a także mając na uwadze, co następuje:(1) Zgodnie z deklaracją rzymską przywódców 27 państw członkowskich oraz Rady Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej z dnia 25 marca 2017 r. budżet Unii powinien zapewnić bezpieczną i pewną Europę. Programy likwidacji obiektów jądrowych już się do tego przyczyniły i nadal mogą się do tego przyczyniać. Po zamknięciu obiektu jądrowego głównym pozytywnym skutkiem, jaki należy osiągnąć, jest stopniowe zmniejszanie ryzyka radiologicznego dla pracowników, ludności i środowiska w zainteresowanych państwach członkowskich, a także w całej Unii.
(2) Specjalny program finansowy może przynieść dodatkową unijną wartość dodaną, jeżeli stanie się w Unii wzorcem w zakresie bezpiecznego radzenia sobie z kwestiami technologicznymi związanymi z likwidacją obiektów jądrowych oraz w zakresie rozpowszechniania wiedzy. Pomoc finansowa w ramach takiego programu finansowego powinna być udzielana na podstawie oceny ex ante, identyfikującej konkretne potrzeby i wskazującej na unijną wartość dodaną, w celu wsparcia likwidacji obiektów jądrowych oraz bezpiecznego gospodarowania odpadami promieniotwórczymi.
(3) Działania objęte niniejszym rozporządzeniem powinny być zgodne z obowiązującym prawem unijnym i krajowym. Pomoc finansowa na podstawie niniejszego rozporządzenia powinna pozostawać wyjątkiem, bez uszczerbku dla zasad i celów wynikających z prawa unijnego dotyczącego bezpieczeństwa jądrowego, a mianowicie dyrektywy Rady 2009/71/Euratom 2 , oraz gospodarowania odpadami, a mianowicie dyrektywy Rady 2011/70/Euratom 3 . Zgodnie z art. 4 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 2011/70/Euratom ostateczna odpowiedzialność za bezpieczne gospodarowanie wypalonym paliwem jądrowym i wygenerowanymi odpadami promieniotwórczymi spoczywa na państwach członkowskich.
(4) Zgodnie z Protokołem dotyczącym warunków i uzgodnień w sprawie przyjęcia Republiki Bułgarii i Rumunii do Unii Europejskiej 4 dołączonym do Traktatu dotyczącego przystąpienia Republiki Bułgarii i Rumunii do Unii Europejskiej 5 (zwanego dalej "Traktatem o przystąpieniu") Bułgaria zobowiązała się do zamknięcia bloków 1 i 2 oraz bloków 3 i 4 elektrowni jądrowej Kozłoduj do dnia, odpowiednio, 31 grudnia 2002 r. i 31 grudnia 2006 r., a następnie do likwidacji tych bloków. Likwidacja ta spowodowała znaczne obciążenie finansowe Bułgarii kosztami bezpośrednimi i pośrednimi. Zgodnie ze swoimi zobowiązaniami Bułgaria zamknęła wszystkie wskazane bloki w wyznaczonych terminach.
(5) Zgodnie z Protokołem nr 9 w sprawie bloku 1 i bloku 2 elektrowni jądrowej Bohunice V1 na Słowacji dołączonym do Aktu dotyczącego warunków przystąpienia Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej oraz dostosowań w Traktatach stanowiących podstawę Unii Europejskiej 6 (zwanego dalej "Aktem o przystąpieniu") Słowacja zobowiązała się do zamknięcia bloku 1 oraz bloku 2 elektrowni jądrowej Bohunice V1 do dnia, odpowiednio, 31 grudnia 2006 r. i 31 grudnia 2008 r., a następnie do likwidacji tych bloków. Likwidacja ta spowodowała znaczne obciążenie finansowe Słowacji kosztami bezpośrednimi i pośrednimi. Zgodnie ze swoimi zobowiązaniami Słowacja zamknęła wszystkie wskazane bloki w wyznaczonych terminach.
(6) Wypełniając swoje zobowiązania wynikające z, odpowiednio, Traktatu o przystąpieniu oraz Aktu o przystąpieniu Bułgaria i Słowacja, korzystając z pomocy Unii, poczyniły znaczne postępy na drodze do likwidacji elektrowni jądrowych Kozłoduj i Bohunice V1. W celu bezpiecznego osiągnięcia końcowego stadium likwidacji konieczne są dalsze prace. Zgodnie z aktualnymi planami likwidacji zakończenie prac likwidacyjnych jest zaplanowane na koniec 2030 r. w przypadku elektrowni jądrowej Kozłoduj i na 2025 r. w przypadku elektrowni jądrowej Bohunice V1.
(7) Wspólne Centrum Badawcze (JRC) Komisji Europejskiej zostało utworzone na mocy art. 8 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (zwanego dalej "Traktatem Euratom"). Zgodnie z tym artykułem w latach 1960-1962 podpisano umowy w sprawie ośrodków pomiędzy Wspólnotą a Niemcami, Belgią, Włochami i Niderlandami. W przypadku Włoch i Niderlandów krajowe obiekty jądrowe zostały przeniesione do Wspólnoty. W przedmiotowych czterech ośrodkach zbudowano dodatkową infrastrukturę do badań naukowych w obszarze jądrowym obejmującą również nowe obiekty. Niektóre z tych obiektów są nadal używane, podczas gdy inne zostały zamknięte, w niektórych przypadkach ponad 20 lat temu, i większość z nich stała się przestarzała.
(8) Na podstawie art. 8 Traktatu Euratom i zgodnie z art. 7 dyrektywy 2011/70/Euratom JRC, jako posiadacz zezwolenia, realizuje swoje historyczne zobowiązania wynikające z działań w obszarze jądrowym oraz likwiduje swoje obiekty jądrowe, które zostały zamknięte zgodnie z odpowiednim ustawodawstwem krajowym. Zgodnie z powyższym w 1999 r. rozpoczęto realizację programu likwidacji obiektów jądrowych i gospodarowania odpadami promieniotwórczymi w JRC w drodze publikacji komunikatu do Parlamentu Europejskiego i Rady; od tej pory Komisja przekazywała regularnie aktualne informacje dotyczące postępów w realizacji programu.
(9) Komisja uznała, że najlepszym wariantem dla spełnienia wymogów wynikających z art. 5 ust. 1 lit. f) i art. 7 dyrektywy 2011/70/Euratom jest realizacja strategii łączącej działania z zakresu likwidacji obiektów jądrowych i gospodarowania odpadami oraz rozpoczęcie rozmów między JRC a przyjmującymi państwami członkowskimi na temat ewentualnego przeniesienia zobowiązań związanych z likwidacją obiektów jądrowych i gospodarowaniem wypalonym paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi w przypadku wzajemnych porozumień między Komisją a przyjmującymi państwami członkowskimi powinno zapewnić i utrzymywać odpowiednie zasoby do celów wypełniania swoich obowiązków związanych z likwidacją obiektów jądrowych i bezpieczeństwem gospodarowania wypalonym paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi.
(10) Niniejsze rozporządzenie stanowi odpowiedź na potrzeby zidentyfikowane w odniesieniu do wieloletnich ram finansowych na okres od dnia 1 stycznia 2021 r. do dnia 31 grudnia 2027 r. i określa pulę środków finansowych na cały czas trwania programów pomocy na rzecz likwidacji obiektów jądrowych bloków 1-4 elektrowni jądrowej Kozłoduj w Bułgarii (zwany dalej "programem Kozłoduj") oraz bloków 1 i 2 elektrowni jądrowej Bohunice V1 na Słowacji (zwany dalej "programem Bohunice") oraz na likwidację obiektów jądrowych i gospodarowanie wypalonym paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi z obiektów jądrowych Komisji zlokalizowanych na terenie ośrodków JRC, a mianowicie JRC-Geel w Belgii, JRC-Karlsruhe w Niemczech, JRC-Ispra we Włoszech i JRC-Petten w Niderlandach (zwany dalej "programem JRC likwidacji obiektów jądrowych i gospodarowania odpadami promieniotwórczymi"). Ta pula środków finansowych stanowi główną kwotę odniesienia w rozumieniu pkt 17 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 2 grudnia 2013 r. pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą i Komisją w sprawie dyscypliny budżetowej, współpracy w kwestiach budżetowych i należytego zarządzania finansami 7 dla Parlamentu Europejskiego i Rady podczas corocznej procedury budżetowej.
(11) Do specjalnego programu finansowego dotyczącego likwidacji obiektów jądrowych i gospodarowania odpadami promieniotwórczymi (zwanego dalej "Programem") stosuje się rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 8 (zwane dalej "rozporządzeniem finansowym"). Rozporządzenie finansowe określa zasady wykonania budżetu Unii, w tym zasady dotyczące dotacji, nagród, zamówień, zarządzania pośredniego, instrumentów finansowych, gwarancji budżetowych, pomocy finansowej oraz zwrotu kosztów poniesionych przez ekspertów zewnętrznych.
(12) Zgodnie z rozporządzeniem finansowym, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 9 i rozporządzeniami Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 10 , (Euratom, WE) nr 2185/96 11 i (UE) 2017/1939 12 interesy finansowe Unii należy chronić za pomocą proporcjonalnych środków, w tym środków w zakresie zapobiegania nieprawidłowościom - w tym nadużyciom finansowym - ich wykrywania, korygowania i prowadzenia w ich sprawie postępowań, odzyskiwania środków utraconych, nienależnie wypłaconych lub nieodpowiednio wykorzystanych oraz, w stosownych przypadkach, nakładania kar administracyjnych. W szczególności, zgodnie z rozporządzeniami (Euratom, WE) nr 2185/96 i (UE, Euratom) nr 883/2013, Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) jest uprawniony do prowadzenia dochodzeń administracyjnych, w tym kontroli na miejscu i inspekcji, w celu ustalenia, czy miały miejsce nadużycia finansowe, korupcja lub wszelka inna nielegalna działalność na szkodę interesów finansowych Unii.
Zgodnie z rozporządzeniem Rady (UE) 2017/1939 Prokuratura Europejska (EPPO) jest uprawniona do prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz wnoszenia i popierania oskarżeń w sprawie przestępstw naruszających interesy finansowe Unii, jak przewidziano w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 13 . Zgodnie z rozporządzeniem finansowym każda osoba lub podmiot, które otrzymują środki finansowe Unii, mają w pełni współpracować w celu ochrony interesów finansowych Unii, przyznać Komisji, OLAF, Trybunałowi Obrachunkowemu oraz, w przypadku państw członkowskich, które uczestniczą we wzmocnionej współpracy na podstawie rozporządzenia (UE) 2017/1939, EPPO niezbędne prawa i dostęp, a także zapewniać, aby wszelkie osoby trzecie uczestniczące w wykonywaniu środków finansowych Unii przyznały tym organom równoważne prawa.
(13) Niniejsze rozporządzenie nie przesądza o wynikach jakichkolwiek przyszłych procedur dotyczących pomocy przyznawanej przez państwa, które mogą zostać wszczęte zgodnie z art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).
(14) Kwota środków przydzielonych do Programu, a także okres programowania i podział środków pomiędzy działania mogą zostać poddane przeglądowi na podstawie wyników sprawozdań z oceny okresowej i z oceny końcowej. Powinno być możliwe uzyskanie dodatkowej elastyczności budżetowej dzięki ponownej dystrybucji środków pomiędzy działaniami, zgodnie z potrzebami, do właściwej lokalizacji i we właściwym czasie, przyznając pierwszeństwo działaniom przyczyniającym się do radzenia sobie z wyzwaniami dotyczącymi bezpieczeństwa związanymi z likwidacją i gospodarowaniem odpadami promieniotwórczymi bloków 1-4 elektrowni jądrowej Kozłoduj w Bułgarii oraz bloków 1 i 2 elektrowni jądrowej Bohunice V1 na Słowacji, bez uszczerbku dla innych działań prowadzonych na podstawie niniejszego rozporządzenia i zgodnie z rozporządzeniem finansowym.
(15) Program powinien również obejmować uzyskiwanie wiedzy i dzielenie się zdobytymi doświadczeniami. Wiedza i zdobyte doświadczenia oraz wnioski, uzyskane w ramach Programu na temat procesu likwidacji obiektów jądrowych powinny być rozpowszechniane w Unii w koordynacji i synergii z unijnym programem działań likwidacyjnych na Litwie, działania takie przynoszą bowiem największą unijną wartość dodaną i przyczyniają się do bezpieczeństwa pracowników i ludności, a także do ochrony środowiska. Zakres, procedura i aspekty ekonomiczne współpracy powinny być szczegółowo określone w wieloletnim programie prac i mogą również być przedmiotem umów między państwami członkowskimi lub umów zawartych z Komisją.
(16) JRC powinno ułatwiać rozpowszechnianie wiedzy wśród różnych zainteresowanych stron w Unii w sposób skoordynowany, na przykład przez przeprowadzanie analiz rynkowych, przeglądów i ocen potrzeb w zakresie wiedzy w Unii, identyfikowanie potencjalnych kierunków współpracy, zainteresowanych stron i dziedzin, w których wiedza uzyskana podczas realizacji Programu mogłaby przynieść największą wartość dodaną, oraz opracowanie formatów wymiany wiedzy. Rozpowszechnianie uzyskanej wiedzy powinno być finansowane przez JRC. Każde państwo członkowskie powinno mieć możliwość zainicjowania rozwoju więzi i wymiany w celu rozpowszechniania wiedzy.
(17) Likwidację obiektów jądrowych i gospodarowanie odpadami promieniotwórczymi objęte niniejszym rozporządzeniem należy przeprowadzić z wykorzystaniem najlepszej dostępnej fachowej wiedzy technicznej oraz z należytym uwzględnieniem charakteru i specyfikacji technicznych obiektów, które mają zostać zlikwidowane, w celu zapewnienia bezpieczeństwa i jak największej skuteczności działania, a zatem przy uwzględnieniu najlepszych praktyk międzynarodowych.
(18) Bułgaria, Słowacja oraz Komisja powinny zapewnić skuteczne monitorowanie i kontrolę przebiegu procesu likwidacji w celu uzyskania jak największej unijnej wartości dodanej ze środków przydzielonych na podstawie niniejszego rozporządzenia, chociaż ostateczna odpowiedzialność za likwidację spoczywa na dwóch zainteresowanych państwach członkowskich. Obejmuje to skuteczny pomiar postępów i wykonania oraz wdrażanie środków naprawczych w razie konieczności. W tym celu należy ustanowić komitet pełniący funkcje monitorujące i informujące, któremu współprzewodniczy przedstawiciel Komisji i zainteresowanego państwa członkowskiego. Podobnie grupa niezależnych ekspertów z państw członkowskich wyznaczonych przez Komisję pomaga w realizacji programu JRC likwidacji obiektów jądrowych i gospodarowania odpadami promieniotwórczymi.
(19) Zgodnie z pkt 22 i 23 porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa 14 Program powinien być przedmiotem ewaluacji na podstawie informacji zgromadzonych zgodnie ze szczególnymi wymogami dotyczącymi monitorowania, przy czym należy unikać obciążeń administracyjnych, w szczególności dla państw członkowskich, a także nadmiernej regulacji. Wymogi te powinny, w stosownych przypadkach, obejmować mierzalne wskaźniki stanowiące podstawę ewaluacji skutków Programu w praktyce.
(20) Działania w ramach programu Kozłoduj i programu Bohunice należy określić w granicach wyznaczonych przez plany likwidacji przedłożone przez Bułgarię i Słowację zgodnie z rozporządzeniem Rady (Euratom) nr 1368/2013 15 . W planach tych określono również zakres tych programów oraz końcowe stadia likwidacji, terminy oraz daty zakończenia. Obejmują one również działania likwidacyjne, związany z nimi harmonogram, koszty oraz wymagane zasoby ludzkie.
(21) Działania w ramach programu Kozłoduj i programu Bohunice powinny być realizowane dzięki wspólnemu wysiłkowi finansowemu Unii oraz, odpowiednio, Bułgarii i Słowacji zgodnie z praktyką współfinansowania ustaloną w poprzednich programach.
(22) Należy zatem uchylić rozporządzenie (Euratom) nr 1368/2013.
(23) Sprawozdanie specjalne Trybunału Obrachunkowego nr 22/2016 pt. "Programy pomocy unijnej na rzecz likwidacji obiektów jądrowych na Litwie, w Bułgarii i na Słowacji - od 2011 r. poczyniono pewne postępy, lecz wciąż należy zmierzyć się z najpoważniejszymi wyzwaniami" zostało odpowiednio uwzględnione.
(24) W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania niniejszego rozporządzenia należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 16 .
(25) Do niniejszego rozporządzenia stosuje się horyzontalne zasady finansowe przyjęte przez Parlament Europejski i Radę na podstawie art. 322 TFUE. Zasady te zostały ustanowione w rozporządzeniu finansowym i określają w szczególności procedurę uchwalania i wykonywania budżetu w drodze dotacji, zamówień, nagród i wykonania pośredniego oraz przewidują kontrolę odpowiedzialności podmiotów upoważnionych do działań finansowych. Zasady przyjęte na podstawie art. 322 TFUE dotyczą również ogólnego systemu warunkowości służącego ochronie budżetu Unii.
(26) Wyboru metod wykonywania i form finansowania unijnego określonych w niniejszym rozporządzeniu należy dokonywać na podstawie ich potencjału w zakresie osiągnięcia celów szczegółowych działań i możliwości uzyskania rezultatów, z uwzględnieniem w szczególności kosztów kontroli, obciążeń administracyjnych oraz spodziewanego ryzyka niezgodności z wymogami. Pod uwagę należy wziąć korzystanie z płatności ryczałtowych, stawek ryczałtowych i kosztów jednostkowych, a także formę finansowania niepowiązanego z kosztami, zgodnie z art. 125 ust. 1 lit. a) rozporządzenia finansowego,
PRZYJMUJE NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:
