Dyrektywa 71/318/EWG w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do gazomierzy

DYREKTYWA RADY

z dnia 26 lipca 1971 r.

w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do gazomierzy

(71/318/EWG)

(Dz.U.UE L z dnia 6 września 1971 r.)

RADA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH,

uwzględniając Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, w szczególności jego art. 100,

uwzględniając wniosek Komisji,

uwzględniając opinię Parlamentu Europejskiego⁽¹⁾,

uwzględniając opinię Komitetu Ekonomiczno-Społecznego⁽²⁾,

a także mając na uwadze, co następuje:

w Państwach Członkowskich konstrukcja i metody kontroli gazomierzy są przedmiotem obowiązujących przepisów, które różnią się w poszczególnych Państwach Członkowskich, co w konsekwencji przeszkadza w wymianie handlowej tych przyrządów; dlatego niezbędne jest zbliżenie tych przepisów;

dyrektywa Rady 71/316/EWG z dnia 26 lipca 1971 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do wspólnych przepisów dotyczących przyrządów pomiarowych oraz metod kontroli metrologicznej⁽³⁾, ustanawia procedury zatwierdzenia typu EWG oraz legalizacji pierwotnej EWG; wymagania techniczne dotyczące budowy i funkcjonowania gazomierzy powinny być ustanowione zgodnie z niniejszą dyrektywą,

PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ:

Artykuł  1

Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie do następujących gazomierzy:

1. Gazomierze komorowe:

– gazomierze miechowe,

– gazomierze rotorowe.

2. Gazomierze inne niż komorowe:

– gazomierze turbinowe.

Artykuł  2

Te rodzaje gazomierzy, na których mogą być nałożone cechy i znaki EWG, są opisane w załączniku do niniejszej dyrektywy. Podlegają one zatwierdzeniu typu EWG i legalizacji pierwotnej EWG.

Artykuł  3

Żadne z Państw Członkowskich nie może odmówić, zabronić lub ograniczyć wprowadzania do obrotu i do użytkowania gazomierzy zaopatrzonych w znak zatwierdzenia typu EWG oraz cechę legalizacji pierwotnej EWG.

Artykuł  4

1. Państwa Członkowskie wprowadzą w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne konieczne do wykonania niniejszej dyrektywy w terminie osiemnastu miesięcy od momentu jej notyfikacji i niezwłocznie poinformują o tym Komisję.

2. Państwa Członkowskie przekażą Komisji teksty podstawowych przepisów prawa krajowego, przyjętych na podstawie niniejszej dyrektywy.

Artykuł  5

Niniejsza dyrektywa skierowana jest do Państw Członkowskich.

Sporządzono w Brukseli, dnia 26 lipca 1971 r.

	W imieniu Rady
	A. MORO
	Przewodniczący

______

⁽¹⁾ Dz.U. C 65 z 5.6.1970, str. 30.

⁽²⁾ Dz.U. C 131 z 29.10.1970, str. 7.

⁽³⁾ Dz.U. L 202 z 6.9.1971, str. 1.

ZAŁĄCZNIK ¹

ROZDZIAŁ  I

A.

DEFINICJE PEWNYCH TERMINÓW UŻYWANYCH W ZAŁĄCZNIKU

1. Zakres obciążeń

Zakres obciążeń gazomierza jest ograniczony przez maksymalny strumień objętości Q_max oraz minimalny strumień objętości Q_min.

2. Objętość cykliczna gazomierza

"Objętość cykliczna V gazomierza" oznacza objętość gazu odpowiadającą cyklowi działania gazomierza, to znaczy zespołowi ruchów wszystkich ruchomych części gazomierza, z wyjątkiem liczydła i przekładni, w wyniku których wszystkie te części przyjmują po raz pierwszy takie położenie, jakie miały na początku.

Oblicza się ją, mnożąc wartość objętości odpowiadającej pełnemu obrotowi urządzenia kontrolnego przez współczynnik przełożenia mechanizmu pomiarowego i liczydła stałego.

3. Ciśnienie robocze i ciśnienie odniesienia

3.1. Ciśnienie robocze

Ciśnienie robocze gazomierza jest różnicą pomiędzy ciśnieniem gazu na wlocie gazomierza a ciśnieniem atmosferycznym.

3.2. Ciśnienie odniesienia

Ciśnienie odniesienia gazomierza p_r jest ciśnieniem gazu, w stosunku do którego wskazanie objętości gazu jest odnoszone.

Króciec do pomiaru ciśnienia odniesienia jest opisany w rozdziale III.

4. Strata ciśnienia

Strata ciśnienia gazomierza jest to różnica pomiędzy ciśnieniem zmierzonym na wlocie i wylocie gazomierza podczas przepływu gazu.

5. Stała napędu wyjściowego

Stała napędu wyjściowego jest wartością objętości odpowiadającą pełnemu obrotowi wałka tego napędu; wartość ta jest obliczana poprzez przemnożenie wartości objętości odpowiadającej pełnemu obrotowi urządzenia kontrolnego przez współczynnik przełożenia liczydła stałego i tego wałka.

B.

OGÓLNE PRZEPISY DLA GAZOMIERZY

1. Zasady ogólne

1.1. Rozdział I niniejszego załącznika ustanawia ogólne przepisy, które muszą spełniać wszystkie gazomierze wymienione w art. 1 niniejszej dyrektywy.

1.2. Rozdziały II i III niniejszego załącznika ustanawiają specjalne przepisy odnoszące się do gazomierzy będących przedmiotem rozdziału.

2. Budowa

2.1. Materiały

Gazomierze powinny być wykonane z materiałów stałych o niskich naprężeniach wewnętrznych, niewiele zmieniających się wskutek starzenia, dostatecznie odpornych na korozję oraz na działanie znajdujących się w typowej dystrybucji gazów lub ich kondensatów.

2.2. Wykonanie gazomierzy

Obudowy gazomierzy powinny być szczelne przy maksymalnym ciśnieniu roboczym.

2.3. Zabezpieczenie przed niepożądaną ingerencją

Gazomierze powinny mieć konstrukcję uniemożliwiającą, bez uszkodzenia cech legalizacyjnych lub plomb zabezpieczających, jakiekolwiek działania, które mogą mieć wpływ na dokładność pomiaru.

2.4. Kierunek przepływu gazu

Na gazomierzach, których urządzenia wskazujące działają poprawnie tylko dla jednego kierunku przepływu gazu, kierunek ten powinien być oznaczony za pomocą strzałki.

Strzałka ta nie jest wymagana w przypadku gdy kierunek przepływu gazu jednoznacznie wynika z konstrukcji gazomierza.

2.5. Właściwości metrologiczne

Gazomierz powinien być przystosowany do ciągłej pracy przy maksymalnym strumieniu objętości Q_max w czasie podanym w rozdziale II lub III, a jego charakterystyki metrologiczne nie powinny wykroczyć poza granice określone w tych rozdziałach.

3. Urządzenia dodatkowe

3.1. Gazomierze mogą być wyposażone w:

a) urządzenia samoinkasujące;

b) integralne generatory impulsowe, których wyloty muszą być zaopatrzone w oznaczenie wartości pojedynczego impulsu w formie:

"1 imp. ... m³ (lub dm³)" lub

"1 m³ ... imp.".

Takie urządzenia dodatkowe uważa się za integralną część przyrządu pomiarowego, gdy są podłączone do gazomierzy w czasie przeprowadzania pierwotnej weryfikacji EWG. Nie ma odrębnych wymagań dotyczących ich wpływu na właściwości pomiarowe gazomierzy.

3.2. Gazomierze mogą być wyposażone w wyjściowe wałki napędowe, to znaczy zawierać wałki napędowe lub inne wyposażenie dla funkcjonowania odłączalnych urządzeń dodatkowych. Moment obrotowy, który muszą wytwarzać gazomierze w celu zapewnienia napędu dodatkowo podłączonym urządzeniom, nie może wnosić żadnych zmian do wskazań gazomierza większych niż wartości określone w pkt II.5.2.1 i III.5.2.1.

3.2.1. W przypadku gdy jest tylko jeden wałek napędowy, jego stała musi być opisana poprzez oznakowanie w formie "1 tr ... m³ (lub dm³)", dla maksymalnego dopuszczalnego momentu obrotowego w formie "M_max =... N.mm" oraz kierunku obrotu.

3.2.2. W przypadku gdy jest kilka wałków napędowych, każdy wałek musi być opisany przez literę M z indeksem w formie "M₁; M₂;... M_n ", oraz przez oznakowanie ich stałych w formie "1 tr ... m³ (lub dm³)" oraz kierunku obrotu.

Na gazomierzu, najlepiej na tabliczce znamionowej, musi znajdować się następujący wzór:

k₁ M₁ + k₂ M₂ +... + k_n M_n ≤ Ü A N.mm,

gdzie:

A przedstawia wartość liczbową maksymalnego dopuszczalnego momentu obrotowego stosowanego do wałka napędowego z najwyższą stałą, jeżeli moment obrotowy jest zastosowany tylko do tego wałka; wałek ten musi być opisany symbolem M₁;

k_i (i = 1; 2;... n) przedstawia wartość liczbową oznaczoną następująco:

M_i (i = 1; 2;... n) przedstawia moment obrotowy zastosowany do wałka napędowego oznaczonego symbolem

M_i;

C_i (i = 1; 2;... n) przedstawia stałą dla wałka napędowego opisaną symbolem M_i.

3.2.3. W przypadku gdy wolne zakończenia wałków napędowych nie są podłączone do odłączalnego urządzenia dodatkowego, muszą być one odpowiednio zabezpieczone.

3.2.4. Połączenie między urządzeniem pomiarowym i pośrednią przekładnią zębatą nie może być przerwane lub zmienione w przypadku, gdy moment obrotowy jest równy trzykrotnemu dopuszczalnemu momentowi obrotowemu, jak określono w pkt I.B.3.2.1 i I.B.3.2.2.

4. Oznaczenia

4.1. Każdy gazomierz musi być zaopatrzony w następujące oznakowania, na podzielni albo na specjalnej płytce znamionowej, lub w obu tych miejscach:

a) znak homologacji typu EWG;

b) znak identyfikacyjny lub nazwa producenta;

c) numer seryjny i rok produkcji gazomierza;

d) oznaczenie rozmiaru gazomierza: ma postać dużej litery G oraz numeru ustanowionego w rozdziale II lub III;

e) maksymalny przepływ wyrażony jako: Q_max... m³/h;

f) minimalny przepływ wyrażony jako: Q_min... m³/h (lub dm³/h);

g) maksymalne ciśnienie robocze wyrażone jako: P_max... MPa (lub kPa lub Pa lub bar lub mbar);

h) dla gazomierzy komorowych wartość nominalna objętości cyklicznej wyrażona jako: V... m³ (lub dm³);

i) gdzie stosowne, oznakowania wspomniane w pkt I.B.3.1. i I.B.3.2.; oznakowania te jednakże mogą zostać wykonane na innych tabliczkach lub na samym gazomierzu.

Oznakowania te muszą być dobrze widoczne, łatwo czytelne oraz trwałe w normalnych warunkach użytkowania gazomierza.

4.2. Administracja miar, która wydaje dokument zatwierdzenia typu, może ustanowić przypadki, w których rodzaj gazu musi być także wyszczególniony na tabliczce znamionowej.

4.3. Na gazomierzu może być również naniesione oznaczenie handlowe, specjalny numer fabryczny, nazwa dystrybutora gazu, znak oznaczający, że spełnia on normy europejskie oraz oznakowanie odnoszące się do wszelkich przeprowadzonych reperacji. Wszelkie inne oznaczenia lub napisy są zabronione, chyba że wydane zostanie specjalne zezwolenie.

5. Liczydło i urządzenie kontrolne

5.1. Liczydło

5.1.1. Liczydła powinny być w postaci bębenków; jednakże ostatni element może być wyjątkiem od tej reguły. Bębenki powinny być ocyfrowane w metrach sześciennych lub dziesiętnych wielokrotnościach lub podwielokrotnościach metra sześciennego. Symbol m³ powinien być naniesiony na tabliczce liczydła.

5.1.1.1. Bębenki wskazujące podwielokrotności metra sześciennego, jeśli takie są używane, powinny być łatwo rozróżnialne od innych bębenków i oddzielone od nich wyraźnie oznakowanym przecinkiem.

5.1.1.2. W przypadkach gdy ostatni bębenek wskazuje dziesiętne wielokrotności metra sześciennego, na tabliczce liczydła powinno znajdować się oznaczenie w postaci:

a) jednego albo odpowiednio większej liczby zer, naniesionych na stałe za ostatnim bębenkiem; albo

b) wyrażenia "x 10, x 100, x 1.000 itd." dobranego tak, aby odczyt był dokonywany zawsze w metrach sześciennych.

5.1.2. Liczydło powinno posiadać wystarczającą ilość bębenków, tak aby było możliwe wskazanie objętości gazu, która przeszła przez gazomierz podczas okresu pracy wynoszącego tysiąc godzin, przy maksymalnym strumieniu objętości, bez powracania do ich pierwotnego położenia.

5.2. Urządzenie kontrolne

5.2.1. Gazomierze powinny być projektowane w taki sposób, aby ich sprawdzanie mogło być wykonywane z wystarczającą dokładnością. Do tego celu muszą one zawierać w swojej konstrukcji wbudowane urządzenie kontrolne lub urządzenie pozwalające na podłączenie przenośnego urządzenia kontrolnego.

5.2.2. Wbudowane urządzenie kontrolne może być ostatnim elementem liczydła w jednej z dwóch następujących postaci:

a) obracającego się w sposób ciągły bębenka wyposażonego w ocyfrowaną podziałkę;

b) wskazówki poruszającej się ponad nieruchomą podzielnią z ocyfrowaną podziałką lub tarczy z ocyfrowaną podziałką poruszającą się względem nieruchomego wskazu odniesienia.

5.2.3. Na ocyfrowanej podziałce urządzenia kontrolnego jednostka podziału powinna być oznaczona w sposób jasny i jednoznaczny w m³ albo dziesiętnych wielokrotnościach m³; początek podziałki powinien być oznaczony cyfrą zero.

5.2.3.1. Odległości pomiędzy działkami elementarnymi powinny być stałe na całej skali i nie mniejsze niż 1 milimetr.

5.2.3.2. Wartość działki elementarnej na skali powinna przyjąć postać: 1 x 10n, 2 x 10n albo 5 x 10n m³, gdzie n jest liczbą całkowitą.

5.2.3.3. Kreski podziałki powinny być cienkie i jednolite. W przypadkach gdy działka elementarna jest w postaci 1 x 10ⁿ albo 2 x 10ⁿ m³ wszystkie kreski przedstawiające wielokrotności liczby 5, a w przypadku działki elementarnej w postaci 5 x 10ⁿ m³, wszystkie kreski przedstawiające wielokrotności liczby 2, muszą być wyróżnione poprzez zwiększoną długość.

5.2.4. Wskazówka lub znak odniesienia muszą być wystarczająco cienkie, aby pozwolić na pewny i łatwy odczyt.

Element kontrolny może posiadać usuwalny pomiarowy znak odniesienia i powinien być wystarczających rozmiarów, aby pozwolić na fotoelektryczne odczytywanie danych. Pomiarowy znak odniesienia nie może ukrywać cechowania; w razie konieczności może on zastąpić cyfrę 0. Nie może to kolidować z dokładnością odczytu.

5.3. Średnice bębenków i tarcz

Średnice bębenków powinny wynosić co najmniej 16 milimetrów.

Średnica tarczy z podziałką wymieniona w rozdziale I B pkt 5.2.2. powinna wynosić co najmniej 32 milimetry.

5.4. Odczyt liczydła

Liczydło powinno być tak zaprojektowane, aby odczyt mógł być dokonany poprzez proste zestawienie liczb.

5.5. Zmiana wskazań

Przesuwanie się elementu liczydła o jedną cyfrę powinno nastąpić wtedy, gdy element bezpośrednio niższego rzędu przechodzi przez ostatnią wartość dziesiętną ze swojego obrotu.

5.6. Zdejmowanie liczydła

Gazomierze powinny mieć konstrukcję umożliwiającą łatwe zdejmowanie liczydła podczas sprawdzania.

6. Błędy graniczne dopuszczalne

6.1. Błędy pomiaru są wyrażane w procentach jako stosunek różnicy objętości wskazanej przez gazomierz a objętości, która rzeczywiście przepłynęła przez gazomierz, do tej ostatniej objętości.

6.2. Błędy te odnoszą się do pomiaru objętości powietrza o gęstości odniesienia 1,2 kg/m³. W normalnych warunkach atmosferycznych powietrze znajdujące się w laboratorium pomiarowym może być traktowane jako spełniające te warunki.

6.3. Wartości błędów granicznych dopuszczalnych są wyszczególnione w rozdziałach II i III; obowiązują one dla dozwolonego kierunku przepływu.

7. Strata ciśnienia

7.1. Maksymalne dopuszczalne wartości

Maksymalne dopuszczalne wartości straty ciśnienia są wyszczególnione w rozdziałach II i III.

8. Rozmieszczenie cech legalizacyjnych i plomb zabezpieczających

8.1. Należy tak rozmieścić cechy legalizacyjne i plomby zabezpieczające, aby rozmontowanie części, na których się one znajdują, powodowało zniszczenie jednej z tych cech lub plomb.

8.2. W przypadku gdy oznaczenia wspomniane w pkt I.B. 4.1 znajdują się na specjalnej tabliczce znamionowej i w przypadku gdy niniejsza tabliczka nie jest przymocowana w sposób stały, jedna z cech lub jedna z plomb musi być tak umieszczona, aby uległa zniszczeniu w przypadku usunięcia specjalnej tabliczki. Celem takiego umieszczenia cechy lub plomby jest zabezpieczenie przed usunięciem tabliczki znamionowej.

8.3. Rozmieszczenie cech legalizacyjnych i plomb zabezpieczających powinno obejmować:

a) wszystkie tabliczki posiadające oznaczenia wymagane w niniejszym Załączniku, z wyjątkiem tabliczek zamocowanych na stałe;

b) wszystkie części gazomierza, które nie mogą w inny sposób być zabezpieczone przed narażeniem związanym z:

- wywieraniem wpływu na wskazanie lub zmianę wskazania urządzenia wskazującego gazomierza,

- zmianą lub przerwaniem połączenia między urządzeniem pomiarowym i urządzeniem wskazującym,

- usunięciem lub przemieszczeniem części gazomierza ważnych ze względów metrologicznych;

c) połączenia z odłączalnymi urządzeniami dodatkowymi lub urządzenia zabezpieczające przedstawione w pkt I.B. 3.2.3.

9. Homologacja typu EWG oraz weryfikacja wstępna EWG

Homologacja typu EWG oraz weryfikacja wstępna EWG gazomierzy są przeprowadzane zgodnie z wymaganiami dyrektywy Rady z dnia 26 lipca 1971 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do wspólnych przepisów dotyczących przyrządów pomiarowych oraz metod kontroli metrologicznej.

9.1. Homologacja typu EWG

9.1.1. Wnioski o homologację typu EWG dla gazomierzy muszą zawierać następujące dokumenty:

- opis gazomierza podający jego charakterystykę techniczną i zasadę działania,

- rysunki perspektywiczne lub fotografie gazomierza,

- nomenklaturę części z opisem materiałów, z jakich zostały wykonane,

- rysunek złożeniowy z oznaczeniem części składowych wymienionych w nomenklaturze,

- zwymiarowane rysunki,

- plan pokazujący rozmieszczenie znaków weryfikacyjnych i plomb,

- plan urządzenia wskazującego wraz z mechanizmami dostosowawczymi,

- zwymiarowane rysunki części ważnych ze względów metrologicznych,

- plan podzielni wraz z ustaleniami dotyczącymi oznakowań,

- gdzie stosowne, plan urządzeń dodatkowych określonych w pkt I.B.3.1,

- gdzie stosowne, tabelę określającą charakterystyki wałków napędowych (pkt I.B.3.2),

- wykaz złożonych dokumentów,

- oświadczenie stwierdzające, że gazomierze wyprodukowane zgodnie z typem spełniają wymagania bezpieczeństwa, w szczególności dotyczące maksymalnego ciśnienia roboczego, jakie zostało oznakowane na tabliczkach znamionowych.

9.1.2. Na świadectwie homologacji typu EWG znajdują się następujące informacje:

- nazwa i adres osoby, której wydano świadectwo homologacji typu EWG,

- typ i/lub przeznaczenie handlowe,

- zasadnicze charakterystyki techniczne i metrologiczne, takie jak przepływ minimalny, maksymalne ciśnienie robocze, nominalna średnica wewnętrzna części łączących oraz, w przypadku gazomierzy komorowych, nominalna wartość objętości cyklicznej,

- znak homologacji typu EWG,

- okres ważności homologacji typu EWG,

- w przypadku gazomierzy wyposażonych w wałki napędowe:

a) charakterystyki wałków, jak określono w pkt I.B.3.2.1 (tam, gdzie jest tylko jeden wałek napędowy),

b) charakterystyki każdego wałka oraz wzór podany w pkt I.B.3.2.2 (tam, gdzie są dwa wałki napędowe lub więcej),

- informacje o rozmieszczeniu znaków homologacji typu EWG, znaków i plomb wstępnej weryfikacji EWG (gdzie stosowne, w formie fotografii lub rysunków),

- wykaz dokumentów dołączonych do świadectwa homologacji typu EWG,

- wszelkie uwagi szczególne.

9.2. Wstępna weryfikacja EWG

9.2.1. Gazomierze przedstawione do legalizacji pierwotnej EWG powinny być sprawne. Legalizacja pierwotna EWG nie gwarantuje prawidłowego działania lub dokładności odczytu urządzeń dodatkowych, jak określono w pkt I.B. 3.1 lub I.B. 3.2. Na urządzeniach dodatkowych nie umieszcza się plomb zabezpieczających i cech legalizacyjnych EWG, z wyjątkiem połączeń przewidzianych w pkt I.B. 8.3. c.

10. Cechy legalizacyjne i plomby zabezpieczające

10.1. Umieszczanie znaków i plomb

Gazomierze, które przeszły sprawdzenie z wynikiem pozytywnym:

- są zaopatrzone w cechy legalizacji pierwotnej EWG,

- otrzymują cechy zabezpieczające, w miejscach opisanych w pkt I.B. 8.3.

10.2. Cel

Umieszczenie na gazomierzu cech legalizacji pierwotnej EWG i plomb zabezpieczających świadczy jedynie o tym, że gazomierz spełnia wymagania niniejszej dyrektywy.

ROZDZIAŁ  II

PRZEPISY DOTYCZĄCE GAZOMIERZY MIECHOWYCH

1. Zakres zastosowania

Niniejszy rozdział, wraz z przepisami rozdziału I, dotyczy gazomierzy, w których pomiaru gazu przepływającego przez gazomierz dokonuje się poprzez komory pomiarowe z odkształcalnymi ścianami.

2. Zakres obciążeń i oznaczenia

2.1. Poniższa tabela podaje wartości maksymalnych strumieni objętości, górne granice odpowiadających im minimalnych strumieni objętości oraz minimalne wartości objętości cyklicznych, związanych z oznaczeniem (G) gazomierzy:

G	Qmax m3/godz.	Qmin m3/godz. (wartość maksymalna)	V dm3 (wartość minimalna)
1,6	2,5	0,016	0,7
2,5	4	0,025	1,2
4	6	0,040	2,0
6	10	0,060	3,5
10	16	0,100	6,0
16	25	0,160	10
25	40	0,250	18
40	65	0,400	30
65	100	0,650	55
100	160	1,000	100
160	250	1,600	200
250	400	2,500	400
400	650	4,000	900
650	1.000	6,500	2.000

2.2. W przypadku gdy dla danego typu gazomierza wartość Q_min jest mniejsza niż wartość podana w tabeli w pkt 2.1 niniejszego rozdziału, wartość liczbowa Q_min powinna być wyrażona przez liczbę z kolumny 3 tej tabeli lub przez dziesiętną podwielokrotność tej liczby.

2.3. Gazomierze o objętości cyklicznej mniejszej niż wartość podana w tabeli w pkt 2.1. niniejszego rozdziału, mogą być zatwierdzone z zastrzeżeniem, że dany typ spełnia w sposób zadawalający wymagania badań trwałości w nawiązaniu do tej kwestii w pkt 7.2.5 niniejszego rozdziału.

3. Szczegóły budowy

3.1. Dla każdego przyrządu pomiarowego różnica pomiędzy obliczoną wartością objętości cyklicznej V oraz wartością tej objętości podaną na gazomierzu nie może przekroczyć 5 % tej ostatniej.

3.2. Gazomierze o wielkości G 1,6 do G 6 włącznie mogą być zaopatrzone w urządzenie uniemożliwiające działanie liczydła w przypadku gdy przepływ gazu nie jest zgodny z dozwolonym kierunkiem.

4. Urządzenie kontrolne

4.1. Dla gazomierzy o wielkości G 1,6 do G 6 włącznie urządzenie kontrolne produkowane jest zgodnie z opisem podanym w pkt 5.2.2 rozdziału I. Dla gazomierzy o wielkości G 10 do G 650 włącznie urządzenie kontrolne jest:

- produkowane jest zgodnie z opisem podanym w pkt 5.2.2 rozdziału I; lub

- jest odłączalne.

4.2. W przypadku gdy urządzenie kontrolne produkowane jest zgodnie z opisem podanym w pkt 5.2.2 rozdziału I B, wartość działki elementarnej urządzenia i jego ocyfrowanie powinny spełniać wymagania podane w poniższej tabeli:

Oznaczenie wielkości gazomierza	Maksymalna wartość działki elementarnej	Ocyfrowanie
G 1,6 do G 6 włącznie	0,2 dm3	1 dm3
G 10 do G 65 włącznie	2 dm3	10 dm3
G 100 do G 650 włącznie	20 dm3	100 dm3

4.3. Dla gazomierzy, dla których urządzenie kontrolne jest produkowane zgodnie z opisem podanym w pkt 5.2.2 rozdziału I B, odchylenie standardowe dla serii dla co najmniej trzydziestu następujących po sobie pomiarów, przeprowadzonych dla strumienia objętości wynoszącego 0,1 Q_max, dla objętości powietrza wyszczególnionych poniżej, nie powinno przekroczyć wartości podanych w poniższej tabeli:

Oznaczenie wielkości gazomierza	Objętość mierzonego powietrza	Maksymalna wartość odchylenia standardowego
G 1,6 do G 4 włącznie	20 V	0,2 dm3
G 6	10 V	0,2 dm3
G 10 do G 65 włącznie	10 V	2 dm3
G 100 do G 650 włącznie	5 V	20 dm3

Objętość powietrza, która ma być zmierzona, może być zastąpiona przez objętość, która w przybliżeniu odpowiada całkowitej ilości obrotów elementu kontrolnego.

5. Błędy graniczne dopuszczalne

5.1. Przepisy ogólne

5.1.1. Wartości błędów granicznych dopuszczalnych, dodatnie lub ujemne, są podane w poniższej tabeli:

Strumień objętości Q	Legnagyobb megengedett hiba az EGK-elsőhitelesítés során
Qmin ≤ Q < 2 Qmin	3 %
2 Qmin ≤ Q< Qmax	2 %

5.1.2. Podczas legalizacji pierwotnej EWG błędy wskazań gazomierza dla strumienia objętości Q zawartego pomiędzy 2 Q_min a Q_max nie powinny przekroczyć 1 %, w przypadku gdy wszystkie mają taki sam znak.

5.2 Przepisy szczególne

5.2.1. W przypadku gdy maksymalne momenty obrotowe, oznaczone na gazomierzu stosownie do przepisów pkt I.B. 3.2.1 lub I.B. 3.2.2, są stosowane do wałków napędowych, wskazanie gazomierza przy Q_min nie może różnić się więcej niż o 1,5 %, bez uszczerbku dla przepisów pkt II. 6.3.2.

6. Strata ciśnienia

6.1. Całkowita strata ciśnienia

Całkowita strata ciśnienia dla przepływu powietrza o gęstości 1,2 kg/m3 ze strumieniem objętości równym Q_max nie powinna przekroczyć średnio:

Oznaczenie wielkości gazomierza	Maksymalne wartości dopuszczalne średniej całkowitej straty ciśnienia podczas legalizacji pierwotnej EWG
	N/m2	mbar
G 1,6 do G 10 włącznie	200	2
G 16 do G 40 włącznie	300	3
G 65 do G 650 włącznie	400	4

6.2. Mechaniczna strata ciśnienia

Mechaniczna strata ciśnienia, to znaczy strata ciśnienia dla przepływu powietrza o gęstości 1,2 kg/m³ ze strumieniem objętości zawartym pomiędzy Q_min a 2Q_max, nie może przekroczyć:

Oznaczenie wielkości gazomierza	Maksymalne wartości dopuszczalne mechanicznej straty ciśnienia podczas legalizacji pierwotnej EWG
	N/m2	mbar
G 1,6 do G 40 włącznie	60	0,6
G 65 do G 650 włącznie	100	1,0

Powyższe wartości odnoszą się do maksymalnej wartości mechanicznej straty ciśnienia.

6.3. Przepisy szczególne

6.3.1. Dla gazomierzy, dla których ciśnienie robocze przekracza 0,1 MPa (1 bar), stosuje się przepisy pkt II.6.2. dotyczące mechanicznej absorpcji ciśnienia, lecz całkowita absorpcja ciśnienia tych gazomierzy, jak określono w pkt II.6.1, nie jest brana pod uwagę.

6.3.2. Zainstalowanie urządzeń dodatkowych nie może powodować zwiększenia mechanicznej absorpcji ciśnienia gazomierzy o więcej niż 20 Pa (0,2 mbar).

7. Zatwierdzenie typu EWG

7.1. Tak samo jak wzór typu, wnioskodawca powinien na początku przekazać do dyspozycji właściwych władz od dwóch do sześciu dodatkowych egzemplarzy gazomierzy wyprodukowanych zgodnie ze wzorem typu.

Ilość ta powinna obejmować kilka wielkości G, stosownie do wymagań właściwych władz, w przypadku gdy wniosek dotyczy gazomierzy o różnych wielkościach.

W przypadku gdy wyniki badań nie są całkowicie zadawalające, właściwe władze mogą poprosić o dostarczenie następnych egzemplarzy gazomierzy.

7.1.1. Odstępstwo od powyższego przepisu może dotyczyć jedynie sytuacji, gdy wzory gazomierzy będą dostarczone właściwym władzom w terminie późniejszym. Jednakże decyzja dotycząca zatwierdzenia typu, nie może być podjęta do momentu, aż wszystkie egzemplarze zostaną w pełni przebadane.

7.1.2. Egzemplarze dodatkowe pozostają własnością wnioskodawcy i będą mu zwrócone po zatwierdzeniu typu.

7.2. Badanie

7.2.1. Wzór typu i dodatkowe egzemplarze powinny spełniać wymagania zawarte w rozdziale I i punktach 2, 3, 4, 5 i 6 niniejszego rozdziału.

7.2.2. Dodatkowo różnica pomiędzy maksymalną a minimalną wartością błędu, w funkcji strumienia objętości w całym zakresie obciążeń, nie powinna przekroczyć 3 % dla każdego gazomierza.

7.2.3. Wzór typu i dodatkowe egzemplarze gazomierzy powinny być poddane badaniu trwałości. Badanie to jest przeprowadzane:

7.2.3.1. Dla gazomierzy o wielkości G 1,6 do G 10 włącznie: powietrzem przy maksymalnym obciążeniu gazomierza; jednakże dla gazomierzy, dla których na tabliczce znamionowej wymieniony jest rodzaj mierzonego gazu, badanie może być przeprowadzone całkowicie lub częściowo tym gazem.

7.2.3.2. Dla gazomierzy o wielkości G 16 do G 650 włącznie: tak dalece jak to jest możliwe przy maksymalnym obciążeniu gazomierza powietrzem lub gazem.

7.2.4. Czas trwania badań trwałości gazomierzy, których objętość cykliczna jest równa lub większa od wartości podanych w tabeli w pkt 2.1 niniejszego rozdziału wynosi:

7.2.4.1. Dla gazomierzy o wielkości G 1,6 do G 10 włącznie: 1.000 godzin; badanie może być przerywane, lecz powinno być zakończone w ciągu sześćdziesięciu dni.

7.2.4.2. Dla gazomierzy o wielkości G 16 do G 650 włącznie: każdy gazomierz powinien zmierzyć objętość powietrza lub gazu odpowiadającą działaniu gazomierza w ciągu 1.000 godzin przy jego maksymalnym obciążeniu; badanie powinno być zakończone w okresie sześciu miesięcy.

7.2.5. Dla gazomierzy, których objętość cykliczna jest mniejsza niż wartości wymienione w tabeli w pkt 2.1 niniejszego rozdziału, czas trwania badania trwałości powinien wynosić 2.000 godzin i powinien być przeprowadzony dla większej ilości gazomierzy niż ta wymieniona w pkt 7.1 niniejszego rozdziału, zgodnie z opisem gazomierza i jego ogólną charakterystyką.

7.2.6. Po teście zmęczeniowym przyrządy pomiarowe (z wyłączeniem co najwyżej jednego z nich, w przypadku gdy testy zostały przeprowadzone na co najmniej trzech przyrządach pomiarowych) muszą spełniać następujące wymagania:

a) w zakresie przepływu różnica między maksymalnym, a minimalnym błędem jako funkcja przepływu Q nie może przekraczać wartości 4 % dla każdego przyrządu pomiarowego;

b) wartości błędu nie mogą się różnić o więcej niż 1,5 % od początkowych odpowiednich wartości;

dla szybkości Qmin błąd ten stosuje się tylko dla odchyleń w kierunku ujemnym;

c) spadek ciśnienia mechanicznego nie może przekraczać więcej niż 20 N/m² (0,2 milibarów)

7.2.7. W przypadku gazomierzy z jednym lub więcej wałkami napędowymi, co najmniej trzy gazomierze każdego rozmiaru G muszą zostać przetestowane przy zastosowaniu powietrza o gęstości 1,2 kg/m³ (patrz pkt I.B.6.2) na zgodność z wymaganiami określonymi w pkt I.B.3.2.4, II.5.2.1 i II.6.3.2.

W przypadku gazomierzy z wieloma wałkami napędowymi, test musi zostać przeprowadzony na wałku, który powoduje uzyskanie najbardziej niekorzystnego wyniku.

Dla gazomierzy o tym samym rozmiarze G najniższa wartość momentu obrotowego otrzymywana w badaniach powinna być stosowana jako wartość maksymalnego dopuszczalnego momentu obrotowego.

Jeżeli typ obejmuje gazomierze o różnych rozmiarach G, badanie momentu obrotowego należy przeprowadzić tylko dla gazomierzy o najmniejszym rozmiarze G, pod warunkiem że taki sam moment obrotowy jest podany dla większych gazomierzy oraz że wałek napędowy tych większych gazomierzy ma taką samą lub większą stałą.

7.3. Modyfikacja modelu o zatwierdzonym wcześniej typie

W przypadku gdy wniosek o zatwierdzenie typu dotyczy modyfikacji modelu już zatwierdzonego, administracja miar, która zatwierdziła pierwotny model zdecyduje, zgodnie z istotą modyfikacji, czy i w jakich granicach mają zastosowanie przepisy punktów 7.1, 7.2.3, 7.2.4 oraz 7.2.5 niniejszego rozdziału.

8. Legalizacja pierwotna EWG

8.1. Testy dokładności

Uznaje się, iż przyrząd pomiarowy spełnia wymagania dotyczące maksymalnych dopuszczalnych błędów, w przypadku gdy spełnia te wymagania przy następujących szybkościach przepływu:

a) przy szybkości przepływu Qmin;

b) przy szybkości przepływu rzędu 1/5 Qmax;

c) przy szybkości przepływu Qmax.

W przypadku gdy badanie jest przeprowadzone w innych warunkach, musi ono gwarantować wyniki co najmniej równe do tych otrzymywanych w badaniach określonych powyżej.

ROZDZIAŁ  III

PRZEPISY DOTYCZĄCE GAZOMIERZY ROTOROWYCH LUB TURBINOWYCH

1. Zakres zastosowania

Niniejszy rozdział stosuje się, razem z zawartymi w rozdziale I przepisami, do:

1.1. Gazomierzy rotorowych

- w których pomiar gazu przepływającego dokonywany jest za pomocą komór pomiarowych z obrotowymi rotorami.

1.2. Gazomierzy turbinowych

- w których przepływ osiowy gazu obraca wirnik turbiny, a ilość obrotów wirnika przedstawia objętość gazu, który przepłynął przez gazomierz.

2. Zakres zdolności

2.1. Gazomierze posiadają jedynie następujące zakresy

	Qmax (m3/h)	Zakres
Oznaczenie G		mały	średni		duży
		Qmin (m3/h)
16	25	5		2,5	1,3
25	40	8		4	2
40	65	13		6	3
65	100	20		10	5
100	160	32		16	8
160	250	50		25	13
250	400	80		40	20
400	650	130		65	32
650	1.000	200		100	50
1.000	1.600	320		160	80

oraz dziesiętne wielokrotności ostatnich pięciu wierszy.

3. Szczegóły budowy

3.1. Gazomierze rotorowe

3.1.1. Gazomierze muszą posiadać na wlocie i wylocie względem instalacji gazowej króćce do pomiaru ciśnienia statycznego umożliwiające określenie straty ciśnienia; ciśnienie zmierzone na wlocie powinno stanowić ciśnienie odniesienia.

3.1.2. Gazomierze mogą posiadać ręczny układ dla obracania rotorów, pod warunkiem że jego stosowanie nie będzie wpływało na prawidłowe funkcjonowanie gazomierza.

3.1.3. Łożyska wałków rotorów gazomierzy o wielkości G 160 i większych, mogą być zbudowane w ten sposób, aby umożliwiały dostęp do nich bez uszkodzenia plomb zabezpieczających.

3.2. Gazomierze turbinowe

3.2.1. Gazomierze powinny posiadać bezpośrednio przed wirnikiem turbiny króciec pozwalający na określenie, w koniecznych przypadkach metodą pośrednią, ciśnienia jako ciśnienie odniesienia.

3.2.1.1. W przypadku występowania urządzenia do dławienia przepływu gazu przed wirnikiem, gazomierz może posiadać zarówno króciec wymagany w pkt 3.2.1 niniejszego rozdziału, jak i inny króciec ciśnienia, umieszczony bezpośrednio przed elementem dławiącym, aby pozwolić na określenie spadku ciśnienia w urządzeniu dławiącym.

3.3. Pomiar ciśnienia

3.3.1. Otwory króćców do pomiaru ciśnienia muszą mieć średnicę co najmniej 3 mm, w przypadku szczelinowego króćca do pomiaru ciśnienia, szczeliny muszą mieć szerokość co najmniej 2 mm i przekrój poprzeczny w kierunku przepływu co najmniej 10 mm².

3.3.2. Króćce do pomiaru ciśnienia muszą być zamykane tak, aby były gazoszczelne.

3.3.3. Króciec do pomiaru ciśnienia odniesienia musi być wyraźnie i w sposób trwały oznakowany "pr ", a inny króciec do pomiaru ciśnienia oznakowany "p".

4. Testowany element

4.1. Zgodnie z przepisami pkt I.B.5.2.2 lit. a) i b) jednostka podziałki na skali testowanego elementu nie może przekraczać następujących wartości:

dla G 16 do G 65 włącznie	0,002 m3
dla G 100 do G 650 włącznie	0,02 m3
dla G 1.000 do G 6.500 włącznie	0,2 m3
dla G 10.000 i więcej	2,0 m3

4.2. Odstęp między oznaczeniami cyfrowymi na skali testowanego elementu nie może być większy niż:

dla G 16 do G 65 włącznie	0,01 m3
dla G 100 do G 650 włącznie	0,1 m3
dla G 1.000 do G 6.500 włącznie	1,0 m3
dla G 10.000 i więcej	10,0 m3

5. Maksymalne dopuszczalne błędy

5.1. Przepisy ogólne

5.1.1. Maksymalnie dopuszczalne błędy, dodatnie i ujemne, są podane w następującej tabeli:

Przepływ Q	Maksymalny dopuszczalny błąd podczas wstępnej weryfikacji EWG
Qmin ≤ Ü Q < 0,2 Qmax	2 %
0,2 Qmax ≤ Ü Q ≤ Ü Qmax	1 %

5.1.2. Wszystkie błędy nie mogą przekroczyć połowy maksymalnego dopuszczalnego błędu, w przypadku gdy wszystkie są tego samego znaku.

5.2. Przepisy szczególne

5.2.1. W przypadku gdy maksymalne momenty obrotowe oznaczone na gazomierzu zgodnie z pkt I.B.3.2.1 i I.B.3.2.2 są stosowane do wałków napędowych, wskazania gazomierza przy Q_min nie mogą różnić się o więcej niż wartości podane w następującej tabeli:

Qmin	Różnice we wskazaniach przy Qmin
0,05 Qmax	1 %
0,1 Qmax	0,5 %
0,2 Qmax	0,25 %

6. Zatwierdzenie typu EWG

6.1. Tak samo jak wzór typu, wnioskodawca musi początkowo przekazać do dyspozycji właściwych władz od dwóch do sześciu dodatkowych egzemplarzy gazomierzy wyprodukowanych zgodnie ze wzorem typu.

Na żądanie właściwych władz, liczba ta powinna obejmować kilka wielkości G w przypadku gdy wniosek dotyczy gazomierzy o różnych rozmiarach.

W przypadku gdy wyniki badań nie są całkowicie zadawalające, właściwe władze mogą wymagać dostarczenia następnych egzemplarzy gazomierzy.

6.1.1. Odstępstwo od powyższego przepisu może dotyczyć jedynie sytuacji, gdy egzemplarze gazomierzy będą dostarczone właściwym władzom w terminie późniejszym. Jednakże decyzja dotycząca zatwierdzenia typu, nie powinna być podjęta do momentu, aż wszystkie egzemplarze zostaną w pełni przebadane.

6.1.2. Dodatkowe gazomierze pozostają własnością wnioskodawcy i będą mu zwrócone, po procedurze zatwierdzenia typu.

6.2. Badanie

6.2.1. Badanie powinny w szczególności polegać na wyznaczeniu błędów każdego gazomierza dla powietrza o gęstości 1,2 kg/m³. Każdy wynik badania powinien być rozpatrywany osobno.

6.2.1.1. Krzywa błędu dla każdego gazomierza powinna pozostawać w granicach wyznaczonych przez wartości błędów granicznych dopuszczalnych podczas legalizacji pierwotnej EWG w zakresie strumieni objętości, dla których zatwierdzenie jest wnioskowane.

6.2.1.2. Różnica pomiędzy wartością maksymalną a wartością minimalną błędów wskazań każdego gazomierza nie powinna przekraczać 1 % w zakresie strumieni objętości od 0,5 Q_max do Q_max.

6.2.2. Gazomierze powinny być następnie poddane badaniu trwałości powietrzem lub gazem.

6.2.2.1. Tak dalece jak to jest możliwe, badanie trwałości powinno być przeprowadzane przy maksymalnym obciążeniu gazomierza. Czas wykonywania badania powinien być taki, aby każdy gazomierz zmierzył objętość powietrza lub gazu odpowiadającą 1.000 godzinom pracy przy jego maksymalnym obciążeniu, z zastrzeżeniem, że całkowity czas trwania badania nie przekracza sześć miesięcy.

6.2.2.2. Po zakończeniu badania trwałości gazomierze powinny być ponownie zbadane powietrzem o gęstości 1,2 kg/m³ przy zastosowaniu tego samego wzorca, jaki był stosowany podczas badania opisanego w punkcie 6.2.1 niniejszego rozdziału.

W takich warunkach badania:

a) wartości błędów wskazań wyznaczone przy strumieniach objętości wyszczególnionych w punkcie 7.1 niniejszego rozdziału dla każdego gazomierza (z wyjątkiem nie więcej niż jednego) nie powinny różnić się więcej niż o 1 % od wartości błędów wyznaczonych podczas badania opisanego w punkcie 6.2.1 niniejszego rozdziału;

b) różnica pomiędzy wartością maksymalną a wartością minimalną na krzywej błędu nie powinna przekraczać dla każdego przyrządu pomiarowego (z wyjątkiem nie więcej niż jednego) 1,5 % w zakresie strumieni objętości od 0,5 Q_max do Q_max.

6.2.3. Gazomierze z wałkami napędowymi

6.2.3.1. W przypadku gazomierzy z jednym lub więcej wałkami napędowymi, co najmniej trzy gazomierze każdego rozmiaru G muszą być przetestowane przy zastosowaniu powietrza o gęstości 1,2 kg/m³ (patrz pkt I.B.6.2) na zgodność z wymaganiami określonymi w pkt I.B.3.2.4 i III.5.2.1.

W przypadku gazomierzy z wieloma wałkami napędowymi test musi zostać przeprowadzony na wałku, który powoduje uzyskanie najbardziej niekorzystnego wyniku.

Dla gazomierzy o tym samym rozmiarze G najniższa wartość momentu obrotowego otrzymana w testach powinna być stosowana jako wartość maksymalnego dopuszczalnego momentu obrotowego.

Jeżeli typ obejmuje gazomierze o różnych rozmiarach G, test momentu obrotowego należy przeprowadzić tylko dla gazomierzy o najmniejszym rozmiarze G, pod warunkiem że taki sam moment obrotowy jest podany dla większych gazomierzy oraz że wałek napędowy tych większych gazomierzy ma taką samą lub większą stałą.

6.2.3.2. W przypadku gazomierzy z kilkoma wartościami dla Q_min należy przeprowadzić tylko test opisany w pkt III.6.2.3.1 dla najmniejszej wartości Q_min. Dopuszczalny moment obrotowy dla innych zakresów przepływów może zostać obliczony z wyniku tego testu.

Zamiana na inne wartości Q_min jest regulowana następującymi zasadami:

a) tam, gdzie przepływ jest stały, odchylenie błędu jest proporcjonalne do momentu obrotowego;

b) tam, gdzie moment obrotowy jest stały, odchylenie błędu dla gazomierzy rotorowych jest odwrotnie proporcjonalne do przepływu, zaś dla gazomierzy turbinowych jest odwrotnie proporcjonalne do kwadratu przepływu.

7. Legalizacja pierwotna EWG

7.1. Sprawdzenie dokładności

Gazomierz jest uznawany za spełniający wymagania dotyczące błędów granicznych dopuszczalnych, gdy wymagania te są spełnione dla następujących strumieni objętości:

Q_min, 0,10 Q_max (w przypadku gdy wartość ta jest większa niż Q_min), 0,25 Q_max, 0,40 Q_max, 0,70 Q_max oraz Q_max.

W przypadku gdy badanie jest przeprowadzane w innych warunkach, wyniki muszą być co najmniej równe tym otrzymywanym w badaniach omawianych powyżej.

7.2. Wartości wyszczególnione w punkcie 7.1 niniejszego rozdziału mogą zmieniać się nie więcej niż o ± 5 %.

1 Załącznik:

-zmieniony przez art. 1 dyrektywy Komisji nr 74/331/EWG z dnia 12 czerwca 1974 r. (Dz.U.UE.L.74.189.9) zmieniającej nin. dyrektywę z dniem 21 czerwca 1974 r.

- zmieniony przez art. 1 dyrektywy Komisji nr 78/365/EWG z dnia 31 marca 1978 r. (Dz.U.UE.L.78.104.26) zmieniającej nin. dyrektywę z dniem 11 kwietnia 1978 r.

- zmieniony przez art. 1 dyrektywy Komisji nr 82/623/EWG z dnia 1 lipca 1982 r. (Dz.U.UE.L.82.252.5) zmieniającej nin. dyrektywę z dniem 22 lipca 1982 r.

• Identyfikator: Dz.U.UE.L.1971.202.21
• Rodzaj: Dyrektywa
• Tytuł: Dyrektywa 71/318/EWG w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do gazomierzy
• Data aktu: 26/07/1971
• Data ogłoszenia: 06/09/1971
• Data wejścia w życie: 30/07/1971, 01/05/2004