(notyfikowana jako dokument nr C(2015) 130)(Jedynie teksty w języku francuskim i niderlandzkim są autentyczne)
(Tekst mający znaczenie dla EOG)
(Dz.U.UE L z dnia 23 maja 2015 r.)
KOMISJA EUROPEJSKA,
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 108 ust. 2 akapit pierwszy 1 ,
uwzględniając Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym, w szczególności jego art. 62 ust. 1 lit. a),
po wezwaniu zainteresowanych stron do przedstawienia uwag zgodnie z przywołanymi artykułami 2 i uwzględniając otrzymane odpowiedzi,
a także mając na uwadze, co następuje:
1. PROCEDURA
(1) Pismem z dnia 7 października 2011 r. Komisja Europejska poinformowała władze belgijskie o wszczęciu kontroli programu N 649/2005 - Środki na rzecz B&R polegające na częściowym zwolnieniu pracodawców z odprowadzanych składek (zwanego dalej "programem").
(2) Pismami z dnia 7 października 2011 r., z dnia 2 lutego 2012 r. i z dnia 6 stycznia 2013 r. Komisja zwróciła się o udzielenie dodatkowych informacji na temat wdrażania programu. W szczególności Komisja wezwała władze belgijskie do przekazania jej wykazu przedsiębiorstw, które były beneficjantami pomocy w kwocie przekraczającej 200 000 EUR w latach 2009 i 2010. Władze belgijskie odpowiedziały pismami z dnia 17 listopada 2011 r., z dnia 2 maja i z dnia 4 czerwca 2012 r. oraz z dnia 23 maja 2013 r.
(3) Dnia 13 czerwca 2013 r. odbyło się spotkanie z udziałem służb Komisji i władz belgijskich.
(4) Pismem z dnia 4 grudnia 2013 r. Komisja poinformowała Belgię o swojej decyzji (zwanej dalej "decyzją o wszczęciu postępowania") 3 o wszczęciu postępowania przewidzianego w art. 108 ust. 2 TFUE (zwanego dalej "formalnym postępowaniem wyjaśniającym").
(5) Władze belgijskie przedstawiły swoje uwagi i odpowiedzi na pytania zawarte w decyzji o wszczęciu postępowania pismami z dnia 3 marca, 1 kwietnia oraz z 4 i 27 lipca 2014 r. Uzupełniły te informacje pismami z dnia 17 września, z dnia 17 października i z dnia 21 listopada 2014 r. W dniu 21 listopada 2014 r. Komisja dysponowała wszystkimi informacjami niezbędnymi do przeprowadzenia badania zgodności programu z rynkiem wewnętrznym.
(6) Dnia 9 kwietnia 2014 r. przedsiębiorstwo D39S SPRL przedstawiło swoje uwagi. Pismem z dnia 16 maja 2014 r. Komisja przekazała te uwagi władzom belgijskim. Władze belgijskie nie ustosunkowały się do nich.
2. OPIS ŚRODKA
2.1. Cel środka
(7) Program zatwierdzono decyzją Komisji C(2006) 2941 final z dnia 4 lipca 2006 r. 4 (zwaną dalej "decyzją").
(8) W ramach programu przewidziano wdrożenie trzech następujących środków:
a) zwolnienie z tytułu zatrudnienia badaczy przydzielonych do projektów badawczych realizowanych w partnerstwie z uniwersytetami lub szkołami wyższymi (zwane dalej "środkiem 1") polegające na zmniejszeniu składek odprowadzanych przez pracodawców (fr. précompte professionnel) o 50 % na rzecz przedsiębiorstw wypłacających wynagrodzenie badaczom przydzielonym do projektów badawczych realizowanych na podstawie umów o partnerstwie zawartych z uniwersytetami lub szkołami wyższymi mającymi siedzibę w Europejskim Obszarze Gospodarczym 5 . Budżet środka 1 oszacowano na kwotę 34 mln EUR;
b) zwolnienie z tytułu zatrudnienia badaczy legitymujących się określonymi dyplomami (zwane dalej "środkiem 2") polegające na zmniejszeniu składek odprowadzanych przez pracodawców o 25 % na rzecz przedsiębiorstw wypłacających wynagrodzenie badaczom, którzy legitymują się określonymi dyplomami naukowymi 6 . Budżet środka 2 oszacowano na kwotę 62 mln EUR;
c) zwolnienie na rzecz Young Innovative Companies (zwane dalej "środkiem 3") polegające na zmniejszeniu składek odprowadzanych przez pracodawców o 50 % na rzecz przedsiębiorstw należących do kategorii "Young Innovative Companies" 7 i wypłacających wynagrodzenie swoim pracownikom naukowym. Budżet środka 3 oszacowano na kwotę 20 mln EUR.
(9) Składki odprowadzane przez pracodawców stanowią podatek u źródła pobierany przez wszystkich pracodawców od wynagrodzenia pracowników i przekazywany państwu. W ramach trzech środków wymienionych w motywie 8 przedsiębiorstwa zwalnia się z przekazywania części składek odprowadzanych przez pracodawców od wynagrodzeń badaczy określonych w motywie 8 lit. a) i b) oraz pracowników naukowych określonych w motywie 8 lit. c).
(10) Komisja uznała w swojej decyzji, że środek 1 i środek 2 są środkami ogólnymi, a więc nie stanowią pomocy państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE.
(11) Środek 3 zakwalifikowano natomiast jako pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE i po zbadaniu sprawy uznano za zgodny z rynkiem wewnętrznym w świetle kryteriów określonych w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 70/2001 8 .
(12) Art. 5a rozporządzenia (WE) nr 70/2001 określa szczegółowe przepisy mające zastosowanie do pomocy na badania i rozwój. Środek 3 zakwalifikowano jako pomoc na projekty badawczo-rozwojowe, w przypadku których kosztami kwalifikowalnymi są wydatki związane z pracownikami zatrudnionymi w ramach projektu badawczego 9 . Przyjęty poziom intensywności pomocy wynoszący 35 % ma zastosowanie do projektów realizowanych w ramach rozwoju przedkonkurencyjnego 10 .
2.2. Powody wszczęcia formalnego postępowania wyjaśniającego
(13) W ramach dochodzenia ujawniono nieprawidłowości dotyczące belgijskich przepisów krajowych, na mocy których przyjęto i wdrożono środek 3. W związku z tym Komisja wszczęła formalne postępowanie wyjaśniające, mając na uwadze następujące elementy:
a) Belgia nie przyjęła niezbędnych środków w celu dostosowania swoich przepisów do prawa Unii. Stosowne przepisy prawa krajowego nie odnosiły się w żaden sposób do kategorii badań przewidzianych w przepisach Unii. Przepisy te dostosowano dopiero w czerwcu 2013 r. 11 ;
b) Belgia do dnia 1 stycznia 2008 r. nie dostosowała programu do odpowiednich środków zaproponowanych przez Komisję i zaakceptowanych przez Belgię 12 ;
c) Belgia nie zgłosiła Komisji zmian ani przedłużenia programu, a tym samym wdrożyła pomoc niezgodną z prawem 13 ; oraz
d) w ramach procesu monitorowania Belgia nie dostarczyła wystarczającej ilości informacji dotyczących pomocy udzielonej indywidualnie.
(14) Komisja w decyzji o wszczęciu postępowania rozważyła również kwestię podstawy prawnej mającej zastosowanie do analizy zgodności z rynkiem wewnętrznym pomocy przyznanej w sposób niezgodny z prawem w ramach programu. Stwierdziła ona w motywie 40 wspomnianej decyzji, że analizę pomocy należy przeprowadzić w świetle wspólnotowych zasad ramowych dotyczących pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną (zwanych dalej "zasadami ramowymi dotyczącymi B+R+I" 14 ).
3. UWAGI WŁADZ BELGIJSKICH
(15) Należy przypomnieć, że w trakcie procesu monitorowania władze belgijskie przyznały, że nie zmieniły obowiązujących przepisów w celu wprowadzenia odniesienia do kategorii badań wspomnianych w motywie 13 lit. a), nie zgłosiły zmian wprowadzonych do programu (biorąc pod uwagę, że zmiany te zostały wprowadzone w myśl decyzji) ani nie zgłosiły przedłużenia programu na okres po dniu 4 lipca 2011 r.
(16) Pismami z dnia 3 marca i 1 kwietnia 2014 r. władze belgijskie przekazały wykaz przedsiębiorstw, które skorzystały ze zwolnienia w zakresie składek odprowadzanych przez pracodawców w latach 2006-2013 (ostatnie dostępne dane podatkowe). Przez cały ten okres z programu skorzystało 231 przedsiębiorstw.
(17) Władze belgijskie w piśmie z dnia 3 marca 2014 r. wskazały również, że badały zgodność programu z rozporządzeniem Komisji (UE) nr 651/2014 15 , w szczególności z art. 25 dotyczącym pomocy na projekty badawczo-rozwojowe. Władze belgijskie nie przekazały jednak Komisji wyniku tego badania.
4. UWAGI ZAINTERESOWANYCH OSÓB TRZECICH
(18) Przedsiębiorstwo D39S, centrum badań i rozwoju działające w sektorze elektroniki i telekomunikacji, wskazało, że zwolnienie w zakresie składek odprowadzanych przez pracodawców stanowi istotne wsparcie pozwalające młodym innowacyjnym przedsiębiorstwom na zatrudnienie dodatkowych pracowników. Korzystanie z tego zwolnienia pozwoliło mu na wzmocnienie jego działalności badawczo-rozwojowej przy jednoczesnym zachowaniu możliwości szybkiej reakcji na wymogi rynku.
5. OCENA POMOCY
5.1. Istnienie pomocy państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE
(19) Zgodnie z art. 107 ust. 1 TFUE "wszelka pomoc przyznawana przez państwo członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi".
(20) Kwalifikacja środka krajowego jako pomocy państwa zakłada zatem łączne wystąpienie następujących warunków: (i) odnośny środek stanowi przyznanie korzyści gospodarczej jego beneficjentowi; (ii) wspomniana korzyść pochodzi z zasobów państwowych; (iii) korzyść ta jest selektywna; oraz (iv) przedmiotowy środek zakłóca konkurencję lub grozi jej zakłóceniem i może wpływać na wymianę handlową między państwami członkowskimi.
(21) W niniejszym przypadku zwolnienie w zakresie składek odprowadzanych przez pracodawców przysługujące Young Innovative Companies stanowi środek podatkowy finansowany z zasobów państwowych. Środek jest skierowany wyłącznie do przedsiębiorstw odpowiadających definicji Young Innovative Company, jest więc selektywny. Przyczyniając się do finansowania wydatków na badania i rozwój tych przedsiębiorstw, środek przynosi im korzyść gospodarczą. Ponadto w przypadku przedsiębiorstw będących beneficjentami środka, prowadzących działalność na rynkach otwartych na handel wewnątrzunijny, może on wpływać na wymianę handlową między państwami członkowskimi.
(22) Program zakwalifikowano w decyzji jako pomoc państwa 16 . W ramach procesu monitorowania władze belgijskie nie zakwestionowały takiej kwalifikacji.
5.2. Zgodność pomocy z prawem
(23) W decyzji o wszczęciu postępowania Komisja stwierdziła, że nie zgłaszając zwiększenia stopy zwolnienia pracodawców z odprowadzanych składek (wzrost z 50 % do 75 % na mocy ustawy z dnia 27 marca 2009 r. w sprawie ożywienia gospodarczego i z 75 % do 80 % na mocy ustawy z dnia 17 czerwca 2013 r. w sprawie przepisów podatkowych i finansowych oraz przepisów dotyczących zrównoważonego rozwoju) oraz przedłużenia programu po dniu 4 lipca 2011 r. (przewidziany w decyzji pierwotny okres trwania programu wynosił pięć lat), Belgia wdrożyła pomoc niezgodną z prawem. Belgia nie zakwestionowała tej oceny i podczas formalnego postępowania wyjaśniającego dostarczyła dane, które dotyczyły pomocy otrzymanej przez przedsiębiorstwa będące beneficjentami programu i które były niezbędne dla Komisji do przeprowadzenia analizy zgodności.
5.3. Analiza zgodności pomocy z rynkiem wewnętrznym
(24) W motywie 40 decyzji o wszczęciu postępowania Komisja stwierdziła, że badanie zgodności programu powinno odbywać się w świetle zasad ramowych dotyczących B+R+I, pozostawiając otwartą kwestię określenia konkretnych, mających zastosowanie przepisów: przepisów dotyczących pomocy na realizację projektów B+R+I (pkt 5.1 zasad ramowych dotyczących B+R+I) lub przepisów dotyczących pomocy dla młodych innowacyjnych przedsiębiorstw (pkt 5.4 zasad ramowych dotyczących B+R+I), biorąc pod uwagę, że program jest skierowany, jak się wydaje, do tej konkretnej kategorii przedsiębiorstw.
5.3.1. Metodyka
(25) Jak wspomniano w motywie 16 wyżej, władze belgijskie wskazały, że przez cały rozpatrywany okres z programu skorzystało 231 przedsiębiorstw. Analiza danych pozwoliła na dokonanie następujących ustaleń:
a) 183 przedsiębiorstwa skorzystały z pomocy w kwocie niższej niż 200 000 EUR przez okres trzech lat podczas całego rozpatrywanego okresu. Pomoc tę wyłączono z zakresu analizy, gdyż wchodzi ona w zakres stosowania rozporządzenia Komisji (WE) nr 1998/2006 de minimis 17 ;
b) w odniesieniu do pozostałych 48 przedsiębiorstw, które skorzystały z kwoty pomocy wyższej niż 200 000 EUR, przeprowadzono szczegółową analizę. W odniesieniu do tych przedsiębiorstw władze belgijskie określiły:
- kategorie badań, do których należały projekty realizowane przez przedsiębiorstwa będące beneficjentami (do celów weryfikacji przestrzegania warunków określonych w pkt 5.1 zasad ramowych dotyczących B+R+I),
- metodę obliczania intensywności pomocy wraz z przykładami (do celów weryfikacji przestrzegania warunków określonych w pkt 5.1 zasad ramowych dotyczących B+R+I),
- datę utworzenia każdego przedsiębiorstwa (do celów weryfikacji przestrzegania 1. warunku określonego w pkt 5.4 zasad ramowych dotyczących B+R+I),
- odsetek wydatków przeznaczonych na badania i rozwój (do celów weryfikacji przestrzegania 2. warunku określonego w pkt 5.4 zasad ramowych dotyczących B+R+I),
- w całkowitej kwocie otrzymanej przez każde przedsiębiorstwo - część objętą zakresem środka 3 (a więc zakwalifikowaną jako pomoc państwa) i część objętą zakresem środka 1 i środka 2 (do celów weryfikacji przestrzegania 3. warunku określonego w pkt 5.4 zasad ramowych dotyczących B+R+I).
(26) Dzięki analizie ostatniej pozycji danych (udziału części objętej zakresem środka 3 w całkowitej otrzymanej kwocie) można było ograniczyć zakres analizy, gdyż kwota pomocy otrzymana w ramach środka 3 była w konsekwencji niższa od całkowitej kwoty przekazanej przez władze belgijskie (otrzymanej z tytułu całego programu). Spośród 48 przedsiębiorstw wspomnianych w motywie 25 lit. b) 14 przedsiębiorstw skorzystało, w ramach środka 3, z kwoty pomocy wyższej niż 200 000 EUR podczas całego rozpatrywanego okresu.
5.3.2. Analiza w świetle przepisów dotyczących pomocy na realizację projektów B+R+I (pkt 5.1 zasad ramowych dotyczących B+R+I)
(27) W punkcie 5.1 zasad ramowych dotyczących B+R+I określono kryteria, które muszą zostać spełnione, aby pomoc na rzecz projektów badawczo-rozwojowych można było uznać za zgodną z rynkiem wewnętrznym:
a) w pkt 5.1.1 określono, że "część projektu badawczego objęta pomocą państwa musi w pełni wpisywać się w jedną lub kilka spośród następujących kategorii badań: badania podstawowe, badania przemysłowe, eksperymentalne prace rozwojowe".
Dekret królewski z dnia 23 marca 2014 r. 18 stanowi obecnie, że federalna służba publiczna ds. programowania polityki naukowej jest odpowiedzialna w ramach rozpatrywania wniosków za weryfikację "opisu projektów lub programów badawczych lub rozwojowych, które są przedmiotem wniosku o wydanie opinii" oraz za weryfikację, czy projekty należą do jednej z kategorii badań przewidzianych w zasadach ramowych dotyczących B+R+I i w przepisach prawa. W odniesieniu do 48 przedsiębiorstw objętych szczegółowym badaniem władze belgijskie dostarczyły opis realizowanej działalności badawczo-rozwojowej oraz wskazały kategorię badań, do której należą te projekty. Komisja mogła stwierdzić, że realizowane projekty należą do jednej z trzech kategorii przewidzianych w zasadach ramowych dotyczących B+R+I i uznała, że warunek określony w pkt 5.1.1 tych zasad ramowych został spełniony;
b) w pkt 5.1.2 zasad ramowych dotyczących B+R+I przedstawiono podstawowe poziomy intensywności pomocy (25 % w przypadku eksperymentalnych prac rozwojowych), które można w niektórych przypadkach zwiększyć, szczególnie jeśli pomoc ma zostać udzielona dla MŚP (pkt 5.1.3 a) zasad ramowych dotyczących B+R+I).
Pismem z dnia 3 marca 2014 r. władze belgijskie dostarczyły dodatkowe informacje dotyczące dwóch przypadków zwiększenia stopy zwolnienia w zakresie składek, w wyniku których mające zastosowanie odliczenie zwiększono do 80 %, szczególnie w kontekście przestrzegania poziomów intensywności pomocy przewidzianych w decyzji. Stosując metodę obliczania, którą Komisja przyjęła w decyzji, władze belgijskie mogły wykazać, że wzrost stopy zwolnienia w zakresie składek odprowadzanych przez pracodawców do 80 % doprowadził do maksymalnej intensywności wynoszącej 28,28 %. Dostarczyły one również szczegółowych informacji na temat współczynnika intensywności w odniesieniu do przedsiębiorstw objętych szczegółową kontrolą. Komisja stwierdziła, że współczynnik ten jest zgodny z pkt 5.1.3 zasad ramowych dotyczących B+R+I, w którym przewidziano, że w przypadku eksperymentalnych prac rozwojowych maksymalna intensywność pomocy wynosi 35 % w odniesieniu do średnich przedsiębiorstw i 45 % w odniesieniu do małych przedsiębiorstw. Wspomniane współczynniki intensywności pomocy ulegają zwiększeniu w przypadku badań przemysłowych lub podstawowych;
c) w pkt 5.1.4 zasad ramowych dotyczących B+R+I wyszczególniono koszty kwalifikowalne. W motywie 16 decyzji o wszczęciu postępowania Komisja zauważyła, że we właściwych przepisach prawa krajowego wymienia się kategorie pracowników, w odniesieniu do których można przyznać zwolnienie, ale nie określa się w nich zasad weryfikacji przez organy podatkowe przydziału pracowników do danego projektu badawczo-rozwojowego.
Dekret królewski z dnia 23 marca 2014 r. stanowi obecnie, że federalna służba publiczna ds. programowania polityki naukowej jest odpowiedzialna w ramach rozpatrywania wniosków za weryfikację "dowodów na to, że pracownik będzie zatrudniony w ramach projektów lub programów badawczo-rozwojowych" na podstawie informacji dostarczonych przez wnioskujące przedsiębiorstwa. Komisja stwierdziła, że właściwe przepisy krajowe oraz ich zastosowanie przez władze belgijskie są zgodne z przepisami pkt 5.1.4 zasad ramowych dotyczących B+R+I.
W odniesieniu do 48 przedsiębiorstw objętych szczegółowym badaniem władze belgijskie opisały projekty realizowane przez te przedsiębiorstwa i wskazały liczbę i rodzaje pracowników, w odniesieniu do których przyznano zwolnienie.
(28) W związku z powyższym Komisja stwierdza, że pomoc przyznana w ramach środka 3. jest zgodna z pkt 5.1 zasad ramowych dotyczących B+R+I.
5.3.3. Analiza w świetle przepisów dotyczących pomocy na rzecz młodych innowacyjnych przedsiębiorstw (pkt 5.4 zasad ramowych dotyczących B+R+I)
(29) W decyzji o wszczęciu postępowania Komisja wskazała, że "ze względu na fakt, iż program dotyczy pomocy wdrażanej na rzecz Young Innovative Companies, rozważano również przeprowadzenie oceny jego zgodności na podstawie pkt 5.4 zasad ramowych dotyczących B+R+I odnoszącego się do pomocy dla młodych przedsiębiorstw innowacyjnych" (motyw 46). Komisja wyraziła jednak wątpliwości dotyczące przestrzegania przez przedsiębiorstwa będące beneficjentami programu wszystkich warunków określonych w pkt 5.4 (kwalifikacji jako małych przedsiębiorstw, wieku, odsetka wydatków przeznaczonych na badania i rozwój, kwoty pomocy).
(30) Analiza danych przekazanych przez władze belgijskie wykazała, że na koniec 2013 r. tylko dwa przedsiębiorstwa spełniały wszystkie warunki określone w pkt 5.4 zasad ramowych dotyczących B+R+I (spełniając jednocześnie warunki określone w pkt 5.1).
(31) Na tej podstawie Komisja stwierdza zatem, że pkt 5.1 zasad ramowych dotyczących B+R+I odnoszący się do pomocy na realizację projektów B+R+I stanowi mającą zastosowanie podstawę prawną.
5.3.4. Zgodność programu od dnia 1 lipca 2014 r.
(32) Termin obowiązywania zasad ramowych dotyczących B+R+I, które stanowią podstawę analizy zgodności programu, upłynął dnia 30 czerwca 2014 r.
(33) Od dnia 1 lipca 2014 r. program mógłby zostać objęty wyłączeniem na mocy ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń blokowych w przypadku łącznego spełnienia warunków określonych w rozdz. 1 i przestrzegania warunków określonych w art. 25 (pomoc na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną). Wzywa się władze belgijskie do poinformowania Komisji o wynikach przeprowadzonej przez nie analizy i w stosownym przypadku zgłoszenia przedłużenia programu.
6. WNIOSEK
(34) Komisja stwierdza, że Belgia wdrożyła program z naruszeniem art. 108 ust. 3 TFUE. W świetle powyższej analizy Komisja uznaje jednak, że dalsze stosowanie programu przez władze belgijskie po dniu 4 lipca 2011 r. oraz wprowadzone do niego zmiany są do dnia 30 czerwca 2014 r. zgodne z rynkiem wewnętrznym na mocy art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE,
PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DECYZJĘ:
