązkom w ramach systemu handlu uprawnieniami do emisji w sektorze budynków i sektorze transportu drogowego przenoszą koszty emisji dwutlenku węgla na konsumentów.
(10) Transformacja klimatyczna będzie miała skutki gospodarcze i społeczne, które trudno jest ocenić ex ante. Osiągnięcie ambitniejszych celów klimatycznych będzie wymagało znacznych zasobów publicznych i prywatnych. Inwestycje w środki na rzecz efektywności energetycznej, a także w systemy ogrzewania oparte na energii odnawialnej, takie jak ogrzewanie za pomocą elektrycznych pomp ciepła, lokalne systemy ciepłownicze i chłodnicze, oraz w udział w społecznościach energetycznych działających w zakresie energii odnawialnej, są skuteczną metodą zmniejszenia zależności od importu i obniżenia emisji, przy jednoczesnym zwiększeniu odporności Unii. Konieczne jest specjalne finansowanie w celu wsparcia gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji, mikroprzedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji i użytkowników transportu znajdujących się w trudnej sytuacji.
(11) Wzrost cen paliw kopalnych może w nieproporcjonalny sposób wpłynąć na gospodarstwa domowe znajdujące się w trudnej sytuacji, mikroprzedsiębiorstwa znajdujące się w trudnej sytuacji i użytkowników transportu znajdujących się w trudnej sytuacji, którzy wydają większą część swoich dochodów na energię i transport, którzy - w niektórych regionach - nie mają dostępu do alternatywnych, przystępnych cenowo rozwiązań w zakresie mobilności i transportu i którzy mogą nie mieć zdolności finansowej, aby inwestować w zmniejszenie zużycia paliw kopalnych. Specyfika geograficzna, taka jak wyspy, regiony i terytoria najbardziej oddalone, obszary wiejskie lub oddalone, mniej dostępne peryferia, obszary górskie lub obszary słabiej rozwinięte, może mieć - w kontekście ubóstwa transportowego - szczególny wpływ na podatność gospodarstw domowych, mikroprzedsiębiorstw i użytkowników transportu na odnośne zagrożenia. W związku z tym przy przygotowywaniu środków i inwestycji na rzecz gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji, mikroprzedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji i użytkowników transportu znajdujących się w trudnej sytuacji należy, w stosownych przypadkach, uwzględnić tę specyfikę geograficzną.
(12) Część dochodów uzyskanych w wyniku włączenia sektora budynków, sektora transportu drogowego i dodatkowych sektorów w zakres stosowania dyrektywy 2003/87/WE należy wykorzystać do przeciwdziałania skutkom społecznym wynikającym z tego włączenia, aby transformacja była sprawiedliwa i inkluzywna, tak by nikt nie pozostał w tyle. Ogólna kwota Społecznego Funduszu Klimatycznego ustanowionego na mocy niniejszego rozporządzenia (zwanego dalej "Funduszem") powinna odzwierciedlać poziom ambicji w zakresie dekarbonizacji dotyczący włączenia emisji gazów cieplarnianych z sektora budynków, sektora transportu drogowego i dodatkowych sektorów w zakres stosowania dyrektywy 2003/87/WE.
(13) Wykorzystanie części dochodów na przeciwdziałanie skutkom społecznym wynikającym z włączenia sektora budynków, sektora drogowego i dodatkowych sektorów w zakres stosowania dyrektywy 2003/87/WE jeszcze bardziej zyskuje na znaczeniu w świetle obecnych poziomów ubóstwa energetycznego. Ubóstwo energetyczne to sytuacja, w której gospodarstwa domowe nie mają dostępu do podstawowych usług energetycznych, które stanowią podstawę godnego poziomu życia i zdrowia, takich jak odpowiedni poziom ciepła dzięki ogrzewaniu, chłodzeniu w przypadku wzrostu temperatury, oświetlenie i energia do zasilania urządzeń. W przeprowadzonym w 2021 r. w całej Unii badaniu około 34 miliony Europejczyków, czyli blisko 6,9 % populacji Unii, stwierdziło, że nie stać ich na wystarczające ogrzanie swoich domów. Ubóstwo energetyczne stanowi zatem jedno z ważnych wyzwań dla Unii. Chociaż świadczenia socjalne lub tymczasowe bezpośrednie wsparcie dochodów mogą w krótkim terminie zapewnić natychmiastową pomoc gospodarstwom domowym stojącym w obliczu ubóstwa energetycznego, to jedynie ukierunkowane środki strukturalne, w szczególności renowacje budynków, w tym za pomocą dostępu do energii ze źródeł odnawialnych i aktywnego promowania odnawialnych źródeł energii poprzez działania informacyjne i uświadamiające skierowane do gospodarstw domowych, oraz renowacje budynków, które przyczyniają się do realizacji celów ustanowionych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE 7 , mogą stanowić trwałe rozwiązania i skutecznie pomóc w zwalczaniu ubóstwa energetycznego. Powinna istnieć możliwość aktualizacji definicji ubóstwa energetycznego w niniejszym rozporządzeniu w celu odzwierciedlenia wyników negocjacji dotyczących dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie efektywności energetycznej (wersja przekształcona).
(14) Całościowe podejście do renowacji budynków, które skuteczniej uwzględnia osoby zagrożone wykluczeniem, mianowicie osoby najbardziej dotknięte ubóstwem energetycznym w Unii, mogłoby doprowadzić do zmniejszenia zapotrzebowania na energię. W związku z tym wsparcie w ramach Funduszu dla sektora budynków powinno mieć na celu poprawę efektywności energetycznej, prowadząc do zmniejszenia zużycia energii przez każde gospodarstwo domowe, co byłoby widoczne pod względem zaoszczędzonych pieniędzy, a w rezultacie stanowiłoby jeden ze sposobów zwalczania ubóstwa energetycznego. Zmiana dyrektywy 2010/31/UE ustanowiłaby podstawy osiągnięcia tych celów i w związku z tym powinna zostać uwzględniona przy wdrażaniu niniejszego rozporządzenia.
(15) Ponieważ ubóstwo transportowe nie zostało jeszcze zdefiniowane na poziomie Unii, do celów niniejszego rozporządzenia należy wprowadzić taką definicję na poziomie Unii. Ubóstwo transportowe może stać się jeszcze bardziej naglącą kwestią, jak uznano w zaleceniu Rady z dnia 16 czerwca 2022 r. w sprawie zapewnienia sprawiedliwej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej 8 , i skutkować ograniczeniem dostępu do podstawowych czynności i usług społeczno-gospodarczych, takich jak zatrudnienie, edukacja lub opieka zdrowotna, w szczególności dla osób i gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji. Ubóstwo transportowe jest zazwyczaj spowodowane jednym czynnikiem lub kilkoma naraz, takimi jak niskie dochody, wysokie wydatki na paliwo lub brak przystępnego cenowo lub dostępnego transportu prywatnego lub publicznego. Ubóstwo transportowe może w szczególności dotykać osoby i gospodarstwa domowe na obszarach wiejskich, wyspiarskich, peryferyjnych, górskich, oddalonych i mniej dostępnych lub w regionach lub na terytoriach słabiej rozwiniętych, w tym na słabiej rozwiniętych obszarach podmiejskich i w regionach najbardziej oddalonych.
(16) Należy ustanowić Fundusz w celu zapewnienia państwom członkowskim środków finansowych, aby wspierać ich polityki mające na celu przeciwdziałanie społecznym skutkom wprowadzenia systemu handlu uprawnieniami do emisji w odniesieniu do sektora budynków i sektora transportu drogowego dla gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji, mikroprzedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji i użytkowników transportu znajdujących się w trudnej sytuacji. Należy to osiągnąć w szczególności w ramach tymczasowego bezpośredniego wsparcia dochodów oraz środków i inwestycji mających na celu zmniejszenie zależności od paliw kopalnych poprzez zwiększenie efektywności energetycznej budynków, obniżenie emisyjności ogrzewania i chłodzenia budynków, niezależnie od tego, kto jest właścicielem budynków, w tym integrację energii ze źródeł odnawialnych, oraz poprzez zapewnienie lepszego dostępu do bezemisyjnych i niskoemisyjnych mobilności i transportu z korzyścią dla gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji, mikroprzedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji i użytkowników transportu znajdujących się w trudnej sytuacji. Przedmiotem uwagi powinny być poszczególne formy mieszkań na wynajem, w tym mieszkań na prywatnym rynku wynajmu. Wsparcie finansowe lub zachęty fiskalne, takie jak możliwość odliczenia kosztów renowacji od czynszu, mogłyby zostać włączone do środków w celu uwzględnienia najemców i osób zajmujących mieszkania socjalne.
(17) Każde państwo członkowskie powinno przedłożyć Komisji plan społeczno-klimatyczny (zwany dalej "planem"). Plany należy przedłożyć do dnia 30 czerwca 2025 r., tak aby można je było starannie i terminowo przeanalizować. W planach należy zawrzeć element inwestycyjny, który promuje długoterminowe rozwiązanie polegające na zmniejszeniu zależności od paliw kopalnych, a także można określić inne środki, takie jak tymczasowe bezpośrednie wsparcie dochodów w celu złagodzenia negatywnego wpływu na dochody w perspektywie krótkoterminowej. W ramach tych planów należy dążyć do osiągnięcia dwóch celów. Po pierwsze, należy zapewnić gospodarstwom domowym znajdującym się w trudnej sytuacji, mikroprzedsiębiorstwom znajdującym się w trudnej sytuacji i użytkownikom transportu znajdującym się w trudnej sytuacji zasoby niezbędne do finansowania i realizacji inwestycji w efektywność energetyczną, obniżenie emisyjności ogrzewania i chłodzenia, w bezemisyjne i niskoemisyjne pojazdy i w bezemisyjną i niskoemisyjną mobilność, w tym za pomocą bonów, dotacji lub nieoprocentowanych pożyczek. Po drugie, należy złagodzić wpływ wzrostu kosztów paliw kopalnych na osoby znajdujące się w najtrudniejszej sytuacji, a tym samym zapobiec ubóstwu energetycznemu i ubóstwu transportowemu w okresie przejściowym do czasu zrealizowania wspomnianych inwestycji. Plany mogłyby wspierać dostęp do przystępnych cenowo energooszczędnych mieszkań, w tym mieszkań socjalnych. Wdrażając środki wspierające użytkowników transportu znajdujących się w trudnej sytuacji, państwa członkowskie powinny mieć możliwość priorytetowego potraktowania w swoich planach wsparcia dla pojazdów bezemisyjnych, pod warunkiem że jest to rozwiązanie przystępne cenowo i możliwe do wdrożenia.
(18) Państwa członkowskie, w porozumieniu z władzami lokalnymi i regionalnymi, partnerami gospodarczymi i społecznymi oraz odpowiednimi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, są najlepiej przygotowane do opracowania, wdrożenia i, w stosownych przypadkach, zmiany planów, które są dostosowane do ich uwarunkowań lokalnych, regionalnych i krajowych, do ich istniejących polityk w stosownych obszarach oraz do planowanego wykorzystania innych odpowiednich unijnych środków finansowych oraz które są ukierunkowane na te uwarunkowania, polityki i planowane wykorzystanie środków. Konsultacje publiczne z zainteresowanymi stronami powinny odbywać się za każdym razem, gdy Komisja jest zobowiązana do oceny planu. W ten sposób najlepiej można odzwierciedlić dużą różnorodność sytuacji, konkretną wiedzę władz lokalnych i regionalnych, partnerów gospodarczych i społecznych, odpowiednich organizacji społeczeństwa obywatelskiego, instytucji badawczych i innowacyjnych, zainteresowanych stron z sektora przemysłu oraz przedstawicieli dialogu społecznego, a także sytuację krajową oraz przyczynić się do skuteczności i wydajności ogólnego wsparcia dla osób i podmiotów znajdujących się w trudnej sytuacji.
(19) Plany powinny być opracowywane w ścisłej współpracy z Komisją i przygotowywane zgodnie z przedstawionym wzorem. Aby uniknąć nadmiernych obciążeń administracyjnych, państwa członkowskie powinny mieć możliwość dokonywania drobnych korekt lub korygowania błędów pisarskich w planach poprzez powiadomienie Komisji o tych zmianach. Drobne korekty powinny stanowić zwiększenie lub zmniejszenie wartości docelowej przewidzianej w planie o mniej niż 5 %.
(20) Zapewnienie, aby środki i inwestycje były szczególnie ukierunkowane na gospodarstwa domowe dotknięte ubóstwem energetycznym lub na gospodarstwa domowe znajdujące się w trudnej sytuacji, mikroprzedsiębiorstwa znajdujące się w trudnej sytuacji i użytkowników transportu znajdujących się w trudnej sytuacji, ma kluczowe znaczenie dla sprawiedliwej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej. Środki wsparcia mające na celu promowanie redukcji emisji gazów cieplarnianych powinny pomóc państwom członkowskim w przeciwdziałaniu skutkom społecznym wynikającym z handlu uprawnieniami do emisji w sektorze budynków i w sektorze transportu drogowego.
(21) Zanim te inwestycje wpłyną na ograniczenie kosztów i emisji, dobrze ukierunkowane bezpośrednie wsparcie dochodów dla gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji i użytkowników transportu znajdujących się w trudnej sytuacji przyczyniłoby się do obniżenia kosztów energii i mobilności oraz wspomogłoby sprawiedliwą transformację. Bezpośrednie wsparcie dochodów należy rozumieć jako tymczasowy środek towarzyszący obniżeniu emisyjności sektora mieszkalnictwa i sektora transportu. Nie miałoby ono trwałego charakteru, ponieważ nie eliminuje podstawowych przyczyn ubóstwa energetycznego i ubóstwa transportowego. Takie wsparcie powinno być wykorzystywane wyłącznie do przeciwdziałania bezpośrednim skutkom włączenia emisji gazów cieplarnianych z sektora budynków i sektora transportu drogowego w zakres stosowania dyrektywy 2003/87/WE, a nie powinno być wykorzystywane do przeciwdziałania wzrostowi kosztów energii elektrycznej lub ogrzewania związanemu z włączeniem wytwarzania energii elektrycznej i ciepła do zakresu stosowania tej dyrektywy. Czas trwania kwalifikowalności do takiego bezpośredniego wsparcia dochodów powinien być ograniczony. Odbiorcy bezpośredniego wsparcia dochodów powinni być adresatami - jako członkowie ogólnej grupy odbiorców - środków i inwestycji mających na celu skuteczne wydźwignięcie tych odbiorców z ubóstwa energetycznego i ubóstwa transportowego. Plany powinny zatem obejmować bezpośrednie wsparcie dochodów, pod warunkiem że obejmują one również środki lub inwestycje o trwałym oddziaływaniu ukierunkowane na gospodarstwa domowe znajdujące się w trudnej sytuacji i użytkowników transportu znajdujących się w trudnej sytuacji, otrzymujących bezpośrednie wsparcie dochodów.
(22) Państwa członkowskie powinny podnosić świadomość wśród gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji, mikroprzedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji i użytkowników transportu znajdujących się w trudnej sytuacji, zapewniając ukierunkowane, dostępne i przystępne cenowo informacje, edukację i doradztwo w zakresie racjonalnych pod względem kosztów środków i inwestycji oraz dostępnego wsparcia, w tym poprzez audyty energetyczne budynków, a także indywidualnie dostosowane konsultacje energetyczne lub indywidualnie dostosowane usługi zarządzania mobilnością.
(23) Biorąc pod uwagę znaczenie przeciwdziałania zmianie klimatu zgodnie ze zobowiązaniami wynikającymi z porozumienia paryskiego i zobowiązaniem do realizacji celów Organizacji Narodów Zjednoczonych w zakresie zrównoważonego rozwoju, środki i inwestycje przewidziane w niniejszym rozporządzeniu mają być zgodne z wartością docelową, zgodnie z którą co najmniej 30 % całkowitej kwoty budżetu Unii na mocy wieloletnich ram finansowych na lata 2021-2027 określonych w rozporządzeniu Rady (UE, Euratom) 2020/2093 9 (zwanych dalej "WRF na lata 2021-2027") i całkowitej kwoty Instrumentu Unii Europejskiej na rzecz Odbudowy, ustanowionego rozporządzeniem Rady (UE) 2020/2094 10 , oraz co najmniej 37 % całkowitej kwoty Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 11 , należy przeznaczyć na uwzględnianie celów klimatycznych. Środki i inwestycje przewidziane w niniejszym rozporządzeniu mają być również zgodne z ambitnym założeniem przeznaczenia 7,5 % rocznych wydatków w ramach WRF 2021-2027 na cele związane z różnorodnością biologiczną w 2024 r. i 10 % rocznych wydatków w ramach WRF 2021-2027 na cele związane z różnorodnością biologiczną w latach 2026 i 2027, przy uwzględnieniu pokrywania się celów klimatycznych i celów w zakresie różnorodności biologicznej.
W tym celu do oznaczania wydatków Funduszu należy stosować metodykę określoną w załączniku I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060 12 . Fundusz powinien wspierać środki i inwestycje, które są w pełni zgodne z unijnymi normami i priorytetami w zakresie klimatu i środowiska oraz zasadą "nie czyń poważnych szkód" w rozumieniu art. 17 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 13 . W planach należy uwzględnić jedynie takie środki i inwestycje. Co do zasady, należy uznać, że środki bezpośredniego wsparcia dochodów mają niewielki przewidywalny wpływ na cele środowiskowe i jako takie należy uznać je za zgodne z zasadą "nie czyń poważnych szkód". Komisja powinna wydać wskazówki techniczne dla państw członkowskich na długo przed przygotowaniem planów. We wskazówkach należy wyjaśnić, w jaki sposób środki i inwestycje mają być zgodne z zasadą "nie czyń poważnych szkód".
(24) Kobiety - w szczególności samotne matki, które stanowią 85 % rodzin niepełnych, a także kobiety samotne, kobiety z niepełnosprawnością oraz starsze kobiety żyjące samotnie - są w nieproporcjonalnym stopniu dotknięte ubóstwem energetycznym i ubóstwem transportowym. Ponadto kobiety mają różne i bardziej złożone wzorce mobilności. Rodziny niepełne z dziećmi pozostającymi na utrzymaniu są szczególnie zagrożone ubóstwem dzieci. Równość płci i równe szanse dla wszystkich - oraz uwzględnianie tych celów w głównym nurcie działań - a także prawa dostępności dla osób z niepełnosprawnościami należy podtrzymywać i promować w całym okresie przygotowywania i realizacji planów w celu zapewnienia, by nikt nie został w tyle.
(25) Aktywni odbiorcy, obywatelskie społeczności energetyczne i partnerski (peer-to-peer) handel energią odnawialną mogą pomóc państwom członkowskim osiągnąć cele niniejszego rozporządzenia poprzez zastosowanie oddolnego podejścia zainicjowanego przez obywateli. Wzmacniają one pozycję konsumentów i angażują ich oraz umożliwiają niektórym grupom odbiorców będących gospodarstwami domowymi uczestnictwo w środkach i inwestycjach w zakresie efektywności energetycznej, wspierają wykorzystanie przez gospodarstwa domowe energii ze źródeł odnawialnych, a jednocześnie przyczyniają się do zwalczania ubóstwa energetycznego. Państwa członkowskie powinny zatem promować rolę obywatelskich społeczności energetycznych i społeczności energetycznych działających w zakresie energii odnawialnej oraz uznawać je za kwalifikujących się beneficjentów Funduszu.
(26) Państwa członkowskie powinny uwzględnić w planach środki i inwestycje, które mają być finansowane, szacunkowe koszty tych środków i inwestycji oraz wkład krajowy. Przedkładając swoje plany, państwa członkowskie powinny przedstawić szacunkowe łączne koszty z wyłączeniem podatku od wartości dodanej (VAT), aby umożliwić porównywalność tych planów. Plany powinny również zawierać kluczowe kamienie milowe i wartości docelowe, tak aby można było ocenić skuteczne wdrażanie środków i inwestycji.
(27) Fundusz oraz plany powinny być spójne z planowanymi przez państwa członkowskie reformami oraz podjętymi przez nie zobowiązaniami na mocy ich zaktualizowanych zintegrowanych krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 14 , na mocy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie efektywności energetycznej (wersja przekształcona), na mocy Planu działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych, na mocy programów dotyczących polityki spójności zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2021/1060, na mocy terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1056 15 , na mocy planów odbudowy i zwiększania odporności zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2021/241, na mocy funduszu modernizacyjnego, określonego w art. 10d dyrektywy 2003/87/WE, oraz na mocy długoterminowych strategii państw członkowskich w zakresie renowacji budynków zgodnie z dyrektywą 2010/31/UE, a także być objęte ramami tych reform i zobowiązań. W celu zapewnienia skuteczności administracyjnej w stosownych przypadkach informacje zawarte w planach powinny być spójne z tymi aktami ustawodawczymi i planami.
(28) Aby zwiększyć skuteczność planowania, państwa członkowskie powinny wskazać w swoich planach konsekwencje odroczenia systemu handlu uprawnieniami do emisji ustanowionego zgodnie z rozdziałem IVa dyrektywy 2003/87/WE, na mocy art. 30k tej dyrektywy. W tym celu należy dokładnie rozróżnić wszystkie istotne informacje, które mają zostać zawarte w planie, poprzez rozdzielenie ich na dwa scenariusze, mianowicie poprzez opis i ilościowe określenie niezbędnych dostosowań środków, inwestycji, kamieni milowych, wartości docelowych, kwoty wkładu krajowego oraz wszelkich innych istotnych elementów planu.
(29) Unia powinna wspierać państwa członkowskie środkami finansowymi na realizację ich planów za pośrednictwem Funduszu. Płatności z Funduszu należy uwarunkować osiągnięciem zawartych w planach kamieni milowych i wartości docelowych. Umożliwiłoby to uwzględnienie krajowych uwarunkowań i priorytetów przy jednoczesnym uproszczeniu finansowania i ułatwieniu integracji finansowania w ramach Funduszu z innymi krajowymi programami wydatków oraz przy jednoczesnym zagwarantowaniu wpływu i integralności wydatków unijnych.
(30) Fundusz powinien być wyjątkowo i tymczasowo finansowany z dochodów uzyskanych ze sprzedaży na aukcji 50 mln uprawnień zgodnie z art. 10a ust. 8b dyrektywy 2003/87/WE, 150 mln uprawnień zgodnie z art. 30d ust. 3 tej dyrektywy oraz wolumenu dodatkowych uprawnień zgodnie z art. 30d ust. 4 tej dyrektywy, które to dochody powinny stanowić zewnętrzne dochody przeznaczone na określony cel. Zasadniczo na wdrażanie Funduszu w latach 2026-2032 należy udostępnić maksymalną kwotę 65 000 000 000 EUR. Komisja ma zapewnić sprzedaż na aukcji uprawnień objętych rozdziałem IVa tej dyrektywy. W przypadku gdy system handlu uprawnieniami do emisji zgodnie z tym rozdziałem zostanie odroczony do 2028 r. na mocy art. 30k tej dyrektywy, maksymalna kwota dostępna na wdrożenie Funduszu powinna wynieść 54 600 000 000 EUR. Kwota ta oraz kwoty roczne odzwierciedlają większą potrzebę finansowania na początku funkcjonowania Funduszu. Maksymalną alokację finansową dla każdego państwa członkowskiego należy obliczyć zgodnie z metodyką alokacji, zapewniając w szczególności dodatkowe wsparcie tym państwom członkowskim, na które włączenie emisji gazów cieplarnianych z sektora budynków i sektora transportu drogowego w zakres stosowania dyrektywy 2003/87/WE wpływa w większym stopniu. Biorąc pod uwagę, że zewnętrzne dochody przeznaczone na określony cel mają zostać udostępnione w następstwie sprzedaży na aukcji uprawnień do emisji gazów cieplarnianych zgodnie z art. 10a ust. 8b oraz art. 30d ust. 3 i 4 dyrektywy 2003/87/WE, należy przewidzieć odstępstwo od art. 22 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 16 , aby umożliwić Unii przydzielanie co roku kwot niezbędnych do dokonania płatności na rzecz państw członkowskich zgodnie z niniejszym rozporządzeniem w celu uwzględnienia środków odpowiadających dochodom przeznaczonym na określony cel.
(31) Państwa członkowskie powinny wnieść wkład w wysokości co najmniej 25 % szacunkowych łącznych kosztów swojego planu.
(32) Zobowiązania budżetowe mogłyby, w stosownych przypadkach, być podzielone na roczne raty. Umowy z państwami członkowskimi stanowiące indywidualne zobowiązania prawne powinny uwzględniać między innymi zdarzenie, o którym mowa w art. 30k dyrektywy 2003/87/WE, które mogłoby spowodować roczne opóźnienie rozpoczęcia handlu uprawnieniami do emisji w odniesieniu do sektora budynków, sektora transportu drogowego i dodatkowych sektorów. Umowy te powinny również uwzględniać wszelkie potencjalne ryzyka finansowe dla Unii, które mogą wymagać zmiany indywidualnych zobowiązań prawnych ze względu na specyfikę tymczasowego i wyjątkowego finansowania Funduszu z zewnętrznych dochodów przeznaczonych na określony cel uzyskanych z uprawnień w ramach systemu handlu uprawnieniami do emisji.
(33) Aby zapewnić dodatkowe zasoby dla Funduszu, państwa członkowskie powinny mieć możliwość złożenia wniosku o przesunięcie zasobów do Funduszu z programów polityki spójności objętych zarządzaniem dzielonym, ustanowionych rozporządzeniem (UE) 2021/1060, z zastrzeżeniem warunków określonych w tym rozporządzeniu. Aby zapewnić państwom członkowskim wystarczającą elastyczność we wdrażaniu ich alokacji w ramach Funduszu, powinna istnieć możliwość przesunięcia zasobów z ich rocznej alokacji finansowej do funduszy objętych zarządzaniem dzielonym przewidzianych w rozporządzeniu (UE) 2021/1060, w maksymalnej wysokości nieprzekraczającej 15 %. Aby zmniejszyć obciążenie administracyjne wynikające z kolejnych przesunięć zasobów z ich rocznej alokacji finansowej z Funduszu do funduszy objętych zarządzaniem dzielonym i wchodzących w zakres stosowania rozporządzenia (UE) 2021/1060, stosowna zmiana jednego lub kilku programów powinna, co do zasady, być wymagana tylko raz, z zastrzeżeniem pewnych warunków mających zapewnić skuteczną kontrolę finansową. Powinna istnieć możliwość dokonania dalszych przesunięć w kolejnych latach poprzez przedłożenie Komisji odnośnych zestawień finansowych, pod warunkiem że zmiany te odnoszą się wyłącznie do zwiększenia zasobów finansowych, bez żadnych dalszych zmian w danym programie.
(34) Fundusz powinien wspierać działania, które są zgodne z zasadą dodatkowości finansowania unijnego. Poza należycie uzasadnionymi przypadkami, Fundusz nie powinien zastępować powtarzających się wydatków krajowych, w tym wydatków na płatności kosztów z tytułu działań w zakresie pomocy technicznej wskazanych w planach.
(35) Aby zapewnić skuteczną, przejrzystą i spójną alokację środków finansowych i poszanowanie zasady należytego zarządzania finansami, działania prowadzone na podstawie niniejszego rozporządzenia powinny być spójne i uzupełniać się z bieżącymi programami unijnymi, krajowymi i, w stosownych przypadkach, regionalnymi, przy jednoczesnym unikaniu podwójnego finansowania tego samego wydatku w ramach Funduszu i innych programów unijnych. W szczególności Komisja i państwa członkowskie powinny zapewnić efektywną koordynację na wszystkich etapach procesu w celu zachowania zgodności, spójności, komplementarności i synergii różnych źródeł finansowania. W tym celu państwa członkowskie powinny być zobowiązane, przy przedkładaniu Komisji swoich planów, do przedstawienia stosownych informacji na temat istniejącego lub planowanego finansowania unijnego. Wsparcie finansowe w ramach Funduszu powinno mieć charakter dodatkowy w stosunku do wsparcia udzielanego z innych programów i instrumentów unijnych. Środki i inwestycje finansowane w ramach Funduszu powinny mieć możliwość otrzymania finansowania również z innych programów i instrumentów unijnych, pod warunkiem że takie wsparcie nie pokrywa tych samych kosztów.
(36) Płatności należy dokonywać na podstawie decyzji Komisji upoważniającej do dokonania wypłaty na rzecz danego państwa członkowskiego. W związku z tym konieczne jest odstępstwo od art. 116 ust. 2 rozporządzenia (UE, Euratom) 2018/1046, tak by termin płatności mógł rozpoczynać swój bieg z dniem poinformowania danego państwa członkowskiego przez Komisję o tej decyzji, a nie z dniem wpłynięcia wniosku o płatność.
(37) Po przeanalizowaniu wszystkich wniosków o płatność otrzymanych w danej rundzie i jeżeli dochody przeznaczone na Fundusz zgodnie z art. 30d ust. 4 dyrektywy 2003/87/WE nie są wystarczające na pokrycie wniosków o płatność złożonych przez państwa członkowskie, Komisja powinna dokonywać proporcjonalnych płatności na rzecz państw członkowskich w celu zapewnienia równego traktowania państw członkowskich. W kolejnej rundzie wniosków o płatność Komisja powinna w pierwszej kolejności dokonać płatności na rzecz państw członkowskich, w stosunku do których płatności z tytułu wniosków z poprzedniej rundy są opóźnione, a dopiero po tym dokonać płatności z tytułu nowo złożonych wniosków o płatność.
(38) Aby ułatwić przygotowanie planów i zapewnić przejrzyste zasady monitorowania i ewaluacji, w załącznikach do niniejszego rozporządzenia należy ująć wykaz wspólnych wskaźników i wzór planów. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość stosowania odpowiednich wspólnych wskaźników do określenia kamieni milowych i wartości docelowych w swoich planach. Wykaz wspólnych wskaźników powinien zawierać wspólne wskaźniki na potrzeby sprawozdawczości z postępów oraz do celów monitorowania i ewaluacji realizacji planów i Funduszu.
(39) Fundusz powinien być wdrażany zgodnie z zasadą należytego zarządzania finansowego, obejmującą skuteczne zapobieganie nadużyciom finansowym, oszustwom podatkowym, uchylaniu się od opodatkowania, korupcji i konfliktom interesów oraz ich ściganie. Fundusz podlega ogólnemu systemowi warunkowości służącemu ochronie budżetu Unii w przypadku naruszenia zasad państwa prawnego w państwach członkowskich, ustanowionemu rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2020/2092 17 .
(40) Na potrzeby należytego zarządzania finansami, przy jednoczesnym poszanowaniu opartego na wynikach charakteru Funduszu, należy określić szczegółowe przepisy dotyczące zobowiązań budżetowych, płatności oraz zawieszania i odzyskiwania środków finansowych, a także rozwiązywania umów dotyczących wsparcia finansowego. Państwa członkowskie powinny zastosować odpowiednie środki w celu zapewnienia, by wykorzystanie środków finansowych w związku z działaniami wspieranymi przez Fundusz było zgodne z mającym zastosowanie prawem unijnym i krajowym. W stosownych przypadkach państwa członkowskie powinny zapewnić, aby wsparcie takie było udzielane zgodnie z unijnymi zasadami pomocy państwa. Powinny one w szczególności zapewnić zapobieganie nadużyciom finansowym, korupcji i konfliktom interesów, a także ich wykrywanie i korygowanie oraz unikanie podwójnego finansowania w ramach Funduszu i innych programów unijnych. Powinna istnieć możliwość zawieszania i rozwiązywania umów dotyczących wsparcia finansowego, a także zmniejszania i odzyskiwania alokacji finansowej w przypadku, gdy dane państwo członkowskie nie zrealizowało w zadowalający sposób planu lub w przypadku poważnych nieprawidłowości, a mianowicie nadużyć finansowych, korupcji i konfliktów interesów w związku z działaniami wspieranymi przez Fundusz bądź w przypadku poważnego naruszenia obowiązku przewidzianego w umowach dotyczących wsparcia finansowego. W przypadku rozwiązania umowy dotyczącej wsparcia finansowego lub w przypadku zmniejszenia i odzyskania alokacji finansowej, stosowne kwoty należy przydzielić państwom członkowskim do dnia 31 grudnia 2033 r. zgodnie z zasadami rozdziału uprawnień określonymi w art. 30d ust. 5 dyrektywy 2003/87/WE. Należy ustanowić odpowiednie procedury o charakterze kontradyktoryjnym w celu zapewnienia poszanowania prawa państw członkowskich do przedstawienia uwag w związku z decyzjami Komisji dotyczącymi zawieszenia i odzyskania wypłaconych kwot lub rozwiązania umów dotyczących wsparcia finansowego.
(41) Komisja powinna zapewnić skuteczną ochronę interesów finansowych Unii. Choć główna odpowiedzialność za zapewnienie wdrożenia Funduszu zgodnie z odpowiednim prawem unijnym i krajowym spoczywa na samym państwie członkowskim, należy umożliwić Komisji otrzymanie od państw członkowskich wystarczających zapewnień w tym zakresie. W tym celu przy wdrażaniu Funduszu państwa członkowskie powinny zapewnić funkcjonowanie skutecznego i wydajnego systemu kontroli wewnętrznej oraz odzyskiwać kwoty nienależnie wypłacone lub niewłaściwie wykorzystane. W tym względzie państwa członkowskie powinny mieć możliwość polegania na swoich zwykłych krajowych systemach zarządzania budżetem. Państwa członkowskie powinny gromadzić, rejestrować i przechowywać w systemie elektronicznym, znormalizowane kategorie danych i informacji umożliwiających zapobieganie poważnym nieprawidłowościom w związku z działaniami i inwestycjami wspieranymi przez Fundusz, a mianowicie nadużyciom finansowym, korupcji i konfliktom interesów, a także ich wykrywanie i korygowanie. Komisja powinna udostępnić system informacji i monitorowania, w tym jednolite narzędzie do eksploracji danych i punktowej oceny ryzyka, w celu uzyskania dostępu do tych danych i informacji oraz w celu ich analizy. Komisja powinna zachęcać do korzystania z tego systemu informacji i monitorowania z myślą o jego powszechnym stosowaniu przez państwa członkowskie.
(42) Komisja, Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF), Trybunał Obrachunkowy oraz, w stosownych przypadkach, Prokuratura Europejska (EPPO) powinny mieć możliwość korzystania z systemu informacji i monitorowania w ramach swoich kompetencji i uprawnień.
(43) Państwom członkowskim i Komisji należy zezwolić na przetwarzanie danych osobowych jedynie wtedy, gdy jest to niezbędne do celów uzyskania absolutorium oraz zapewnienia audytu i kontroli, informacji, komunikacji i widoczności wykorzystania środków finansowych w związku z działaniami realizowanymi w ramach Funduszu. Dane osobowe powinny być przetwarzane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 18 lub rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1725 19 , w zależności od tego, które z nich ma zastosowanie.
(44) Zgodnie z rozporządzeniem (UE, Euratom) 2018/1046, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 20 i rozporządzeniami Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 21 , (WE, Euratom) nr 2185/96 22 i (UE) 2017/1939 23 interesy finansowe Unii należy chronić za pomocą proporcjonalnych środków, w tym środków w zakresie zapobiegania nadużyciom finansowym, korupcji i konfliktom interesów, ich wykrywania, korygowania i prowadzenia w ich sprawie postępowań oraz, w stosownych przypadkach, nakładania kar administracyjnych. W szczególności, zgodnie z rozporządzeniami (Euratom, WE) nr 2185/96 i (UE, Euratom) nr 883/2013, OLAF jest uprawniony do prowadzenia dochodzeń administracyjnych, w tym kontroli na miejscu i inspekcji, w celu ustalenia, czy miały miejsce nadużycia finansowe, korupcja, konflikt interesów lub wszelka inna nielegalna działalność na szkodę interesów finansowych Unii.
Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2017/1939 EPPO jest uprawniona do prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz wnoszenia i popierania oskarżeń w sprawie nadużyć finansowych, korupcji, konfliktu interesów i innych przestępstw naruszających interesy finansowe Unii, jak przewidziano w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 24 . Zgodnie z rozporządzeniem (UE, Euratom) 2018/1046 każda osoba lub podmiot, które otrzymują środki finansowe Unii, mają w pełni współpracować w celu ochrony interesów finansowych Unii, przyznać Komisji, OLAF, Trybunałowi Obrachunkowemu oraz, w przypadku państw członkowskich, które uczestniczą we wzmocnionej współpracy na podstawie rozporządzenia (UE) 2017/1939, Prokuraturze Europejskiej niezbędne prawa i dostęp, a także zapewniać, aby wszelkie osoby trzecie uczestniczące w wykonywaniu środków finansowych Unii przyznały tym organom równoważne prawa.
(45) Do niniejszego rozporządzenia stosuje się horyzontalne zasady finansowe przyjęte przez Parlament Europejski i Radę na podstawie art. 322 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Zasady te zostały ustanowione w rozporządzeniu (UE, Euratom) 2018/1046 i określają w szczególności procedurę uchwalania i wykonywania budżetu Unii w drodze dotacji, zamówień, nagród i zarządzania pośredniego oraz przewidują kontrolę odpowiedzialności podmiotów upoważnionych do działań finansowych. Zasady przyjęte na podstawie art. 322 TFUE obejmują także ogólny system warunkowości służący ochronie budżetu Unii.
(46) Należy odpowiednio zmienić rozporządzenie (UE) 2021/1060.
(47) Ponieważ cel niniejszego rozporządzenia, a mianowicie przyczynienie się do sprawiedliwej społecznie transformacji w kierunku neutralności klimatycznej poprzez przeciwdziałanie społecznym skutkom włączenia emisji gazów cieplarnianych z sektora budynków i sektora transportu drogowego w zakres stosowania dyrektywy 2003/87/WE, nie może zostać osiągnięty w wystarczającym stopniu przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na jego rozmiary i skutki może zostać lepiej osiągnięty na poziomie unijnym, Unia może przyjąć środki zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów,
PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:
oznacza składnik minimalny, dostosowuje się proporcjonalnie w celu zapewnienia, by suma pi dla wszystkich państw członkowskich wynosiła 100 %. Wszystkie βi dostosowuje się proporcjonalnie w celu zapewnienia, by ich suma wynosiła 100 %.
