uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 209 i art. 212 oraz art. 322 ust. 1,
uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,
po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,
uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego 1 ,
uwzględniając opinię Komitetu Regionów 2 ,
uwzględniając opinię Trybunału Obrachunkowego 3 ,
stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą 4 ,
(1) Celem ogólnym Instrumentu Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej - Globalny Wymiar Europy (zwanego dalej "Instrumentem"), który jest programem na potrzeby wieloletnich ram finansowych, powinno być umacnianie i propagowanie wartości, zasad i podstawowych interesów Unii na całym świecie, tak aby dążyć do realizacji celów i zasad działań zewnętrznych Unii określonych w art. 3 ust. 5 oraz art. 8 i 21 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE).
(2) Zgodnie z art. 21 TUE Unia ma czuwać nad spójnością różnych dziedzin jej działań zewnętrznych oraz nad ich spójnością z innymi politykami Unii, a ponadto dążyć do zapewnienia wysokiego stopnia współpracy we wszelkich dziedzinach stosunków międzynarodowych. Szeroka gama działań wspieranych w ramach Instrumentu powinna przyczynić się do osiągnięcia celów określonych w art. 21 ust. 1 i 2 TUE.
(3) Działania Unii powinny propagować poszanowanie międzynarodowego prawa dotyczącego praw człowieka, w tym Powszechnej deklaracji praw człowieka, i międzynarodowego prawa humanitarnego oraz być w tych prawach zakorzenione; przy ich realizacji należy też kierować się zasadą uniwersalności i niepodzielności praw człowieka.
(4) Zgodnie z art. 8 ust. 1 TUE Unia ma rozwijać szczególne stosunki z państwami z nią sąsiadującymi, dążąc do utworzenia przestrzeni dobrobytu i dobrego sąsiedztwa, opartej na wartościach Unii i charakteryzującej się bliskimi i pokojowymi stosunkami opartymi na współpracy. Instrument powinien przyczynić się do osiągnięcia tego celu.
(5) Głównym celem polityki Unii w dziedzinie współpracy na rzecz rozwoju, określonym w art. 208 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), jest zmniejszenie, a docelowo, likwidacja ubóstwa. Polityka Unii w dziedzinie współpracy na rzecz rozwoju przyczynia się również do osiągnięcia celów działań zewnętrznych Unii, w szczególności polegających na wspieraniu trwałego rozwoju gospodarczego, społecznego i środowiskowego krajów rozwijających się, przyjmując za nadrzędny cel likwidację ubóstwa, jak przewidziano w art. 21 ust. 2 lit. d) TUE.
(6) Unia ma zapewnić spójność polityki w dziedzinie współpracy na rzecz rozwoju zgodnie z wymogiem określonym w art. 208 TFUE. Unia powinna uwzględniać cele współpracy na rzecz rozwoju w politykach, które mogą oddziaływać na kraje rozwijające się; będzie to stanowić jeden z najważniejszych elementów strategii na rzecz osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju określonych w Agendzie na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 (zwanej dalej "Agendą 2030") przyjętej przez Organizację Narodów Zjednoczonych (ONZ) we wrześniu 2015 r. Zapewnienie spójności polityki na rzecz zrównoważonego rozwoju, zapisane w Agendzie 2030, wymaga uwzględnienia oddziaływania wszystkich polityk na zrównoważony rozwój na wszystkich poziomach - na poziomie krajowym, w obrębie Unii, w innych państwach i na poziomie globalnym.
(7) Instrument powinien przyczynić się do utrzymania pokoju, zapobiegania konfliktom i umacniania bezpieczeństwa międzynarodowego zgodnie z art. 21 ust. 2 lit. c) TUE.
(8) Instrument należy ustanowić na okres siedmiu lat, tak aby czas jego trwania był dostosowany do okresu obowiązywania wieloletnich ram finansowych na lata 2021-2027 określonych w rozporządzeniu Rady (UE, Euratom) 2020/2093 5 (zwanych dalej "WRF na lata 2021-2027").
(9) Instrument powinien przewidywać działania wspomagające realizację tych celów Unii i polityk działań zewnętrznych Unii, opierając się także na działaniach uprzednio objętych wsparciem na mocy rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 230/2014 6 , (UE) nr 232/2014 7 , (UE) nr 233/2014 8 , (UE) nr 234/2014 9 , (UE) nr 235/2014 10 , (UE) nr 236/2014 11 i (UE) 2017/1601 12 , decyzji Paramentu Europejskiego i Rady nr 466/2014/UE 13 , rozporządzeń Ray (WE, Euratom) nr 480/2009 14 , (Euratom) nr 237/2014 15 i (UE) 2015/322 16 oraz umowy wewnętrznej w sprawie 11. Europejskiego Funduszu Rozwoju (EFR) 17 .
(10) Światowym kontekstem działań jest dążenie do ustanowienia opartego na zasadach i wartościach porządku światowego, w którym multilateralizm stanowi kluczową zasadę, a którego elementem centralnym jest ONZ. Agenda 2030 i porozumienie klimatyczne z Paryża przyjęte w ramach Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu 18 (zwane dalej "porozumieniem paryskim") oraz plan działania z Addis Abeby przyjęty na trzeciej Międzynarodowej Konferencji w sprawie Finansowania Rozwoju (zwany dalej "planem działania z Addis Abeby") są odpowiedzią wspólnoty międzynarodowej na globalne wyzwania i tendencje związane ze zrównoważonym rozwojem. Agenda 2030, której centralnym elementem są cele zrównoważonego rozwoju, stanowi ramy dla przemian mających na celu eliminację ubóstwa i osiągnięcie zrównoważonego rozwoju w skali globalnej. Ma ona uniwersalny zasięg i zapewnia kompleksowe wspólne ramy działań mające zastosowanie do Unii, jej państw członkowskich i partnerów. Zapewnia równowagę między gospodarczymi, społecznymi i środowiskowymi aspektami zrównoważonego rozwoju, uznając jednocześnie kluczowe powiązania między jej celami i wartościami docelowymi. Agenda 2030 dąży do tego, by nikt nie został pominięty oraz by w pierwszej kolejności dotrzeć do tych, którzy najbardziej tego potrzebują. Realizacja Agendy 2030 będzie ściśle skoordynowana z innymi odpowiednimi międzynarodowymi zobowiązaniami Unii. W działaniach wspieranych w ramach Instrumentu należy się kierować zasadami i celami określonymi w Agendzie 2030, porozumieniu paryskim i planie działania z Addis Abeby; działania te powinny przyczyniać do osiągania celów zrównoważonego rozwoju. Szczególną uwagę należy zwrócić na wzajemne powiązania między celami zrównoważonego rozwoju oraz na zintegrowane działania, które mogą przynieść dodatkowe korzyści i w spójny sposób posłużyć osiągnięciu wielorakich celów bez osłabiania innych celów.
(11) Wdrażanie Instrumentu powinno odbywać się z uwzględnieniem pięciu priorytetów ustanowionych w globalnej strategii na rzecz polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej (czerwiec 2016 r.) (zwanej dalej "globalną strategią") zatwierdzonej przez Radę w jej konkluzjach z dnia 17 października 2016 r. oraz stanowiącej wizję Unii i ramy dla zjednoczonego i odpowiedzialnego zaangażowania zewnętrznego na rzecz partnerstw z innymi podmiotami w celu wspierania jej wartości i interesów. Unia powinna wzmacniać zawieranie partnerstw, propagować dialog merytoryczny oraz wspólne reakcje na wyzwania ogólnoświatowe. Działania Unii powinny być ukierunkowane na wspieranie jej podstawowych interesów, zasad i wartości we wszystkich ich aspektach. Czyniąc to, Unia powinna stosować zintegrowane podejście oraz respektować i propagować zasady poszanowania wysokich standardów społecznych, pracowniczych i środowiskowych, w tym w odniesieniu do zmiany klimatu, praworządności i prawa międzynarodowego, łącznie z prawem humanitarnym i międzynarodowym prawem dotyczącym praw człowieka.
(12) Przy wdrażaniu Instrumentu należy również uwzględniać Europejski konsensus w sprawie rozwoju z dnia 8 czerwca 2017 r. (zwany dalej "konsensusem"), który zapewnia ramy wspólnego podejścia do współpracy na rzecz rozwoju stosowanego przez Unię i jej państwa członkowskie w celu wdrożenia Agendy 2030 i planu działania z Addis Abeby. Eliminacja ubóstwa, zwalczanie dyskryminacji i nierówności, niepomijanie nikogo, ochrona środowiska i walka ze zmianą klimatu oraz wzmacnianie odporności stanowią trzon polityki w dziedzinie współpracy na rzecz rozwoju i powinny leżeć u podstaw wdrażania Instrumentu.
(13) Instrument powinien uwzględniać odpowiednie dokumenty programowe, wraz z ich przyszłymi zmianami, takie jak: Konwencja ONZ dotycząca statusu uchodźców, Konwencja ONZ w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet, Konwencja ONZ o prawach dziecka, program działania Międzynarodowej Konferencji na temat Ludności i Rozwoju, pekińska platforma działania, Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, koncepcja UE dotycząca wsparcia rozbrojenia, demobilizacji i reintegracji, wszechstronne podejście do wprowadzania w życie przez UE rezolucji Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych (zwanej dalej "RB ONZ") nr 1325 (2000) oraz 1820 (2009) w sprawie kobiet, pokoju i bezpieczeństwa, koncepcja wzmocnienia zdolności UE w zakresie mediacji i dialogu, konkluzje Rady z dnia 20 czerwca 2011 r. w sprawie zapobiegania konfliktom, strategiczne ramy UE dotyczące praw człowieka i demokracji oraz sporządzone na ich podstawie plany działania, konkluzje Rady z dnia 14 listopada 2016 r. w sprawie ogólnounijnych strategicznych ram wsparcia reformy sektora bezpieczeństwa zatwierdzające wspólny Komunikat pt. "Elementy ogólnounijnych strategicznych ram wsparcia reformy sektora bezpieczeństwa", strategia UE na rzecz zwalczania nielegalnej broni palnej, broni strzeleckiej i lekkiej oraz amunicji do tych rodzajów broni, wytyczne UE w sprawie praw człowieka, inne odpowiednie konwencje ONZ oraz Konwencja bezpieczeństwa jądrowego Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej.
(14) Instrument powinien zwiększyć spójność i zapewnić skuteczność działań zewnętrznych Unii, a tym samym poprawę realizacji poszczególnych polityk w zakresie działań zewnętrznych.
(15) Zgodnie z globalną strategią, konsensusem i ramami z Sendai przyjętymi w dniu 18 marca 2015 r. dotyczącymi ograniczania ryzyka klęsk żywiołowych w latach 2015-2030 należy uznać potrzebę odejścia od reagowania kryzysowego i działań służących powstrzymywaniu kryzysów w stronę bardziej strukturalnego, długoterminowego podejścia, które pozwala skuteczniej przeciwdziałać sytuacjom niestabilności, klęskom żywiołowym i katastrofom spowodowanym przez człowieka, a także długotrwałym kryzysom. Należy zwiększyć nacisk na zmniejszenie i ograniczenie ryzyka oraz zapobieganie mu, a także gotowość na wypadek zagrożeń, a w odniesieniu do tych kwestii stosować podejście zbiorowe. Konieczne są też dalsze wysiłki na rzecz wzmocnienia szybkiej reakcji i zapewnienia trwałej poprawy sytuacji. Instrument powinien zatem przyczynić się do wzmocnienia odporności i do połączenia operacji humanitarnych z działaniami na rzecz rozwoju, w szczególności poprzez działania szybkiego reagowania, a także odpowiednie programy geograficzne i tematyczne, przy zapewnieniu poszanowania zasad humanitarnych.
(16) Zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami Unii w związku z Partnerstwem z Pusanu w sprawie skutecznej współpracy na rzecz rozwoju, potwierdzonymi na forum wysokiego szczebla w Nairobi w 2016 r. i przywołanymi w konsensusie, Unia powinna stosować - w kontekście oficjalnej pomocy rozwojowej (ODA), jakiej udziela, i w ramach wszystkich rodzajów pomocy - zasady skuteczności pomocy rozwojowej, mianowicie odpowiedzialność krajów rozwijających się za priorytety w dziedzinie rozwoju, skoncentrowanie się na rezultatach, przejrzystość i wzajemną rozliczalność w ramach inkluzywnych partnerstw na rzecz rozwoju, a także zasady dostosowania i harmonizacji. W tym względzie ważne jest, by krajowe strategie rozwoju obejmowały szeroko zakrojone procesy konsultacji, zgodnie z zasadami deklaracji paryskiej w sprawie skuteczności pomocy, w szczególności w przypadkach, gdy strategie te stanowią podstawę programowania.
(17) Zgodnie z celami zrównoważonego rozwoju Instrument powinien przyczynić się do osiągnięcia zintensyfikowania monitorowania i sprawozdawczości oraz koncentrować się na rezultatach obejmujących eprodukty, wyniki i wpływ w krajach partnerskich korzystających z zewnętrznej pomocy finansowej Unii.
(18) Komisja powinna zapewnić jasne mechanizmy monitorowania i ewaluacji w celu zapewnienia faktycznej rozliczalności i przejrzystości przy wykonywaniu budżetu Unii, a także skutecznej oceny postępów w realizacji celów Instrumentu. Jeżeli jest to możliwe i stosowne, rezultaty działań zewnętrznych Unii należy monitorować i dokonywać ich ewaluacji na podstawie uprzednio zdefiniowanych, przejrzystych, właściwych dla danego kraju i mierzalnych wskaźników, dostosowanych do specyfiki i celów Instrumentu i najlepiej w oparciu o ramy dotyczące rezultatów stosowane w kraju partnerskim.
(19) Komisja powinna regularnie monitorować działania finansowane w ramach Instrumentu i dokonywać przeglądu postępów w osiąganiu oczekiwanych rezultatów, obejmujących produkty i wyniki. W miarę możliwości należy wykorzystywać istniejące ramy rezultatów. Wskaźniki stosowane do pomiaru postępów powinny być zgodne z celami zrównoważonego rozwoju, jasne i odpowiednie; powinny też wykorzystywać solidne metodologie. Dane wykorzystywane na potrzeby wskaźników powinny być łatwo dostępne i dobrej jakości. Wartości wskaźników na dzień 1 stycznia 2021 r. powinny być wykorzystywane jako podstawa oceny stopnia, w jakim cele Instrumentu zostały osiągnięte; będą one wykorzystywane w sprawozdaniach rocznych oraz w ewaluacji śródokresowej i końcowej Instrumentu. Komisja powinna również w odpowiedni sposób wykorzystywać niezależne ewaluacje zewnętrzne. W tym względzie Komisja powinna w stosownych przypadkach zapewnić odpowiednie zaangażowanie Parlamentu Europejskiego i Rady, a także innych zainteresowanych podmiotów, w tym organizacji społeczeństwa obywatelskiego.
(20) Komisja powinna przesyłać swoje sprawozdania oceniające Parlamentowi Europejskiemu, Radzie i państwom członkowskim. Ewaluacje mogą być przedmiotem dyskusji na wniosek państw członkowskich zgodnie z niniejszym rozporządzeniem.
(21) Instrument powinien przyczyniać się do wspólnego celu Unii, jakim jest zapewnienie 0,7 % dochodu narodowego brutto (DNB) jako ODA w ramach czasowych Agendy 2030, poprzez wspieranie realistycznych i sprawdzalnych działań służących wypełnieniu tego zobowiązania; postępy w tym zakresie powinny w dalszym ciągu być objęte monitorowaniem i stosownymi sprawozdaniami. W tym względzie co najmniej 93 % puli środków finansowych utworzonej w ramach Instrumentu powinno być przeznaczonych na działania opracowane w taki sposób, aby spełniały kryteria ODA ustanowione przez Komitet Pomocy Rozwojowej Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).
(22) W celu zapewnienia, aby zasoby były kierowane tam, gdzie są najbardziej potrzebne, w szczególności do krajów najsłabiej rozwiniętych oraz krajów znajdujących się w sytuacjach niestabilności i konfliktu, niniejsze rozporządzenie powinno przyczyniać się do realizacji wspólnego celu Unii, jakim jest osiągnięcie poziomu przekazywania krajom najsłabiej rozwiniętym ODA w wysokości między 0,15 a 0,20 % DNB Unii w krótkim okresie i przekazywanie 0,20 % DNB jako ODA w ramach czasowych Agendy 2030, poprzez wspieranie realistycznych i sprawdzalnych działań służących wypełnieniu tego zobowiązania; postępy w tym zakresie powinny w dalszym ciągu być objęte monitorowaniem i stosownymi sprawozdaniami. Jak uzgodniono w konsensusie, oczekuje się, że w ramach działań realizowanych w ramach Instrumentu co najmniej 20 % ODA finansowanej w ramach Instrumentu zostanie przeznaczonych na włączenie społeczne i rozwój społeczny, w tym na podstawowe usługi społeczne, takie jak usługi dotyczące zdrowia, edukacji, żywienia, wody, usługi sanitarne i higieniczne, oraz na ochronę socjalną, zwłaszcza w odniesieniu do osób najbardziej marginalizowanych.
(23) Instrument powinien wspierać dzieci i młodzież, ponieważ są one inicjatorami zmian i wnoszą wkład w realizację Agendy 2030; należy przy tym zwrócić szczególną uwagę na ich potrzeby i wzmocnienie ich pozycji.
(24) Instrument powinien uwzględniać potrzebę koncentracji na strategicznych priorytetach, zarówno pod względem geograficznym: państwa objęte polityką sąsiedztwa i państwa Afryki, a także państwa w sytuacji niestabilności i będące w potrzebie, jak i pod względem tematycznym: bezpieczeństwo, migracja, zmiana klimatu i środowisko oraz prawa człowieka i demokracja.
(25) Instrument powinien przyczynić się do zapewnienia odporności państwa i społeczeństwa w dziedzinie globalnego zdrowia publicznego poprzez wyeliminowanie zagrożeń związanych z globalnym zdrowiem publicznym, wzmocnienie systemów opieki zdrowotnej, zapewnienie powszechnej opieki zdrowotnej, zapobieganie chorobom zakaźnym i ich zwalczanie oraz pomoc w zapewnieniu powszechnego dostępu do leków i szczepionek po przystępnych cenach.
(26) Ze względu na szczególny priorytet, jaki Unia nadaje państwom objętym polityką sąsiedztwa i Afryce Subsaharyjskiej, pule środków finansowych przewidziane na programy geograficzne w tych regionach powinny zostać jedynie zwiększone.
(27) Instrument powinien wspierać wdrażanie europejskiej polityki sąsiedztwa, poddanej przeglądowi w 2015 r. i zatwierdzonej przez Radę w jej konkluzjach z dnia 14 grudnia 2015 r., przy utrzymaniu właściwej równowagi geograficznej, oraz wdrażanie ram współpracy regionalnej, takiej jak współpraca transgraniczna, transnarodowa i morska, a także zewnętrznych aspektów odpowiednich strategii i polityk makroregionalnych oraz strategii i polityk na rzecz basenu morskiego we wschodnim i południowym sąsiedztwie, w tym w ramach wymiaru północnego i współpracy w regionie Morza Czarnego, jak również zintegrowanej polityki Unii wobec Arktyki. Inicjatywy te zapewniają uzupełniające ramy polityki ukierunkowanej na zacieśnienie stosunków z krajami partnerskimi oraz pomiędzy tymi krajami, w oparciu o zasady wzajemnej rozliczalności, współodpowiedzialności i poczucia obowiązku.
(28) Europejska polityka sąsiedztwa ma na celu pogłębienie demokracji, promowanie praw człowieka i umacnianie rządów prawa, zapewnienie stabilizacji w państwach sąsiedzkich oraz wzmocnienie ich odporności, w szczególności w drodze wspierania reform politycznych, gospodarczych i społecznych, jako główny priorytet Unii. Aby osiągnąć ten cel, europejska polityka sąsiedztwa, poddana przeglądowi w 2015 r., skupia się na następujących obszarach priorytetowych: dobre rządy, demokracja, praworządność i prawa człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem dalszej współpracy ze społeczeństwem obywatelskim; rozwój społeczno-gospodarczy, w tym zwalczanie bezrobocia młodzieży, a także edukacja i zrównoważenie środowiskowe oraz lepsza konektywność; bezpieczeństwo; oraz migracja i mobilność, w tym zwalczanie pierwotnych przyczyn migracji nieuregulowanej i przymusowych wysiedleń. Charakterystycznymi cechami europejskiej polityki sąsiedztwa są zróżnicowanie i większa współwłasność, między innymi poprzez wdrożenie podejścia opartego na zachętach, które odpowiada na wyniki w kluczowych obszarach, przy zapewnieniu uznania różnych poziomów zaangażowania oraz z uwzględnieniem interesów każdego państwa w kontekście charakteru i ukierunkowania jego partnerstwa z Unią. Instrument powinien wspierać wdrażanie układów o stowarzyszeniu, umów o partnerstwie i współpracy, wspólnie uzgodnionych programów stowarzyszeniowych i priorytetów partnerstwa, oraz innych istotnych - istniejących i przyszłych - dokumentów wspólnie uzgodnionych z krajami z obszaru objętego polityką sąsiedztwa. Należy zwiększyć widoczność pomocy Unii na obszarze objętym polityką sąsiedztwa.
(29) Instrument powinien wspierać wdrożenie Umowy o partnerstwie między członkami grupy państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku z jednej strony a Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi z drugiej strony 19 (zwanej dalej "umową o partnerstwie AKP-UE"), która została podpisana w Kotonu 23 czerwca 2000 r. i weszła w życie w dniu 1 kwietnia 2003 r., wraz z późniejszymi umowami z państwami Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP) oraz umożliwić Unii i jej partnerom z AKP rozwijanie dalszych silnych sojuszy w zakresie najważniejszych globalnych wyzwań. W szczególności Instrument powinien wspierać dalszą ugruntowaną współpracę między Unią a Unią Afrykańską zgodnie ze wspólną strategią Afryka-UE i opierać się na umowie o partnerstwie AKP-UE, w tym z zastosowaniem podejścia kontynentalnego wobec Afryki oraz wzajemnie korzystnego partnerstwa równych sobie stron między Unią a Afryką.
(30) Unia powinna też dążyć do dalszego rozwijania stosunków i budowania partnerstw z państwami trzecimi w Azji oraz Amerykach. Programy geograficzne powinny wspierać region Pacyfiku i Karaibów w ramach indykatywnej kwoty wynoszącej, odpowiednio, co najmniej 500 000 000 EUR i co najmniej 800 000 000 EUR.
(31) Instrument powinien również wnosić wkład w handlowe aspekty stosunków zewnętrznych Unii, takie jak należyta staranność w ramach łańcuchów dostaw w celu zapewnienia spójności i wzajemnego wsparcia między polityką handlową Unii a celami i działaniami w zakresie rozwoju.
(32) Unia powinna dążyć do jak najskuteczniejszego wykorzystania dostępnych zasobów w celu optymalizacji wpływu prowadzonych przez nią działań zewnętrznych. Cel ten należy osiągnąć za sprawą spójności, zgodności i komple- mentarności unijnych instrumentów finansowania zewnętrznego, w szczególności Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającym Instrument Pomocy Przedakcesyjnej (IPA III) (zwanym dalej "rozporządzeniem IPA III"), Instrumentu Pomocy Humanitarnej ustanowionego rozporządzeniem Rady (WE) nr 1257/96 20 , stowarzyszenia krajów i terytoriów zamorskich z Unią Europejską ustanowionego decyzją w sprawie stowarzyszenia krajów i terytoriów zamorskich z Unią Europejską, w tym stosunków między Unią Europejską, z jednej strony, a Grenlandią i Królestwem Danii, z drugiej strony (zwaną dalej "decyzją w sprawie stowarzyszenia zamorskiego, z uwzględnieniem Grenlandii"), Europejskiego Instrumentu Współpracy Międzynarodowej w dziedzinie Bezpieczeństwa Jądrowego ustanowionego rozporządzeniem Rady (Euratom) 2021/948 21 , wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym, w stosownych przypadkach, wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, oraz Europejskiego Instrumentu na rzecz Pokoju ustanowionego decyzją Rady (WPZiB) 2021/509 22 , który jest finansowany poza budżetem Unii, a także tworzenia synergii z innymi politykami i programami unijnymi.
W stosownych przypadkach obejmuje to spójność i komplementarność z pomocą makrofinansową. Aby zmaksymalizować wpływ połączonych interwencji na osiągnięcie wspólnego celu, Instrument powinien pozwolić na łączenie puli środków finansowych z innymi programami unijnymi, o ile wkłady te nie pokrywają tych samych kosztów.
(33) W związku z sukcesem programu Erasmus+ Instrument powinien umożliwić Unii dalsze wzmocnienie zewnętrznego wymiaru tego programu. Indykatywna kwota w wysokości 1 800 000 000 EUR z programów geograficznych w ramach Instrumentu powinna być wykorzystywana do finansowania działań związanych z międzynarodowym wymiarem programu Erasmus+, wdrażanych zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/817 23 i z dokumentem programowym przyjętym w ramach Instrumentu. Programowanie w ramach Instrumentu powinno doprowadzić do pełnego wykorzystania potencjału programu Erasmus+.
(34) Unijne środki finansowe w ramach Instrumentu powinny być wykorzystywane do finansowania działań związanych z międzynarodowym wymiarem programu Kreatywna Europa ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/818 24 , tak by przyczynić się do wsparcia międzynarodowych stosunków kulturalnych oraz dostrzec rolę kultury w propagowaniu europejskich wartości.
(35) W przypadku działań finansowanych w ramach Instrumentu głównym podejściem powinno być stosowanie programów geograficznych, tak aby zmaksymalizować wpływ pomocy unijnej i przybliżyć krajom partnerskim i ich mieszkańcom działania Unii. To ogólne podejście powinno zostać uzupełnione, w stosownych przypadkach, o programy tematyczne i działania szybkiego reagowania przy jednoczesnym zapewnieniu spójności i zgodności wszystkich programów i działań.
(36) Władze lokalne obejmują organy wielu różnych niższych szczebli i działów władz państwowych, w tym gmin, wspólnot, okręgów, hrabstw, prowincji, regionów i ich stowarzyszenia. Zgodnie z konsensusem Unia powinna wspierać ścisłe konsultacje z władzami lokalnymi i ich włączenie w prace, a także udział tych władz w działaniach przyczyniających się do zrównoważonego rozwoju i realizacji jego celów na poziomie lokalnym, w szczególności w zakresie demokracji, praworządności, praw człowieka i podstawowych wolności oraz sprawiedliwości społecznej, jak również jako podmiotów świadczących podstawowe usługi społeczne. Unia powinna dostrzec liczne funkcje pełnione przez władze lokalne jako promotorów terytorialnego podejścia do rozwoju lokalnego, uwzględniającego procesy decentralizacji, uczestnictwo i rozliczalność. Unia powinna dalej zwiększać swoje wsparcie na rzecz budowania zdolności władz lokalnych, aby wzmocnić ich rolę w procesie zrównoważonego rozwoju i kontynuować dialog polityczny, społeczny i gospodarczy, a także wspierać współpracę zdecentralizowaną. Wsparcie dla władz lokalnych w ramach programów geograficznych powinno indykatywnie wynosić co najmniej 500 000 000 EUR.
(37) Polityki Unii i państw członkowskich w dziedzinie współpracy na rzecz rozwoju powinny się wzajemnie uzupełniać i wzmacniać. Unia i jej państwa członkowskie powinny być zjednoczone w swojej różnorodności, powinny też lepiej współpracować ze sobą, korzystając z rozmaitych doświadczeń i podejść oraz pamiętając o przewagach komparatywnych, którymi dysponują wobec innych. W związku z tym Unia powinna wspierać inkluzywność i współpracę z państwami członkowskimi, dążąc do maksymalizacji wartości dodanej i uwzględniając doświadczenia i zdolności, a tym samym wzmacniając wzajemne interesy, wartości i wspólne cele. W związku z tym Unia i jej państwa członkowskie powinny również dążyć do propagowania wzajemnej wymiany najlepszych praktyk, dzielenia się wiedzą oraz budowania zdolności. W przypadku form finansowania unijnego, w których uczestniczą administracje publiczne państw członkowskich, takich jak partnerstwa, należy omówić z państwami członkowskimi uproszczone przepisy wykonawcze i umowne oraz stosować je zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 25 (zwanym dalej "rozporządzeniem finansowym").
(38) Zgodnie z konsensusem Unia i jej państwa członkowskie powinny zintensyfikować wspólne programowanie, aby zwiększyć swoje wspólne oddziaływanie przez łączenie zasobów i zdolności. Wspólne programowanie powinno być propagowane i wzmacniane, a jednocześnie powinno zachować dobrowolny, elastyczny i inkluzywny charakter; powinno też być dostosowane do sytuacji danego kraju i powinno umożliwiać zastąpienie dokumentów programowych Unii i państw członkowskich dokumentami dotyczącymi wspólnego programowania Unii. Wspólne programowanie powinno opierać się na zaangażowaniu, odpowiedzialności i samoodpowiedzialności krajów partnerskich. Unia i jej państwa członkowskie powinny dążyć do wspierania krajów partnerskich przez wspólne wdrażanie działań, stosownie do przypadku. Wspólne wdrażanie działań powinno mieć charakter inkluzywny i być otwarte dla wszystkich partnerów Unii, którzy podzielają wspólną wizję i mogą przyczynić się do jej opracowania, w tym dla agencji państw członkowskich i instytucji finansowych ds. rozwoju działających w państwach członkowskich, władz lokalnych, sektora prywatnego, społeczeństwa obywatelskiego i środowiska akademickiego.
(39) Kryteria ustalania potrzeb partnerów wykorzystywane w ramach podejścia do programowania powinny być zgodne z zasadami przejrzystości ustanowionymi w niniejszym rozporządzeniu.
(40) Z uwagi na to, że poszanowanie demokracji, praw człowieka i praworządności ma zasadnicze znaczenie dla należytego zarządzania finansami i skutecznego unijnego finansowania, zgodnie z rozporządzeniem finansowym, pomoc mogłaby zostać zawieszona w razie pogorszenia się sytuacji w zakresie demokracji, praw człowieka lub praworządności w państwach trzecich.
(41) Unia zobowiązała się ułatwiać realizację celów współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego określonych w rozporządzeniu (Euratom) 2021/948. W związku z tym wyniki krajów partnerskich dotyczące wypełnienia obowiązków i zobowiązań dotyczących bezpieczeństwa jądrowego, powinny być uwzględniane i omawiane w ramach regularnego dialogu politycznego z tymi krajami. W przypadku gdy kraj partnerski uporczywie nie przestrzega podstawowych norm bezpieczeństwa jądrowego i postanowień odpowiednich konwencji międzynarodowych, Unia powinna podjąć odpowiednie kroki.
(42) W ramach Instrumentu Unia powinna zajmować się kwestiami praw człowieka i demokratyzacji na wszystkich poziomach. Podczas gdy cele z zakresu demokracji i praw człowieka, w tym równouprawnienie płci i wzmocnienie pozycji kobiet, powinny być odzwierciedlone i włączone w główny nurt w całym procesie wdrażania Instrumentu, pomoc Unii w ramach programu tematycznego na rzecz praw człowieka i demokracji oraz programu tematycznego na rzecz organizacji społeczeństwa obywatelskiego - ze względu na swój globalny charakter i niezależność działania od zgody rządów i organów publicznych odnośnych państw trzecich - powinna odgrywać szczególną uzupełniającą i dodatkową rolę. Rola ta powinna umożliwić współpracę i partnerstwo ze społeczeństwem obywatelskim, zwłaszcza w odniesieniu do newralgicznych kwestii związanych z prawami człowieka i demokracją. Zachowując elastyczność, Unia powinna zwracać szczególną uwagę na państwa i nagłe sytuacje, w których prawa człowieka i podstawowe wolności są najbardziej zagrożone i w których brak poszanowania tych praw i wolności jest szczególnie wyraźny i systematyczny.
(43) Unijne misje obserwacji wyborów powinny przyczyniać się do zwiększenia przejrzystości i wiarygodności procesów wyborczych oraz zapewniać przemyślaną ocenę procesów wyborczych, a także zalecenia dotyczące dalszego usprawnienia tych procesów, w kontekście współpracy Unii i jej dialogu politycznego z krajami partnerskimi. Indy- katywną kwotę nieprzekraczającą 25 % zasobów pierwotnie przydzielonych na program tematyczny na rzecz praw człowieka i demokracji należy przeznaczyć na finansowanie unijnych misji obserwacji wyborów.
(44) Wdrażając Instrument, należy kierować się zasadami równouprawnienia płci, wzmocnienia pozycji kobiet i dziewcząt oraz zapobiegania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej i zwalczania tej przemocy, a także dążyć do zapewnienia ochrony i promowania praw kobiet zgodnie z unijnymi planami działania w sprawie równości płci i stosownymi konkluzjami Rady i konwencjami międzynarodowymi, w tym konkluzjami Rady w sprawie kobiet, pokoju i bezpieczeństwa z dnia 10 grudnia 2018 r. Wzmocnienie równouprawnienia płci i pozycji kobiet w ramach działań zewnętrznych Unii oraz zwiększenie wysiłków na rzecz osiągnięcia minimalnych standardów wskazanych w unijnych planach działania w sprawie równości płci powinno doprowadzić do przyjęcia uwzględniającego płeć, transformacyjnego podejścia we wszystkich działaniach zewnętrznych Unii i w całej jej współpracy międzynarodowej. Co najmniej 85 % nowych działań realizowanych w ramach Instrumentu powinno stawiać równouprawnienie płci za jeden z głównych lub istotnych celów, zgodnie z definicją wskaźnika polityki równości płci Komitetu Pomocy Rozwojowej OECD. Dla co najmniej 5 % tych działań równouprawnienie płci i wzmocnienie pozycji kobiet i dziewcząt powinno być jednym z głównych celów.
(45) Instrument uwzględnia, że wzrost liczby ludności i zmiany demograficzne mogą mieć istotny wpływ na korzyści wynikające z rozwoju i postęp gospodarczy. W celu zapewnienia, by obecne i przyszłe pokolenia mogły w zrównoważony sposób w pełni wykorzystywać swoje możliwości, Instrument powinien wspierać podejmowane przez partnerów wysiłki na rzecz zintegrowanego podejścia, które minimalizuje wyzwania związane ze wzrostem liczby ludności i umożliwia maksymalne wykorzystanie dywidendy demograficznej, przy jednoczesnym poszanowaniu prawa poszczególnych krajów do decydowania o swojej polityce demograficznej, a także z zapewnieniem poszanowania, ochrony i realizowania praw człowieka oraz równouprawnienia płci.
(46) Organizacje społeczeństwa obywatelskiego obejmują szeroką gamę podmiotów pełniących wielorakie funkcje i posiadających różne uprawnienia, w tym wszystkie struktury niepaństwowe, non-profit, niezależne i nastawione pokojowo, dzięki którym ludzie łączą się w dążeniu do wspólnych celów i ideałów, czy to politycznych, kulturowych, religijnych, środowiskowych, społecznych, czy ekonomicznych. Obejmują one organizacje miejskie i wiejskie, formalne i nieformalne, działające na poziomach lokalnym, krajowym, regionalnym i międzynarodowym. Unia wysoko ceni różnorodność i szczególny charakter organizacji społeczeństwa obywatelskiego i współpracuje z takimi organizacjami, które działają w sposób rozliczalny i przejrzysty i które, tak jak Unia, angażują się w działania na rzecz zrównoważonego rozwoju i podstawowych wartości: pokoju, wolności, równych praw i godności ludzkiej.
Instrument powinien zapewniać unijne wsparcie dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego w celu propagowania wartości, interesów i celów Unii. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego powinny być należycie konsultowane i mieć w odpowiednim czasie dostęp do stosownych informacji, tak by mogły być odpowiednio zaangażowane w procesy opracowywania, wdrażania i związanego z tym monitorowania programów i odgrywać w tych procesach istotną rolę. W ramach Instrumentu należy wspierać rolę organizacji działających na rzecz demokracji, wolnych wyborów, społeczeństwa obywatelskiego, praw człowieka i praworządności na świecie, takich jak Europejski Fundusz na rzecz Demokracji, a także obywatelskich organizacji monitorowania wyborów oraz ich europejskich i innych regionalnych i globalnych platform.
(47) Instrument powinien wspierać udział organizacji społeczeństwa obywatelskiego w działaniach na rzecz zrównoważonego rozwoju i realizacji oenzetowskich celów zrównoważonego rozwoju między innymi w obszarze demokracji, praworządności, praw człowieka i podstawowych wolności, sprawiedliwości społecznej i podstawowych usług społecznych.
(48) Niniejsze rozporządzenie określa pulę środków finansowych na niniejszy Instrument, która podczas corocznej procedury budżetowej ma stanowić dla Parlamentu Europejskiego i Rady główną kwotę odniesienia w rozumieniu pkt 18 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 16 grudnia 2020 r. pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą Unii Europejskiej i Komisją Europejską w sprawie dyscypliny budżetowej, współpracy w kwestiach budżetowych i należytego zarządzania finansami oraz w sprawie nowych zasobów własnych, w tym również harmonogramu wprowadzania nowych zasobów własnych 26 .
(49) Mając na uwadze, jak ważne jest przeciwdziałanie zmianie klimatu zgodnie z zobowiązaniami Unii na rzecz realizacji porozumienia paryskiego i celów zrównoważonego rozwoju ONZ, Instrument powinien przyczynić się do uwzględnienia działań w dziedzinie klimatu w politykach Unii i do osiągnięcia celu ogólnego, w ramach którego udział wydatków na realizację celów klimatycznych w budżecie Unii ma sięgnąć 30 %. W odniesieniu do działań realizowanych w ramach Instrumentu oczekuje się, że 30 % całkowitej puli środków finansowych przewidzianej w tym rozporządzeniu będzie przyczyniać się do realizacji celów klimatycznych. Podczas wdrażania Instrumentu zostaną określone właściwe działania, a całkowity wkład z Instrumentu powinien być przedmiotem odpowiednich procesów monitorowania, ewaluacji i przeglądu. Mając na celu przyczynienie się do powstrzymania spadku różnorodności biologicznej i odwrócenia tej tendencji, Instrument powinien przyczynić się do osiągnięcia celu zakładającego przeznaczenie 7,5 % rocznych wydatków na podstawie wieloletnich ram finansowych na cele dotyczące różnorodności biologicznej w 2024 r. oraz 10 % rocznych wydatków na podstawie tych ram na cele dotyczące różnorodności biologicznej w latach 2026 i 2027, przy uwzględnieniu istnienia nakładających się na siebie aspektów celów w zakresie klimatu i różnorodności biologicznej. Działania Unii w tym obszarze powinny sprzyjać przestrzeganiu postanowień porozumienia paryskiego i konwencji ONZ w sprawie różnorodności biologicznej, ramowej konwencji ONZ w sprawie zmian klimatu i konwencji ONZ w sprawie zwalczania pustynnienia, oraz nie powinny przyczyniać się do degradacji środowiska ani szkodzić środowisku lub klimatowi. W szczególności środki finansowe przydzielone w kontekście Instrumentu powinny być spójne z długoterminowym celem polegającym na utrzymaniu wzrostu średniej temperatury na świecie znacznie poniżej 2° C powyżej poziomów sprzed epoki przemysłowej i na dążeniu do ograniczenia wzrostu temperatury do 1,5° C powyżej poziomów sprzed epoki przemysłowej. Powinny też być spójne z celem dotyczącym zwiększenia zdolności do przystosowywania się do negatywnych skutków zmiany klimatu i podnoszenia odporności na zmianę klimatu. Szczególną uwagę należy zwrócić na działania, które przynoszą dodatkowe korzyści i służą osiągnięciu wielorakich celów, w tym w odniesieniu do klimatu, różnorodności biologicznej i środowiska.
(50) Unia powinna wspierać konstruktywne zaangażowanie na rzecz mobilności i wszystkich aspektów migracji z myślą o zapewnieniu, by migracja przebiegała w sposób bezpieczny i dobrze uregulowany. Konieczne jest dalsze pogłębienie współpracy z krajami partnerskimi w zakresie migracji, z poszanowaniem kompetencji państw członkowskich, po to, by czerpać korzyści z uporządkowanej, bezpiecznej, legalnej i odpowiedzialnej migracji oraz skutecznie rozwiązać problem migracji nieuregulowanej i przymusowych wysiedleń. Taka współpraca powinna przyczynić się do zapewnienia dostępu do ochrony międzynarodowej, wyeliminowania pierwotnych przyczyn migracji nieuregulowanej i przymusowych wysiedleń, poprawy zarządzania granicami oraz do prowadzenia działań służących zapobieganiu migracji nieuregulowanej i przymusowym wysiedleniom, do walki z handlem ludźmi i przemytem migrantów, a także do zapewnienia warunków umożliwiających godne i trwałe powroty, a w stosownych przypadkach, readmisję i reintegrację, w oparciu o wzajemną rozliczalność i pełne przestrzeganie zobowiązań w dziedzinie pomocy humanitarnej i praw człowieka wynikających z prawa międzynarodowego i unijnego, oraz poprzez współpracę z diasporami i wspieranie legalnych dróg migracji. Dlatego integralnym elementem Instrumentu powinna być skuteczna współpraca między państwami trzecimi a Unią w tym obszarze. W celu zapewnienia, aby zewnętrzna pomoc Unii wspierała kraje partnerskie w skuteczniejszym zarządzaniu migracją z myślą o zrównoważonym rozwoju, ważna jest wzmocniona spójność pomiędzy polityką migracyjną a polityką współpracy na rzecz rozwoju i innymi politykami zewnętrznymi. Instrument powinien przyczynić się do przyjęcia skoordynowanego, całościowego i usystematyzowanego podejścia do migracji, dzięki maksymalizacji synergii i stosowaniu niezbędnych środków nacisku.
(51) Instrument powinien umożliwić Unii, by we współpracy z państwami członkowskimi w sposób kompleksowy reagowała na wyzwania, potrzeby i możliwości związane z migracją i przymusowymi wysiedleniami, w sposób spójny i komplementarny z polityką migracyjną. W tym celu i niezależnie od nieprzewidzianych okoliczności, w ramach celów Instrumentu indykatywnie 10 % puli środków finansowych przeznaczonych na Instrument należy przeznaczyć w szczególności na działania służące wsparciu zarządzania migracją i przymusowymi wysiedleniami. Co więcej, cel ten powinien też obejmować działania służące wyeliminowaniu pierwotnych przyczyn migracji nieuregulowanej i przymusowych wysiedleń, gdy działania te są ukierunkowane bezpośrednio na konkretne wyzwania związane z migracją i przymusowymi wysiedleniami. Działania związane z migracją realizowane w ramach Instrumentu poprzez, stosownie do potrzeb, programy geograficzne i tematyczne oraz działania szybkiego reagowania powinny wykorzystywać doświadczenia zdobyte podczas wdrażania Europejskiego programu w zakresie migracji i wieloletnich ram finansowych na lata 2014-2020, by tworzyć kompleksowe partnerstwa. Unijne wsparcie powinno uwzględniać korzyści dla rozwoju płynące z migracji uregulowanej. Działania związane z migracją realizowane w ramach Instrumentu powinny przyczyniać się do skutecznego wdrożenia porozumień i dialogów UE z państwami trzecimi dotyczących migracji poprzez zachęcanie do współpracy opartej na elastycznym podejściu zachęcającym i wspieranej przez mechanizm koordynacyjny przewidziany w ramach Instrumentu. Mechanizm koordynacyjny powinien umożliwiać podejmowanie bieżących i nowych wyzwań związanych z migracją poprzez wykorzystanie wszelkich stosownych komponentów w ramach Instrumentu, dzięki elastycznemu finansowaniu, z poszanowaniem przewidzianych w nim pul środków finansowych i przy zapewnieniu ich elastycznego wdrażania. Działania te powinny być realizowane z pełnym poszanowaniem prawa międzynarodowego, w tym międzynarodowych praw człowieka i prawa uchodźczego, oraz kompetencji Unii i kompetencji krajowych. Komisja powinna opracować i stosować solidny i przejrzysty system monitorowania służący określeniu wielkości takich wydatków i składaniu stosownych sprawozdań.
(52) Rozwiązania cyfrowe oraz technologie informacyjno-komunikacyjne powinny być uznawane w ramach Instrumentu za potężne czynniki umożliwiające zrównoważony rozwój i wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu; powinien on także pomagać dalej propagować cyfryzację.
(53) Działania przyjęte w ramach Instrumentu w związku ze zwalczaniem terroryzmu i przestępczości zorganizowanej, z cyberbezpieczeństwem i walką z cyberprzestępczością, a także w związku z budowaniem zdolności podmiotów wojskowych w celu wsparcia rozwoju i bezpieczeństwa służącego rozwojowi powinny mieć na celu generowanie bezpośrednich korzyści dla bezpieczeństwa ludności, zawierać odpowiednie dobre praktyki w celu zapewnienia zrównoważoności i rozliczalności w średnim i długim okresie, w tym skutecznego nadzoru demokratycznego; powinny też propagować praworządność, przejrzystość i ustalone zasady prawa międzynarodowego.
(54) Agenda 2030 podkreśla znaczenie propagowania pokojowych i inkluzywnych społeczeństw zarówno w ramach realizacji celu zrównoważonego rozwoju nr 16, jak i dla osiągnięcia innych wyników polityki rozwojowej. Wspomniany cel zrównoważonego rozwoju zawiera konkretny postulat "wzmocnienia stosownych instytucji krajowych, w tym poprzez współpracę międzynarodową, oraz budowania zdolności na wszystkich szczeblach, zwłaszcza w krajach rozwijających się, w celu zapobiegania przemocy oraz zwalczania terroryzmu i przestępczości".
(55) W komunikacie z posiedzenia wysokiego szczebla z dnia 19 lutego 2016 r. Komitet Pomocy Rozwojowej OECD zaktualizował wytyczne sprawozdawcze z zakresu ODA w dziedzinie pokoju i bezpieczeństwa. Finansowanie działań realizowanych w ramach Instrumentu stanowi ODA, jeżeli spełnia kryteria określone we wspomnianych wytycznych sprawozdawczych lub innych późniejszych wytycznych sprawozdawczych, które Komitet Pomocy Rozwojowej będzie w stanie uzgodnić.
(56) Działania w celu budowania zdolności na rzecz rozwoju i bezpieczeństwa służącego rozwojowi należy podejmować tylko w wyjątkowych przypadkach, gdy celów Instrumentu nie można osiągnąć za pośrednictwem podmiotów niewojskowych.
(57) Instrument powinien wykorzystywać zdobyte doświadczenia i wnioski związane z działaniami dotyczącymi budowania zdolności na rzecz rozwoju i bezpieczeństwa służącego rozwojowi, w szczególności ze stosownymi konsultacjami i ewaluacjami przeprowadzanymi w ramach rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2306 27 . W tym kontekście Komisja powinna również uwzględnić, w stosownych przypadkach, wspólne ewaluacje z państwami członkowskimi.
(58) Unia powinna też propagować podejście zapewniające uwrażliwienie na konflikty i uwzględniające aspekt płci we wszystkich działaniach i programach przewidzianych w ramach Instrumentu.
(59) Do niniejszego rozporządzenia stosuje się horyzontalne przepisy finansowe przyjęte przez Parlament Europejski i Radę na podstawie art. 322 TFUE. Zasady te zostały ustanowione w rozporządzeniu finansowym i określają w szczególności procedurę uchwalania i wykonywania budżetu w drodze dotacji, nagród, zarządzania pośredniego, instrumentów finansowych, gwarancji budżetowych, pomocy finansowej i zwrotu kosztów ekspertom zewnętrznym oraz przewidują kontrolę odpowiedzialności podmiotów upoważnionych do działań finansowych. Zasady przyjęte na podstawie art. 322 TFUE obejmują także ogólny system warunkowości służący ochronie budżetu Unii.
(60) Rodzaje finansowania oraz metody wykonywania określone na mocy niniejszego rozporządzenia powinny być wybierane na podstawie ich potencjału osiągania szczegółowych celów działań i możliwości uzyskania rezultatów, z uwzględnieniem w szczególności kosztów kontroli, obciążeń administracyjnych oraz oczekiwanego ryzyka braku zgodności. Podczas dokonywania wyboru należy uwzględnić korzystanie z kwot ryczałtowych, kosztów jednostkowych i stawek ryczałtowych, a także finansowanie niepowiązane z kosztami odnośnej operacji, o których mowa w art. 125 ust. 1 lit. a) rozporządzenia finansowego.
(61) Zgodnie z art. 193 ust. 2 rozporządzenia finansowego dotacji można udzielić na działanie, które już się rozpoczęło, pod warunkiem że wnioskodawca może wykazać potrzebę rozpoczęcia działania przed podpisaniem umowy o udzielenie dotacji. Jednakże koszty poniesione przed dniem przedłożenia wniosku o udzielenie dotacji nie są kwa- lifikowalne, z wyjątkiem należycie uzasadnionych sytuacji wyjątkowych. Aby uniknąć wszelkich zakłóceń w udzielaniu unijnego wsparcia, które mogłyby zaszkodzić interesom Unii, należy przewidzieć możliwość, by w decyzji w sprawie finansowania - w ograniczonym okresie na początku obowiązywania WRF na lata 2021-2027 i wyłącznie w należycie uzasadnionych przypadkach - dopuścić kwalifikowalność działań i kosztów od dnia 1 stycznia 2021 r., nawet jeżeli działania te zostały zrealizowane, a koszty te zostały poniesione przed przedłożeniem wniosku o udzielenie dotacji.
(62) Nowy Europejski Fundusz na rzecz Zrównoważonego Rozwoju Plus (EFZR+) oparty na Europejskim Funduszu na rzecz Zrównoważonego Rozwoju (EFZR) ustanowionym rozporządzeniem (UE) 2017/1601, powinien stanowić zintegrowany pakiet finansowy zapewniający zdolność finansowania w formie dotacji, pomocy technicznej, instrumentów finansowych, gwarancji budżetowych i działań łączonych na całym świecie. EFZR+, uzupełniony przez wysiłki na rzecz poprawy klimatu inwestycyjnego dla partnerów, powinien stanowić część planu inwestycji zewnętrznych i mieścić w sobie działania łączone i gwarancje budżetowe objęte gwarancją na działania zewnętrzne, w tym te dotyczące ryzyka związanego z niewypłacalnością państwa w związku z operacjami w dziedzinie udzielania pożyczek, uprzednio prowadzone w ramach upoważnienia Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) do udzielania pożyczek na rzecz państw trzecich. Środki finansowe, które mają być wykorzystane na operacje EFZR+, powinny być przydzielane na podstawie odpowiednich dokumentów programowych, w szczególności w oparciu o priorytety określone w tych dokumentach, i z uwzględnieniem między innymi specyficznej sytuacji i konkretnych potrzeb poszczególnych krajów lub regionów partnerskich i relatywnej wagi alokacji środków finansowych w podziale na obszary geograficzne, jak określono w niniejszym rozporządzeniu. Programowanie powinno zapewnić odpowiednią równowagę pomiędzy działaniami łączonymi i operacjami objętymi gwarancjami budżetowymi na mocy EFZR+, a także innymi rodzajami finansowania unijnego przewidzianymi w niniejszym rozporządzeniu. EFZR+ należy wdrażać poprzez otwartą i opartą na współpracy strukturę inwestycyjną, tak by zapewnić optymalne wykorzystanie fachowej wiedzy kwalifikujących się kontrahentów na temat sektora i obszaru geograficznego i zmaksymalizować wpływ tego funduszu na rozwój. EFZR+ powinien składać się z regionalnych platform inwestycyjnych w ramach obszarów regionalnych objętych niniejszym rozporządzeniem oraz, w stosownych przypadkach, rozporządzeniem IPA III.
W celu zapewnienia, aby zarządzanie ryzykiem w ramach EFZR+ było niezależne, bezstronne, inkluzywne i przejrzyste, należy ustanowić techniczną grupę ds. oceny ryzyka, otwartą dla ekspertów z EBI, innych kwalifikujących się kontrahentów i zainteresowanych państw członkowskich, zorganizowaną i kierowaną przez Komisję. Komisja powinna zapewnić, by informacje i analizy były przekazywane wszystkim państwom członkowskim w sposób terminowy, przejrzysty i inkluzywny, z należytym uwzględnieniem kwestii poufności. Po przeprowadzeniu konsultacji z techniczną grupą ds. oceny i z uwzględnieniem jej opinii Komisja powinna zawrzeć umowy w sprawie gwarancji na działania zewnętrzne ze wszystkimi wybranymi kwalifikującymi się kontrahentami, w tym EBI, i przedstawić odpowiedniej radzie strategicznej kluczowe elementy tych umów.
(63) Z uwagi na rolę, jaką na mocy Traktatów pełni EBI, oraz na jego doświadczenie we wspieraniu polityki Unii w ostatnich dekadach, EBI powinien pozostać naturalnym partnerem Komisji w procesie realizacji operacji w ramach gwarancji na działania zewnętrzne. EBI i Komisja powinny zacieśnić współpracę i koordynację w trakcie całego procesu wdrażania gwarancji na działania zewnętrzne na mocy EFZR+, także podczas procesu programowania i działań w terenie. EBI należy powierzyć zadanie wdrożenia specjalnego okna inwestycyjnego obejmującego kompleksowe pokrycie ryzyka w odniesieniu do operacji realizowanych z kontrahentami będącymi jednostkami państwowymi szczebla centralnego oraz kontrahentami niekomercyjnymi będącymi jednostkami państwowymi niższego szczebla, które powinno mieć charakter wyłączny, z wyjątkiem operacji, których EBI nie może zrealizować lub postanowi nie zrealizować. W stosownych przypadkach w odniesieniu do EBI należy ustanowić dodatkowe specjalne okna inwestycyjne o charakterze niewyłącznym, aby zapewnić kompleksowe pokrycie ryzyka w odniesieniu do operacji realizowanych z kontrahentami komercyjnymi będącymi jednostkami państwowymi niższego szczebla oraz operacji na rzecz promowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych, handlu i umiędzynarodowienia gospodarek krajów partnerskich, między innymi poprzez przychodzące bezpośrednie inwestycje zagraniczne, a także innych priorytetów tematycznych Unii w ramach wsparcia celów Instrumentu i zgodnie z celami zrównoważonego rozwoju, w tym między innymi europejskich instytucji finansowania rozwoju i unijnych podmiotów sektora prywatnego. Gwarancja UE powinna pokrywać jedynie ryzyko polityczne dla operacji z kontrahentami z sektora prywatnego, które powinny być spójne z operacjami agencji kredytów eksportowych państw członkowskich.
W ramach tych okien inwestycyjnych, które powinny pełnić funkcję specjalnych upoważnień wymaganych przez EBI do prowadzenia działalności poza Unią, należy stosować te same zasady i warunki co w przypadku wszelkich innych okien inwestycyjnych na mocy EFZR+, łącznie z zasadami zarządzania, i - z wyjątkiem okna inwestycyjnego o charakterze wyłącznym - okna te powinny być ustanowione zgodnie z procedurą kwalifikowalności oraz wyboru operacji i kontrahentów do celów gwarancji na działania zewnętrzne w ramach EFZR+ określoną w niniejszym rozporządzeniu. Dla tych trzech okien inwestycyjnych przeznaczonych dla EBI ogólna indykatywna kwota powinna wynosić 26 725 000 000 EUR. Kwoty dla każdego okna inwestycyjnego powinny być uzasadniane i potwierdzane w wyniku procesu programowania na początku wieloletnich ram finansowych i podczas przeglądów programowania. Należy zapewnić pełną zgodność polityki w zakresie celów, priorytetów i kwot dla każdego okna inwestycyjnego i ich wdrażania z priorytetami Unii i z przepisami niniejszego rozporządzenia oraz stosownymi wieloletnimi programami indykatywnymi, w tym z jego priorytetami geograficznymi i tematycznymi. Aby zapewnić równe warunki działania, metody oceny ryzyka i określania wynagrodzenia w ramach EFZR+ są stosowane jednolicie względem wszystkich okien inwestycyjnych, także tych przeznaczonych dla EBI. Okna inwestycyjne wdrażane przez EBI powinny również mieć możliwość objęcia każdego z państw kwalifikujących się do gwarancji na działania zewnętrzne, w szczególności tam, gdzie jest ona najbardziej potrzebna, i zgodnie z priorytetami geograficznymi Instrumentu i, w stosownym przypadku, rozporządzenia IPA III. Gwarancje EFZR+ dla operacji EBI z kontrahentami komercyjnymi będącymi jednostkami państwowymi niższego szczebla i operacji z kontrahentami z sektora prywatnego powinny być udzielane na podobnych warunkach jak w przypadku gwarancji udzielanych innym kwalifikującym się kontrahentom.
Gwarancje EFZR+ dla operacji z kontrahentami będącymi jednostkami państwowymi szczebla centralnego oraz niekomercyjnymi kontrahentami będącymi jednostkami państwowymi niższego szczebla i operacje z komercyjnymi kontrahentami będącymi jednostkami państwowymi niższego szczebla, które nie przynoszą istotnych dochodów, realizowanych przez EBI lub innych kwalifikujących się kontrahentów, powinny mieć możliwość bycia nieoprocentowanymi, aby pomóc zmniejszyć koszty finansowania inwestycji sektora publicznego realizowanych przez kraje partnerskie. Zgodnie z celami i zasadami ogólnymi Instrumentu, odpowiednimi indykatywnymi dokumentami programowymi oraz, w stosownych przypadkach, rozporządzeniem IPA III, Komisja i EBI powinny zawrzeć specjalne umowy gwarancyjne na działania zewnętrzne w odniesieniu do okien inwestycyjnych przeznaczonych dla EBI.
(64) EFZR+ powinien mieć na celu wspieranie inwestycji jako sposobu przyczyniania się do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju poprzez wspieranie zrównoważonego i sprzyjającego włączeniu społecznemu rozwoju gospodarczego, środowiskowego i społecznego, przejście do zrównoważonej gospodarki charakteryzującej się dużą wartością dodaną i stabilnego otoczenia inwestycyjnego oraz poprzez propagowanie społeczno-gospodarczej i środowiskowej odporności w krajach partnerskich, ze szczególnym naciskiem na eliminację ubóstwa, przyczynianie się do zmniejszania nierówności społecznoekonomicznych, zrównoważony wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu, walkę ze zmianą klimatu zgodnie z porozumieniem paryskim, przystosowanie do zmiany klimatu i łagodzenie zmiany klimatu, ochronę środowiska i ekozarządzanie, tworzenie godnych miejsc pracy odpowiadających podstawowym normom pracy Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP), możliwości gospodarcze, rozwijanie umiejętności i przedsiębiorczości, sektory społeczno-gospodarcze, w tym przedsiębiorstwa społeczne i spółdzielnie, mikroprzedsiębiorstwa, małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), zrównoważoną konektywność oraz wsparcie dla słabszych grup społecznych, poszanowanie praw człowieka, równouprawnienie płci i wzmocnienie pozycji kobiet i ludzi młodych, a także eliminowanie określonych pierwotnych, społecznoekonomicznych przyczyn migracji nieuregulowanej i pierwotnych przyczyn przymusowych wysiedleń, zgodnie ze stosownymi indykatywnymi dokumentami programowymi.
Wdrażanie EFZR+ powinno przebiegać zgodnie z celami, zasadami ogólnymi i ramami polityki Instrumentu i, w stosownych przypadkach, rozporządzenia IPA III, w szczególności z mającymi zastosowanie uzgodnionymi na szczeblu międzynarodowym wytycznymi, zasadami i konwencjami dotyczącymi inwestowania, w tym z zasadami odpowiedzialnego inwestowania ONZ, Wytycznymi ONZ dotyczącymi biznesu i praw człowieka, Wytycznymi OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych, zasadami odpowiedzialnego inwestowania w rolnictwo i systemy żywnościowe Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa ONZ, konwencjami MOP, prawem międzynarodowym praw człowieka i zasadami skuteczności rozwoju określonymi w partnerstwie z Pusanu w sprawie skutecznej współpracy na rzecz rozwoju i potwierdzonymi na forum wysokiego szczebla w Nairobi w 2016 r., w tym z odpowiedzialnością kraju za własny rozwój, dostosowaniem, koncentrowaniem się na rezultatach, przejrzystością i wzajemną rozliczalnością, jak również z celem zakładającym odejście od pomocy wiązanej. Należy zwrócić szczególną uwagę na państwa wskazane jako doświadczające niestabilności lub konfliktu, kraje najsłabiej rozwinięte, małe rozwijające się państwa wyspiarskie, rozwijające się państwa śródlądowe i głęboko zadłużone kraje ubogie.
(65) EFZR+ powinien zwiększać dodatkowość finansowania, eliminować niedoskonałości rynku i nieoptymalne sytuacje w zakresie inwestycji, wspierać lokalne podmioty publiczne w działaniach na rzecz zwiększania skali inwestycji i ich samodzielnego finansowania, tworzyć innowacyjne produkty oraz pozyskiwać środki z sektora prywatnego. Dodat- kowość należy stosować zgodnie z celami i zasadami Instrumentu i innymi odpowiednimi politykami Unii. Zaangażowanie sektora prywatnego, w tym MŚP, we współpracę Unii z krajami partnerskimi w ramach EFZR+ powinno skutkować wymiernym i dodatkowym wpływem na rozwój, bez zakłócania rynku lokalnego i bez nieuczciwej konkurencji z lokalnymi podmiotami gospodarczymi. Zaangażowanie to powinno być racjonalne pod względem kosztów, odbywać się w sposób przejrzysty i w oparciu o wzajemną rozliczalność oraz podział ryzyka i kosztów. EFZR+ powinien funkcjonować jako "punkt kompleksowej obsługi" mający na celu odbieranie propozycji finansowania od instytucji finansowych i inwestorów publicznych lub prywatnych oraz zapewnianie szeroko zakrojonego wsparcia finansowego kwalifikującym się inwestycjom. Efekt mnożnikowy EFZR+ należy ocenić na podstawie ilości dodatkowych środków finansowych na rzecz zrównoważonego rozwoju pozyskanych poprzez wykorzystanie wsparcia finansowego EFZR+. Efekt ten należy zmierzyć zgodnie z definicją określoną w art. 2 pkt 38 rozporządzenia finansowego oraz międzynarodowymi zasadami i praktykami obliczania kwot pozyskanych z sektora prywatnego w drodze interwencji w ramach oficjalnego finansowania rozwoju, na przykład metodami Komitetu Pomocy Rozwojowej OECD. Parlament Europejski i Rada powinny mieć możliwość zapraszania kwalifikujących się kontrahentów i społeczeństwa obywatelskiego do udziału w wymianie poglądów na temat operacji w zakresie finansowania i inwestycji objętych niniejszym rozporządzeniem.
(66) Gwarancja na działania zewnętrzne powinna być ustanowiona w oparciu o istniejącą gwarancję EFZR ustanowioną rozporządzeniem (UE) 2017/1601 i gwarancje wspierane z Funduszu Gwarancyjnego dla działań zewnętrznych ustanowionego rozporządzeniem (WE, Euratom) nr 480/2009. Gwarancja na działania zewnętrzne powinna wspierać operacje w ramach EFZR+ objęte gwarancjami budżetowymi, pomoc makrofinansową i pożyczki na rzecz państw trzecich w oparciu o decyzję Rady 77/270/Euratom 28 . Operacje te powinny być wspierane przy pomocy środków przewidzianych w ramach Instrumentu oraz środków przewidzianych w rozporządzeniu IPA III i rozporządzeniu (Euratom) 2021/948, które powinny również obejmować odpowiednio tworzenie rezerw i zobowiązania wynikające z pożyczek udzielanych w ramach pomocy makrofinansowej oraz pożyczek udzielanych państwom trzecim, o których mowa w art. 10 ust. 2 rozporządzenia (Euratom) 2021/948. Przy finansowaniu operacji EFZR+ pierwszeństwo należy nadać tym operacjom, które maksymalizują dodatkowość i wpływ na rozwój, między innymi tym, które mają duży wpływ na tworzenie godnych miejsc pracy i w przypadku których stosunek kosztów do korzyści wzmacnia zrównoważony charakter inwestycji, a także które zapewniają trwałość i długoterminowy wpływ na rozwój. Operacjom wspieranym z gwarancji na działania zewnętrzne powinna towarzyszyć dogłębna ocena ex ante dotycząca aspektów środowiskowych, finansowych i społecznych, w stosownych przypadkach i zgodnie z wymogami lepszego stanowienia prawa.
Wdrażanie gwarancji budżetowych i instrumentów finansowych powinno być zgodne z polityką Unii dotyczącą jurysdykcji niechętnych współpracy do celów podatkowych, wraz z jej uaktualnieniami, jak określono w stosownych aktach prawnych Unii i w konkluzjach Rady, w szczególności w konkluzjach Rady z dnia 8 listopada 2016 r. i załączniku do nich, a także z zasadami określonymi w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 29 . Stosuje się wszystkie odpowiednie przepisy rozporządzenia finansowego, w szczególności przepisy dotyczące zarządzania pośredniego określone w tytule VI tego rozporządzenia. Zapewnianie podstawowych usług publicznych powinno pozostać w gestii rządu.
(67) W celu zapewnienia elastyczności, zwiększenia atrakcyjności dla sektora prywatnego oraz zmaksymalizowania wpływu inwestycji należy przewidzieć odstępstwo od przepisów dotyczących metod wykonywania budżetu Unii określonych w rozporządzeniu finansowym w odniesieniu do kwalifikujących się kontrahentów. Takimi kwalifikującymi się kontrahentami mogłyby być również podmioty, którym nie powierza się realizacji partnerstwa publiczno- prywatnego lub podmioty prawa prywatnego kraju partnerskiego.
(68) W celu zwiększenia wpływu gwarancji na działania zewnętrzne państwa członkowskie i umawiające się strony Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym 30 powinny mieć możliwość wnoszenia wkładów w formie środków pieniężnych lub gwarancji. Wkład w formie gwarancji nie powinien przekraczać 50 % kwoty operacji gwarantowanych przez Unię. Nie należy tworzyć rezerw w odniesieniu do zobowiązań finansowych powstałych w wyniku tej gwarancji, a bufor płynnościowy powinien być zapewniony przez wspólny fundusz rezerw ustanowiony na mocy art. 212 rozporządzenia finansowego.
(69) Działania zewnętrzne są często realizowane w bardzo zmiennym środowisku wymagającym ciągłego i szybkiego dostosowywania do zmieniających się potrzeb partnerów Unii oraz do globalnych wyzwań w dziedzinie praw człowieka, demokracji i dobrych rządów, bezpieczeństwa i stabilności, zmiany klimatu, środowiska oraz oceanów, a także wyzwań związanych z migracją i przymusowymi wysiedleniami oraz ich pierwotnymi przyczynami. Pogodzenie zasady przewidywalności z potrzebą szybkiego reagowania na nowe potrzeby w konsekwencji oznacza dostosowanie realizacji finansowej programów. Aby zwiększyć zdolność Unii do reagowania na nieprzewidziane potrzeby, a także w oparciu o pozytywne doświadczenia związane z Europejskim Funduszem Rozwoju, rezerwa na nowe wyzwania i priorytety powinna pozostać nieprzydzielona. Powinna ona być uruchamiana zgodnie z procedurami ustanowionymi w niniejszym rozporządzeniu.
(70) Rezerwa na nowe wyzwania i priorytety powinna gwarantować następujące dodatkowe zasoby: 200 000 000 EUR na program tematyczny na rzecz praw człowieka i demokracji, 200 000 000 EUR na program tematyczny dotyczący organizacji społeczeństwa obywatelskiego i 600 000 000 EUR na program tematyczny dotyczący globalnych wyzwań.
(71) Komisja powinna szczegółowo poinformować Parlament Europejski, zanim uruchomi środki finansowe z rezerwy na nowe wyzwania i priorytety, a także powinna w pełni uwzględnić jego uwagi dotyczące charakteru, celów i przewidywanych kwot finansowych.
(72) Dlatego też, przy poszanowaniu zasady jednoroczności budżetu Unii, niniejsze rozporządzenie powinno zachować możliwość zastosowania mechanizmów elastyczności już dopuszczonych na mocy rozporządzenia finansowego w ramach innych polityk, mianowicie w odniesieniu do przeniesień i ponownego przydzielania środków, w celu zapewnienia wydajnego wykorzystania unijnych środków finansowych zarówno na rzecz obywateli Unii, jak i krajów partnerskich, i maksymalnego zwiększenia w ten sposób puli unijnych środków finansowych dostępnych na potrzeby interwencji w ramach działań zewnętrznych Unii.
(73) Zdolności podmiotów wojskowych w państwach trzecich należy budować w ramach unijnej polityki w dziedzinie współpracy na rzecz rozwoju, gdy prowadzi to głównie do realizacji celów z dziedziny rozwoju, oraz w ramach unijnej wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB), gdy prowadzi to głównie do realizacji celów z dziedziny pokoju i bezpieczeństwa, zgodnie z art. 40 TUE. Niniejsze rozporządzenie zapewnia poszanowanie stosowania procedur oraz zakresu uprawnień instytucji w ramach unijnej polityki w dziedzinie współpracy na rzecz rozwoju i unijnej WPZiB.
(74) Działania realizowane w ramach Instrumentu, które polegają na dostarczaniu lub finansowaniu sprzętu, usług lub technologii, powinny być zgodne z odpowiednimi przepisami unijnymi, krajowymi i międzynarodowymi, w szczególności z zasadami określonymi we wspólnym stanowisku Rady 2008/944/WPZiB 31 , z unijnymi środkami ograniczającymi oraz z rozporządzeniem Paramentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/821 32 . Oceny ryzyka przeprowadzane przez Komisję w ramach Instrumentu pozostają bez uszczerbku dla oceny wniosków o wydanie zezwolenia na wywóz przeprowadzanej przez państwa członkowskie. Każde państwo członkowskie powinno ocenić otrzymane wnioski o wydanie zezwolenia na wywóz, w tym wnioski dotyczące transferów między poszczególnymi rządami, w odniesieniu do towarów znajdujących się we wspólnym wykazie uzbrojenia UE, na zasadzie indywidualnej i pod kątem kryteriów ustanowionych we wspólnym stanowisku 2008/944/WPZiB. Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/125 33 takie działania nie powinny finansować dostarczania jakiegokolwiek rodzaju sprzętu, który mógłby być użyty do tortur lub innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania.
(75) Decyzja w sprawie stowarzyszenia zamorskiego, z uwzględnieniem Grenlandii, określa pulę środków finansowych na stowarzyszenie krajów i terytoriów zamorskich z Unią. Ta pula środków finansowych jest głównym źródłem finansowania krajów i terytoriów zamorskich. Zgodnie z decyzją w sprawie stowarzyszenia zamorskiego, z uwzględnieniem Grenlandii, osoby i podmioty z siedzibą w krajach i terytoriach zamorskich powinny spełniać kryteria kwalifikowalności do finansowania na mocy tej decyzji, z zastrzeżeniem jej zasad i celów oraz ewentualnych uzgodnień mających zastosowanie do państwa członkowskiego, z którym dany kraj lub terytorium zamorskie są powiązane. Należy ponadto zachęcać do współpracy między krajami partnerskimi a krajami i terytoriami zamorskimi, jak również regionami najbardziej oddalonymi Unii zgodnie z art. 349 TFUE w obszarach wspólnego zainteresowania.
(76) Aby zwiększać odpowiedzialność krajów partnerskich za swój rozwój oraz zrównoważoność pomocy zewnętrznej, Unia powinna, w stosownych przypadkach, preferować korzystanie z instytucji, zdolności oraz wiedzy fachowej, systemów i procedur krajów partnerskich we wszystkich aspektach cyklu projektu dotyczącego współpracy, zapewniając przy tym pełne zaangażowanie władz lokalnych i społeczeństwa obywatelskiego. Unia powinna udostępnić potencjalnym beneficjentom finansowania unijnego informacje i szkolenia na temat sposobów ubiegania się o nie.
(77) Komunikacja sprzyja debacie demokratycznej, wzmacnia instytucjonalną kontrolę i nadzór nad finansowaniem unijnym oraz przyczynia się do zwiększenia wiarygodności Unii. Unia i beneficjenci finansowania unijnego powinni lepiej eksponować działania Unii i odpowiednio informować o wartości dodanej unijnego wsparcia. W tym kontekście, zgodnie z rozporządzeniem finansowym, umowy zawarte z odbiorcami finansowania unijnego powinny zawierać zobowiązania zapewniające odpowiednie wyeksponowanie działań Unii, a w przypadku gdy zobowiązania te nie są wypełniane, Komisja powinna w stosownym czasie podjąć odpowiednie działania.
(78) Roczne lub wieloletnie plany działania i środki, o których mowa w niniejszym rozporządzeniu, stanowią programy prac na mocy rozporządzenia finansowego. Roczne lub wieloletnie plany działania powinny składać się z zestawu środków zgrupowanych w jednym dokumencie.
(79) Zgodnie z rozporządzeniem finansowym, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 34 i rozporządzeniami Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 35 , (Euratom, WE) nr 2185/96 36 i (UE) 2017/1939 37 interesy finansowe Unii należy chronić za pomocą proporcjonalnych środków, w tym środków w zakresie zapobiegania nieprawidłowościom - w tym nadużyciom finansowym - ich wykrywania, korygowania i prowadzenia w ich sprawie postępowań, odzyskiwania środków utraconych, nienależnie wypłaconych lub nieodpowiednio wykorzystanych oraz, w stosownych przypadkach, nakładania kar administracyjnych. W szczególności, zgodnie z rozporządzeniami (Euratom, WE) nr 2185/96 i (UE, Euratom) nr 883/2013, Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) jest uprawniony do prowadzenia dochodzeń administracyjnych, w tym kontroli na miejscu i inspekcji, w celu ustalenia, czy miały miejsce nadużycia finansowe, korupcja lub dowolna inna nielegalna działalność na szkodę interesów finansowych Unii. Zgodnie z rozporządzeniem Rady (UE) 2017/1939 Prokuratura Europejska (EPPO) jest uprawniona do prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz wnoszenia i popierania oskarżeń w sprawie przestępstw naruszających interesy finansowe Unii, jak przewidziano w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 38 .
Zgodnie z rozporządzeniem finansowym każda osoba lub podmiot, które otrzymują środki finansowe Unii, mają w pełni współpracować w celu ochrony interesów finansowych Unii, przyznać Komisji, OLAF, Trybunałowi Obrachunkowemu oraz, w przypadku państw członkowskich, które uczestniczą we wzmocnionej współpracy na podstawie rozporządzenia (UE) 2017/1939, EPPO niezbędne prawa i dostęp, a także zapewniać, aby wszelkie osoby trzecie uczestniczące w wykonywaniu środków finansowych Unii przyznały tym organom równoważne prawa. Z tego powodu porozumienia z państwami i terytoriami trzecimi oraz z organizacjami międzynarodowymi i wszelkie umowy lub porozumienia wynikające z wdrażania Instrumentu powinny zawierać postanowienia, na mocy których wyraźnie upoważnia się Komisję, Trybunał Obrachunkowy i OLAF do prowadzenia takich audytów, kontroli na miejscu i inspekcji zgodnie z ich odpowiednimi kompetencjami i zapewnia przyznanie równoważnych praw przez wszelkie osoby trzecie uczestniczące w wykonywaniu finansowania unijnego.
(80) Instrument powinien przyczynić się do międzynarodowej walki z oszustwami podatkowymi, uchylaniem się od opodatkowania, oszustwami, korupcją i praniem pieniędzy.
(81) W celu uzupełnienia lub zmiany innych niż istotne elementów niniejszego rozporządzenia należy przekazać Komisji uprawnienie do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do zmiany kwoty na działania w zakresie budowania zdolności podmiotów wojskowych w celu wsparcia rozwoju i bezpieczeństwa służącego rozwojowi, maksymalnej kwoty na potrzeby gwarancji na działania zewnętrzne, wskaźników zasilenia rezerw i maksymalnej kwoty na potrzeby tworzenia rezerw na rzecz gwarancji na działania zewnętrzne, obszarów współpracy i interwencji wymienionych w załącznikach II, III i IV, obszarów priorytetowych operacji w ramach EZFR+ wymienionych w załączniku V, wskaźników przewidzianych w załączniku VI, a także z myślą o uzupełnieniu niniejszego rozporządzenia o cele szczegółowe oraz priorytetowe obszary współpracy w oparciu o obszary współpracy w ramach programów o określonym zasięgu geograficznych przewidzianych w załączniku II, łącznie z nadawaniem priorytetu subregionom, celami tematycznymi i orientacyjnymi alokacjami finansowymi dla poszczególnych subregionów, a także z myślą o uzupełnieniu niniejszego rozporządzenia o przepisy dotyczące utworzenia ram monitorowania i ewaluacji. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym z odpowiednimi zainteresowanymi podmiotami, takimi jak społeczeństwo obywatelskie i eksperci, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa 39 . W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.
(82) W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania odpowiednich przepisów niniejszego rozporządzenia należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 40 .
(83) Zgodnie z pkt 22 i 23 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa Instrument powinien być przedmiotem ewaluacji na podstawie informacji zgromadzonych zgodnie ze szczególnymi wymogami dotyczącymi monitorowania, przy czym należy unikać obciążeń administracyjnych, w szczególności dla państw członkowskich, a także nadmiernej regulacji. Wymogi te powinny obejmować mierzalne wskaźniki stanowiące podstawę ewaluacji skutków programu w praktyce.
(84) Odesłania do wymienionych w art. 9 decyzji Rady 2010/427/UE 41 unijnych instrumentów pomocy zewnętrznej, zastąpionych niniejszym rozporządzeniem, należy rozumieć jako odesłania do niniejszego rozporządzenia. Komisja powinna zapewnić, aby niniejsze rozporządzenie było wdrażane zgodnie z rolą, jaką pełni Europejska Służba Działań Zewnętrznych, jak określono w przywołanej decyzji.
(85) Działania i środki przewidziane w niniejszym rozporządzeniu powinny, w stosownych przypadkach, stanowić uzupełnienie środków przyjętych przez Unię w dążeniu do realizacji celów WPZiB w ramach tytułu V rozdział 2 TUE i środków przyjętych w ramach części piątej tytuł IV TFUE, powinny być zgodne z tymi środkami i je respektować.
(86) Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia nie mogą zostać osiągnięte w wystarczającym stopniu przez państwa członkowskie, natomiast możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, Unia może przyjąć środki zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 TUE. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.
(87) Należy zmienić i uchylić decyzję nr 466/2014/UE, a także uchylić rozporządzenia (UE) 2017/1601 i (WE, Euratom) nr 480/2009.
(88) Aby zapewnić ciągłość udzielania wsparcia w odpowiednim obszarze polityki i umożliwić rozpoczęcie realizowania działań od początku obowiązywania WRF na lata 2021-2027, niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie w trybie pilnym i być stosowane z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia 2021 r.,
PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:
| W imieniu Parlamentu Europejskiego | W imieniu Rady |
| D.M. SASSOLI | F. ANDRÉ |
| Przewodniczący | Przewodniczący |
Senat nie zgodził się w czwartek na zniesienie obowiązku zawierania umów o pracę z cudzoziemcami będącymi pracownikami tymczasowymi przez agencje pracy tymczasowej, ale umożliwił agencjom zawieranie umów cywilnoprawnych. Senatorowie zdecydowali natomiast o skreśleniu przepisu podnoszącego kary grzywny dla pracodawców przewidziane w kodeksie pracy. W głosowaniu przepadła też poprawka Lewicy podnosząca z 2 tys. zł do 10 tys. zł kary grzywny, jakie w postępowaniu mandatowym może nałożyć Państwowa Inspekcja Pracy.
13.03.2025
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie zgodziło się na usunięcie z ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców przepisu podnoszącego w kodeksie pracy kary dla pracodawców. Senacka Komisja Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej zaakceptowała we wtorek jedynie poprawki Biura Legislacyjnego Senatu do tej ustawy. Nie można jednak wykluczyć, że na posiedzeniu Senatu inni senatorowie przejmą poprawki zgłaszane przez stronę pracodawców.
11.03.2025
Podczas ostatniego posiedzenia Sejmu, ku zaskoczeniu zarówno przedsiębiorców, jak i części posłów koalicji rządzącej, Lewica w ostatniej chwili „dorzuciła” do ustawy o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom poprawki zaostrzające kary za naruszanie przepisów prawa pracy - m.in. umożliwiające orzeczenie kary ograniczenia wolności. Jednocześnie zignorowano postulaty organizacji pracodawców, mimo wcześniejszych zapewnień rządu o ich poparciu.
27.02.2025
Już nie 30 tys. zł, a 50 tys. zł ma grozić maksymalnie pracodawcy, który zawrze umowę cywilnoprawną, choć powinien - umowę o pracę. Podobnie temu, który nie wypłaca w terminie wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia przysługującego pracownikowi albo uprawnionemu do tego świadczenia członkowi jego rodziny. A jeśli nie wypłaca przez okres co najmniej 3 miesięcy, to kara ma wynieść nawet 60 tys. złotych - zdecydował Sejm, przyjmując poprawkę Lewicy, zmieniającą Kodeks pracy w... ustawie dotyczącej cudzoziemców.
25.02.2025
500 zł zarobi członek obwodowej komisji wyborczej w wyborach Prezydenta RP, 600 zł - zastępca przewodniczącego, a 700 zł przewodniczący komisji wyborczej – wynika z uchwały Państwowej Komisji Wyborczej. Jeżeli odbędzie się ponownie głosowanie, zryczałtowana dieta wyniesie 75 proc. wysokości diety w pierwszej turze. Termin zgłaszania kandydatów na członków obwodowych komisji wyborczych mija 18 kwietnia
20.01.2025
1 stycznia 2025 r. weszły w życie liczne zmiany podatkowe, m.in. nowe definicje budynku i budowli w podatku od nieruchomości, JPK CIT, globalny podatek wyrównawczy, PIT kasowy, zwolnienie z VAT dla małych firm w innych krajach UE. Dla przedsiębiorców oznacza to często nowe obowiązki sprawozdawcze i zmiany w systemach finansowo-księgowych. Firmy muszą też co do zasady przeprowadzić weryfikację nieruchomości pod kątem nowych przepisów.
02.01.2025| Identyfikator: | Dz.U.UE.L.2021.209.1 |
| Rodzaj: | Rozporządzenie |
| Tytuł: | Rozporządzenie 2021/947 ustanawiające Instrument Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej - Globalny Wymiar Europy, zmieniające i uchylające decyzję Parlamentu Europejskiego i Rady nr 466/2014/UE oraz uchylające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1601 i rozporządzenie Rady (WE, Euratom) nr 480/2009 |
| Data aktu: | 09/06/2021 |
| Data ogłoszenia: | 14/06/2021 |
| Data wejścia w życie: | 14/06/2021, 01/01/2021 |