Zm.: rozporządzenie w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów.

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU

z dnia 10 kwietnia 2003 r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów

Na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 10 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329, z późn. zm. ¹ ) zarządza się, co następuje:

§ 1. W rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 sierpnia 2001 r. w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów (Dz. U. Nr 92, poz. 1020) załącznik nr 3 otrzymuje brzmienie określone w załączniku do niniejszego rozporządzenia.

§ 2. Osoby, które w sesji wiosennej w roku szkolnym 2001/2002:

1) nie zdały egzaminu maturalnego z określonego przedmiotu lub przedmiotów albo przerwały egzamin maturalny,

2) zdały egzamin maturalny i chcą podwyższyć wynik tego egzaminu z danego przedmiotu lub przedmiotów lub chcą zdawać dodatkowe przedmioty wybrane,

3) zadeklarowały chęć zdawania egzaminu maturalnego w tej sesji, lecz z przyczyn losowych bądź zdrowotnych nie przystąpiły do tego egzaminu,

i które do sesji zimowej w roku szkolnym 2004/2005 włącznie przystąpią albo ponownie przystąpią do egzaminu maturalnego, zdają ten egzamin według standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania egzaminu maturalnego, obowiązujących w sesji wiosennej w roku szkolnym 2001/2002.

§ 3. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

ZAŁĄCZNIK

STANDARDY WYMAGAŃ BĘDĄCE PODSTAWĄ PRZEPROWADZANIA EGZAMINU MATURALNEGO

JĘZYK POLSKI

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający wie, zna i rozumie:*

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE WIEDZY O JĘZYKU
1) co to jest znak i jakie są rodzaje znaków: a) zna typy znaków (np. ikonograficzne, językowe), b) wie, co to znaczy, że określony zbiór znaków jest systemem, c) rozumie istotę języka jako dwuklasowego systemu znaków, 2) jakie są podsystemy języka: a) zna podsystem fonetyczny, leksykalny i gramatyczny; wie, co to wyraz, a co forma wyrazowa, b) zna podstawowe pojęcia leksykalne, słowotwórcze, fleksyjne, składniowe, to znaczy zna podstawy gramatyki języka polskiego, 3) na czym polega bogactwo leksykalne i frazeologiczne polszczyzny i jak je pomnażać środkami rodzimymi:	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) co to jest stylizacja biblijna, 2) na czym polega funkcja kreatywna i funkcja fatyczna tekstu, 3) na czym polega retoryczna organizacja tekstu, okres retoryczny, 4) jakie są podstawowe cechy języka poszczególnych epok literackich
a) zna pojęcia synonimii, antonimii, polisemii, homonimii leksykalnej,
b) zna podstawowe procesy słowotwórcze polszczyzny,
c) zna definicję i rozróżnia typy frazeologizmów,
d) zna pojęcie neosemantyzacji,
4) co to znaczy mówić i pisać poprawnie:
a) zna pojęcie kultury języka, normy językowej i błędu językowego,
b) zna podstawowe typy błędów językowych (błędy wymowy, odmiany, składniowe, leksykalne, znaczeniowe, frazeologiczne, stylistyczne, ortograficzne i interpunkcyjne),
5) czym różni się polszczyzna mówiona od pisanej, czyli zna podstawowe cechy obu typów języka, wynikające z różnic sytuacji komunikacyjnej,
6) na czym polega społeczne i terytorialne zróżnicowanie polszczyzny:
a) zna pojęcie dialektu ludowego i gwary ludowej,
b) wie, co to są gwary środowiskowe i zawodowe,
c) zna pojęcie regionalizmu językowego,
7) jakie są style współczesnej polszczyzny:
a) zna pojęcie stylu językowego, a także stylów artystycznych i użytkowych,
b) zna podstawowe cechy stylów pisanych (urzędowego, dziennikarskiego, publicystycznego, naukowego) i mówionych (monologowego, dialogowego),
8) co to jest stylizacja językowa i jakie są podstawowe typy stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja tekstu),
9) co to jest akt mowy i jakie są rodzaje aktów mowy; wie o składnikach aktu mowy, o jego sensie dosłownym i intencjonalnym,
10) jakie są podstawowe funkcje tekstów językowych; zna funkcję komunikacyjną, impresywną, ekspresywną i poetycką tekstu,
11) na czym polega umiejętność przekonywania; co to są zabiegi perswazyjne i nieuczciwe używanie języka:
a) zna pojęcia perswazji językowej i manipulacji oraz etyki językowej,
b) zna językowe środki wykorzystywane w tych zabiegach,
12) na czym polega umiejętność publicznego zabierania głosu oraz zna podstawowe pojęcia retoryczne: pytanie retoryczne, elipsę, metaforę,
13) jak sprawnie posługiwać się polszczyzną w zależności od sytuacji komunikacyjnej:
a) zna zasadę stosowności wypowiedzi,
b) wie, kiedy posługiwać się językowymi odmianami oficjalnymi, a kiedy nieoficjalnymi,
14) na czym polega językowy savoir-vivre, czyli zna sposoby zwracania się do innych, zasady grzeczności, np. w dyskusji, w korespondencji,
15) jakie były najważniejsze procesy językowe w historii języka i jakie ślady pozostawiły one we współczesnej polszczyźnie (podstawowe procesy fonetyczne, a także leksykalne - rozwój znaczeniowy wyrazów, zapożyczenia),
16) jakie są językowe rezultaty kontaktów polszczyzny z innymi językami, dawniej i dziś:
a) wie, z jakich języków polszczyzna przede wszystkim zapożyczała środki językowe,
b) zna pojęcia zapożyczenia leksykalnego i kalki językowej (znaczeniowej i strukturalnej),
17) co to znaczy, że język jest wartością, czyli wie, co to jest wartość sama w sobie (autoteliczna) i wartość użytkowa języka (język jako narzędzie)
W ZAKRESIE WIEDZY O LITERATURZE I KULTURZE
18) utwory literackie i inne teksty kultury, wskazane w podstawie programowej dla zakresu podstawowego, ważne dla poczucia tożsamości narodowej i przynależności do wspólnoty europejskiej i światowej,	jak na poziomie podstawowym oraz: 5) teksty wskazane w podstawie programowej dla zakresu rozszerzonego i poznane w
19) podstawowe tematy, motywy i wątki, występujące w utworach literackich i innych tekstach kultury,	trakcie lektury własnej, 6) toposy i motywy ważne dla kultury śródziemnomorskiej,
20) podstawowe wyróżniki utworu literackiego oraz właściwości różnych rodzajów i gatunków literackich, konwencji stylistycznych i tradycji literackich,	7) przemiany w obrębie najważniejszych gatunków literackich (np. dramatu jako gatunku, eposu,
21) podstawowe pojęcia z zakresu poetyki (wersyfikacja, kompozycja, stylistyka, genologia), teorii literatury i historii literatury, np. konwencja literacka, prąd artystyczny, rodzaj i gatunek literacki; temat, wątek, motyw, styl,	powieści, sonetu, pieśni, hymnu, trenu i innych gatunków lirycznych), 8) związki rodzajów i gatunków literackich z prądami artystycznymi (np. wiąże
22) podstawowe procedury analizy utworu literackiego, np. odnalezienie dominanty kompozycyjnej; rozpoznanie konwencji rodzaju i gatunku literackiego, określenie nadawcy i odbiorcy, konwencji estetycznej i stylistycznej, rozpoznanie przesłania ideowego dzieła,	satyrę i bajkę z klasycystycznym, a sielankę - z sentymentalnym nurtem oświecenia), 9) wykładniki artystyczne komizmu, tragizmu, patosu, ironii oraz groteski - w
23) podstawowe kategorie estetyczne: komizm, tragizm, patos, ironia oraz ich funkcje - w zakresie niezbędnym do zrozumienia czytanych utworów,	zakresie niezbędnym do zrozumienia czytanych utworów, 10) pojęcie dziedzictwa
24) style w sztuce, ich cechy i związek z kulturą epoki,	kulturowego, 11) określenie "postmodernizm",
25) pojęcie tradycji literackiej i podstawowe wyznaczniki różnych tradycji (staropolskiej i oświeceniowej; romantycznej i pozytywistycznej; młodopolskiej i awangardowej),	12) wartości niesione przez różne tradycje literackie i kierunki filozoficzne, 13) związek między dominującą funkcją językową tekstu i
26) cechy kodów komunikacyjnych sztuk innych niż literatura, np. teatru, filmu, malarstwa,	jego formą oraz gatunkiem, 14) związki zachodzące między
27) zjawiska kultury dawnej i współczesnej - ważne dla zrozumienia czytanych utworów,	różnymi warstwami utworu literackiego
28) podstawowe konteksty interpretacyjne poznanych utworów, rozumie rolę kontekstu w odczytywaniu utworu,
29) pojęcia: kultura wysoka, masowa, elitarna, kultura pop, arcydzieło, kicz,
30) wpływ środków masowego przekazu (prasy, radia, telewizji, Internetu) na przemiany w kulturze współczesnej,
31) wartości narodowe i związane z własnym dziedzictwem kulturowym (np. patriotyzm, ojczyzna, mała ojczyzna, naród, społeczeństwo); wartości stanowiące dorobek cywilizacji śródziemnomorskiej
W ZAKRESIE REDAGOWANIA TEKSTÓW
32) jakie są zasady kompozycji dłuższych wypowiedzi pisemnych i ustnych, 33) jakie są zasady przekształcania tekstu pisanego, np. zasady streszczania, skracania i rozwijania tekstu oraz zasady cytowania, 34) jakie są podstawowe zasady tworzenia takich tekstów, jak interpretacja utworu literackiego, rozprawka, referat, recenzja; zna cechy językowe i formalne wymienionych gatunków piśmiennictwa,	jak na poziomie podstawowym oraz: 15) jakie są podstawowe cechy eseju i tekstu naukowego; zna cechy językowe i formalne wymienionych gatunków piśmiennictwa
35) na czym polega praca redakcyjna nad tekstem (kolejność podawania informacji, adiustacja tekstu, tworzenie tytułów, wyróżnienia techniczne),
36) jakie są podstawowe cechy tekstu popularnonaukowego

* Określenie "wie i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o języku i redagowania tekstów; określenie "zna i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o literaturze i kulturze.

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający potrafi:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE ODBIORU TEKSTÓW KULTURY
1) rozpoznać różne rodzaje znaków w prezentowanych wytworach kultury; rozpoznać, co jest, a co nie jest systemem znaków; wskazać w przedstawionym materiale (na obrazie, rycinie, w tekście, fragmencie filmu) znaki różnego rodzaju,	jak na poziomie podstawowym
2) wskazać w tekście określone formy fleksyjne i połączenia wyrazowe: rozpoznać formy fleksyjne wyrazów różnych części mowy, rozpoznać i nazwać podstawowe związki składniowe,
3) rozpoznać wieloznaczność słowa i odróżnić ją od homonimiczności form; pokazać poprawne i manipulacyjne posługiwanie się wyrazami wieloznacznymi,
4) wyróżnić w tekście związki frazeologiczne i odczytać ich znaczenia,
5) odczytać dosłowne i metaforyczne znaczenia wyrazów,
6) odróżnić tekst językowo poprawny od niepoprawnego,
7) wskazać istotne cechy języka mówionego i pisanego oraz rozpoznać (według określonych cech), czy dany tekst jest mówiony, czy pisany,
8) wskazać i rozpoznać w tekście elementy gwar terytorialnych, zawodowych i środowiskowych,
9) wskazać podstawowe cechy językowe poszczególnych stylów; rozpoznać (według określonych cech), w jakim stylu pisany jest wskazany fragment,
10) wskazać w tekście stylizację; rozpoznać typ stylizacji,
11) odróżnić intencje aktu mowy, np. rozkaz od prośby, pytanie od stwierdzenia; wydobyć ukryte cechy aktu mowy; dostrzec ironię, sarkazm, prowokację w tekście wypowiedzi,
12) rozpoznać funkcje określonych tekstów i wskazać środki językowe służące tym funkcjom,
13) rozpoznać w tekście językowe środki perswazji i manipulacji: odróżnić środki etyczne od nieetycznych, szczerość od nieszczerości wypowiedzi, pokazać określone środki perswazji językowej, wskazać tekst zawierający manipulację językową, odróżnić zdania o faktach od zdań będących interpretacją faktów,
14) we współczesnej polszczyźnie wskazać ślady procesów dawnych; wskazać typy zmian znaczeniowych w wyrazach, np. uabstrakcyjnienie, uogólnienie, zmiana nacechowania,
15) rozpoznać w tekście wyrazy zapożyczone i podać ich polskie odpowiedniki,
16) wskazać konsekwencje nadmiernego zapożyczania do współczesnej polszczyzny elementów angloamerykańskich
W tekstach publicystycznych i popularnonaukowych:
17) odczytać sens fragmentów (zdań, grupy zdań, akapitu),	jak na poziomie podstawowym oraz w tekstach naukowych (np.
18) wyodrębnić tezę (główną myśl) całego tekstu, wykorzystane w nim argumenty i sformułowane wnioski,	filozoficznych, teoretycznoliterackich i językoznawczych)
19) rozpoznać zasadę kompozycyjną tekstu i jej funkcję,
20) rozpoznać i określić typ nadawcy i typ adresata tekstu,
21) nazwać funkcję tekstu,
22) rozpoznać charakterystyczne cechy stylu i języka tekstu, nazwać środki językowe i ich funkcję w tekście,
23) rozpoznać cechy gatunkowe tekstu,
24) odtworzyć informacje sformułowane wprost, przetworzyć informacje, np. porządkować i hierarchizować, stosować do rozwiązania problemu, wskazać przyczyny i skutki, oddzielić informacje od opinii
W tekstach literackich:
25) rozpoznać tematy, wątki, motywy,	jak na poziomie podstawowym
26) rozpoznać nadawcę i odbiorcę oraz bohatera i sposoby jego kreowania w utworze,	oraz: 1) rozpoznać funkcję
27) określić podstawowe wyznaczniki poetyki utworu (z zakresu wersyfikacji, stylistyki, kompozycji, genologii),	występujących w utworze tematów, toposów, motywów, 2) wskazać funkcję (ideową
28) odczytać treści dosłowne i ukryte utworu,	i kompozycyjną) aluzji
29) wykorzystać w odczytaniu sensu utworu miejsca znaczące (tytuł, puentę, kompozycję, słowa-klucze),	literackiej, znaku kulturowego, np. biblijnego, antycznego,
30) rozpoznać w tekście językowe środki artystycznego wyrazu,	3) wskazać związki między różnymi warstwami utworu,
31) dostrzegać najistotniejsze zagadnienia utworu, stawiać hipotezy, problematyzować odczytanie tekstu,	4) podporządkować odczytanie utworu wybranej metodologii,
32) wskazać różnice między fikcją literacką i prawdą historyczną,	5) dostrzec związki utworu literackiego z kulturą i
33) rozpoznać aluzje literackie, znaki i symbole kulturowe, np. biblijne, antyczne, romantyczne,	filozofią epoki, 6) rozpoznać znaki tradycji, np. judaistycznej,
34) wskazać podstawowe konteksty utworu i wykorzystać je w interpretacji,	antycznej, chrześcijańskiej,
35) rozpoznać przybliżony czas powstania utworu,	staropolskiej,
36) rozpoznać konwencję literacką utworu,	7) wskazać tradycję literacką,
37) rozpoznać styl utworu, np. wiersza renesansowego, barokowego, klasycystycznego, romantycznego,	8) dostrzec przemiany gatunku literackiego, 9) wskazać środki językowe,
38) rozpoznać cechy gatunkowe analizowanego utworu,	decydujące o swoistości wypowiedzi indywidualnej,
39) rozpoznać parafrazę, parodię, trawestację,	10) rozpoznać
40) dostrzec cechy wspólne i różne wskazanych utworów,	charakterystyczne dla danej epoki cechy
41) dostrzec związki między utworem literackim i innymi dziełami sztuki,	języka i stylu czytanych utworów,
42) dostrzec w utworze wartości charakterystyczne dla epoki,	11) dostrzec strukturę artystyczną utworu,
43) rozpoznać powiązania utworów z historią Polski i Europy (tradycją narodową, europejską),	12) rozpoznać podstawowe wyróżniki kodu innych niż literackie dziedzin sztuki
44) dostrzec etyczne i estetyczne wartości utworu literackiego,	- w zakresie niezbędnym do odbioru dzieł, np.
45) dostrzec wartości uniwersalne i narodowe,	plastycznych,
46) rozpoznać funkcję utworu, np. dydaktyczną, kompensacyjną, formacyjną,	teatralnych, filmowych
47) odróżnić osobiste sądy związane z odbiorem utworu od sądów utrwalonych w tradycji

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający potrafi:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE TWORZENIA TEKSTU WŁASNEGO
1) poprawnie mówić i pisać, ze świadomością tego, dlaczego tak właśnie to robi, 2) wypowiadać się ze świadomością intencji swojej wypowiedzi: dobrać odpowiednie środki leksykalne, np. synonimy, antonimy; poprawnie posługiwać się związkami frazeologicznymi, 3) napisać tekst w określonym stylu, 4) skonstruować tekst mający przekonać kogoś do czegoś, stosując określone środki perswazji językowej, 5) publicznie zabrać głos, stosując podstawowe zasady retoryczne, 6) właściwie skonstruować wystąpienie, używać językowych środków grzeczności, unikać agresywności i brutalizacji wypowiedzi, 7) zachować się właściwie językowo w różnych sytuacjach, prawdziwych i modelowanych dla celów dydaktycznych; wybrać środki językowe, głównie leksykalne i frazeologiczne, stosowne w danej sytuacji, 8) zachować się zgodnie z zasadami językowego savoir-vivre'u; różnicować środki językowe ze względu na ich wartość "grzecznościową",	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) redagować własną wypowiedź zgodnie z cechami gatunku i zamierzoną funkcją tekstu (próba eseju, interpretacja porównawcza), 2) integrować wiedzę z zakresu historii literatury, teorii literatury, językoznawstwa i nauki o kulturze, 3) formułować oceny według wskazanych przez siebie kryteriów, 4) świadomie dobierać środki językowe, unikając kiczu literackiego (np. stylu afektowanego, kwiecistego)
9) na wybranych przykładach pokazać, że język się zmienia,
10) przekonać słuchacza, że język jest wartością,
11) napisać dłuższy tekst (rozprawkę, recenzję, referat, interpretację utworu literackiego lub jego fragmentu), przestrzegając podstawowych zasad jego organizacji; dostosować formę do tematu wypowiedzi,
12) gromadzić, selekcjonować materiał, hierarchizować argumenty, formułować hipotezy i wnioski,
13) interpretować utwór na podstawie jego analizy, odnosić stwierdzenia do analizowanego tekstu,
14) porównywać utwory,
15) stosować podstawowe pojęcia z zakresu historii literatury, poetyki, teorii literatury i nauki o języku, a także terminy i pojęcia z zakresu sztuk pięknych,
16) przywołać właściwe konteksty, np. odnieść utwór do biografii autora, filozofii, religii, życia, człowieka,
17) streszczać, parafrazować, cytować, komentować, wnioskować,
18) formułować i uzasadniać opinie,
19) prezentować własne przeżycia wynikające z kontaktów ze sztuką,
20) uczestniczyć w dialogu, dyskusji, broniąc swojego stanowiska,
21) mówić i pisać z dbałością o estetykę wypowiedzi
W ZAKRESIE SAMOKSZTAŁCENIA
22) korzystać z klasycznych źródeł informacji: słowników (np. ortograficznego, poprawnej polszczyzny, języka polskiego, terminów literackich), encyklopedii, 23) korzystać z Internetu i innych elektronicznych źródeł informacji, 24) wykonać opis bibliograficzny, 25) wyszukać literaturę przedmiotu, dokonać jej selekcji według określonych kryteriów; wykorzystać ją do opracowania tematu,	jak na poziomie podstawowym oraz: 5) tworzyć zestawy bibliograficzne na określony temat, 6) sporządzać przypisy, 7) tworzyć bazy danych, 8) sporządzać zapis komputerowy, audio i wideo
26) scalać zdobyte informacje w różne formy wypowiedzi,
27) notować, sporządzić plan, konspekt
28) gromadzić teksty literackie i inne teksty kultury, poznane w toku lektury własnej, stanowiące odniesienie do lektur poznanych w szkole, 29) analizować i korygować błędy językowe popełnione przez siebie lub dostrzeżone w czytanych tekstach

JĘZYK POLSKI

dla osób niesłyszących

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający wie, zna i rozumie:*

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE WIEDZY O JĘZYKU
1) co to jest znak i jakie są rodzaje znaków:	jak na poziomie podstawowym
a) zna typy znaków (np. ikonograficzne, językowe), b) wie, co to znaczy, że określony zbiór znaków jest systemem, c) rozumie istotę języka jako dwuklasowego systemu znaków, 2) jakie są podsystemy języka polskiego: a) zna podsystem leksykalny i gramatyczny; wie, co to wyraz, a co forma wyrazowa, b) zna podstawowe pojęcia leksykalne, słowotwórcze, fleksyjne, składniowe, to znaczy zna podstawy gramatyki języka polskiego,	oraz: 1) na czym polega funkcja kreatywna i funkcja fatyczna tekstu, 2) na czym polega retoryczna organizacja tekstu, okres retoryczny
3) na czym polega bogactwo leksykalne i frazeologiczne polszczyzny i jak je pomnażać środkami rodzimymi:
a) zna pojęcia synonimii, antonimii, polisemii, homonimii leksykalnej,
b) zna pojęcie frazeologizmu i rozróżnia typy frazeologizmów,
4) co to znaczy mówić i pisać poprawnie:
a) zna pojęcie kultury języka, normy językowej i błędu językowego,
b) zna podstawowe typy błędów językowych (błędy odmiany, składniowe, leksykalne, znaczeniowe, frazeologiczne, stylistyczne, ortograficzne i interpunkcyjne),
5) czym różni się polszczyzna mówiona od pisanej, czyli zna podstawowe cechy obu typów języka, wynikające z różnic sytuacji komunikacyjnej,
6) jakie są style współczesnej polszczyzny:
a) zna pojęcie stylu językowego, a także stylów artystycznych i użytkowych,
b) zna podstawowe cechy stylów pisanych (urzędowego, dziennikarskiego, publicystycznego, naukowego) i mówionych (monologowego, dialogowego),
7) co to jest akt mowy i jakie są rodzaje aktów mowy; wie o składnikach aktu mowy, o jego sensie dosłownym i intencjonalnym,
8) jakie są podstawowe funkcje tekstów językowych; zna funkcję komunikacyjną, impresywną, ekspresywną i poetycką tekstu,
9) na czym polega umiejętność przekonywania; co to są zabiegi perswazyjne i nieuczciwe używanie języka:
a) zna pojęcia perswazji językowej i manipulacji oraz etyki językowej,
b) zna językowe środki wykorzystywane w tych zabiegach,
10) na czym polega umiejętność publicznego wypowiadania się oraz zna podstawowe pojęcia retoryczne: pytanie retoryczne, elipsę, metaforę,
11) jak sprawnie posługiwać się polszczyzną lub polskim językiem migowym w zależności od sytuacji komunikacyjnej:
a) zna zasadę stosowności wypowiedzi,
b) wie, kiedy posługiwać się językowymi odmianami oficjalnymi, a kiedy nieoficjalnymi,
12) na czym polega językowy savoir-vivre, czyli zna sposoby zwracania się do innych, zasady grzeczności, np. w dyskusji, w korespondencji
W ZAKRESIE WIEDZY O LITERATURZE I KULTURZE
13) utwory literackie i inne teksty kultury, wskazane w podstawie programowej dla zakresu podstawowego, ważne dla poczucia tożsamości narodowej i przynależności do wspólnoty europejskiej i światowej,	jak na poziomie podstawowym oraz: 3) teksty wskazane w podstawie programowej dla zakresu rozszerzonego i poznane w
14) podstawowe tematy, motywy i wątki, występujące w utworach literackich i innych tekstach kultury,	trakcie lektury własnej, 4) toposy i motywy ważne dla kultury śródziemnomorskiej,
15) podstawowe wyróżniki utworu literackiego oraz właściwości różnych rodzajów i gatunków literackich, konwencji stylistycznych i tradycji literackich,	5) przemiany w obrębie najważniejszych gatunków literackich (np. dramatu jako gatunku, eposu,
16) podstawowe pojęcia z zakresu poetyki (wersyfikacja, kompozycja, stylistyka, genologia), teorii literatury i historii literatury, np. konwencja literacka, prąd artystyczny, rodzaj i gatunek literacki; temat, wątek, motyw, styl,	powieści, sonetu, pieśni, hymnu, trenu i innych gatunków lirycznych), 6) związki rodzajów i gatunków literackich z prądami artystycznymi (np. wiąże
17) podstawowe procedury analizy utworu literackiego, np. odnalezienie dominanty kompozycyjnej; rozpoznanie konwencji rodzaju i gatunku literackiego, określenie nadawcy i odbiorcy, konwencji estetycznej i stylistycznej, rozpoznanie przesłania ideowego utworu,	satyrę i bajkę z klasycystycznym, a sielankę - z sentymentalnym nurtem oświecenia), 7) wykładniki artystyczne komizmu, tragizmu, patosu,
18) podstawowe kategorie estetyczne (komizm, tragizm, patos) oraz ich funkcje - w zakresie niezbędnym do zrozumienia czytanych utworów,	ironii oraz groteski - w zakresie niezbędnym do zrozumienia czytanych
19) style w sztuce, ich cechy i związek z kulturą epoki,	utworów, 8) pojęcie dziedzictwa
20) pojęcie tradycji literackiej i podstawowe wyznaczniki różnych tradycji (staropolskiej i oświeceniowej; romantycznej i pozytywistycznej; młodopolskiej i awangardowej),	kulturowego, 9) określenie "postmodernizm", 10) wartości niesione przez różne tradycje literackie i kierunki filozoficzne,
21) cechy kodów komunikacyjnych sztuk innych niż literatura, np. filmu, malarstwa,	11) związek między dominującą funkcją językową tekstu i
22) zjawiska kultury dawnej i współczesnej - ważne dla zrozumienia czytanych utworów,	jego formą oraz gatunkiem, 12) związki zachodzące między
23) podstawowe konteksty interpretacyjne poznanych utworów, rozumie rolę kontekstu w odczytywaniu utworu,	różnymi warstwami utworu literackiego
24) pojęcia: kultura wysoka, masowa, elitarna, kultura pop, arcydzieło, kicz,
25) wpływ środków masowego przekazu (prasy, telewizji, Internetu) na przemiany w kulturze współczesnej,
26) wartości narodowe i związane z własnym dziedzictwem kulturowym (np. patriotyzm, ojczyzna, mała ojczyzna, naród, społeczeństwo); wartości stanowiące dorobek cywilizacji śródziemnomorskiej
W ZAKRESIE REDAGOWANIA TEKSTÓW
27) jakie są zasady kompozycji dłuższych wypowiedzi pisemnych i ustnych, 28) jakie są zasady przekształcania tekstu pisanego, np. zasady streszczania, skracania i rozwijania tekstu oraz zasady cytowania, 29) na czym polega praca redakcyjna nad tekstem (kolejność podawania informacji, adiustacja tekstu, tworzenie tytułów, wyróżnienia techniczne), 30) jakie są podstawowe cechy tekstu popularnonaukowego	jak na poziomie podstawowym oraz: 13) jakie są podstawowe zasady tworzenia takich tekstów, jak interpretacja utworu literackiego, interpretacja porównawcza, rozprawka, referat, recenzja; cechy językowe i formalne wymienionych gatunków piśmiennictwa

* Określenie "wie i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o języku i redagowania tekstów; określenie "zna i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o literaturze i kulturze.

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający potrafi:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE ODBIORU TEKSTÓW KULTURY
1) rozpoznać różne rodzaje znaków w prezentowanych wytworach kultury; rozpoznać, co jest, a co nie jest systemem znaków; wskazać w przedstawionym materiale (na obrazie, rycinie, w tekście, fragmencie filmu) znaki różnego rodzaju,	jak na poziomie podstawowym
2) wskazać w tekście określone formy fleksyjne i połączenia wyrazowe: rozpoznać formy fleksyjne wyrazów różnych części mowy, rozpoznać i nazwać podstawowe związki składniowe,
3) rozpoznać wieloznaczność słowa i odróżnić ją od homonimiczności form; pokazać poprawne i manipulacyjne posługiwanie się wyrazami wieloznacznymi,
4) wyróżnić w tekście związki frazeologiczne i odczytać ich znaczenia,
5) odróżnić tekst językowo poprawny od niepoprawnego,
6) wskazać istotne cechy języka mówionego i pisanego oraz rozpoznać (według określonych cech), czy dany tekst jest mówiony, czy pisany,
7) odróżnić intencje aktu mowy, np. rozkaz od prośby, pytanie od stwierdzenia; wydobyć ukryte cechy aktu mowy; dostrzec sarkazm,
prowokację w tekście wypowiedzi,
8) rozpoznać funkcje określonych tekstów,
9) odróżnić zdania o faktach od zdań będących interpretacją faktów
W tekstach publicystycznych i popularnonaukowych:
10) odczytać sens fragmentów (zdań, grupy zdań, akapitu),	jak na poziomie podstawowym oraz w tekstach naukowych (np.
11) wyodrębnić tezę (główną myśl) całego tekstu, wykorzystane w nim argumenty i sformułowane wnioski,	filozoficznych, teoretycznoliterackich i językoznawczych)
12) rozpoznać zasadę kompozycyjną tekstu i jej funkcję,
13) rozpoznać i określić typ nadawcy i typ adresata tekstu,
14) nazwać funkcję tekstu,
15) rozpoznać cechy gatunkowe tekstu,
16) odtworzyć informacje sformułowane wprost, przetworzyć informacje, np. porządkować i hierarchizować, stosować do rozwiązania problemu, wskazać przyczyny i skutki, oddzielić informacje od opinii
W tekstach literackich:
17) rozpoznać tematy, wątki, motywy,	jak na poziomie podstawowym
18) rozpoznać nadawcę i odbiorcę oraz bohatera i sposoby jego kreowania w utworze,	oraz: 1) rozpoznać funkcję
19) określić podstawowe wyznaczniki poetyki utworu z zakresu wersyfikacji, kompozycji, genologii,	występujących w dziele tematów, toposów, motywów, 2) wskazać funkcję (ideową
20) odczytać treści dosłowne utworu,	i kompozycyjną) aluzji
21) wykorzystać w odczytaniu sensu utworu miejsca znaczące (tytuł, puentę, kompozycję, słowa-klucze),	literackiej, znaku kulturowego, np. biblijnego, antycznego,
22) dostrzegać najistotniejsze zagadnienia utworu, stawiać hipotezy, problematyzować odczytanie tekstu,	3) wskazać związki między różnymi warstwami utworu, 4) podporządkować odczytanie
23) wskazać różnice między fikcją literacką i prawdą historyczną,	utworu wybranej metodologii,
24) rozpoznać aluzje literackie, znaki i symbole kulturowe, np. biblijne, antyczne, romantyczne,	5) dostrzec związki utworu literackiego z kulturą i filozofią epoki,
25) wskazać podstawowe konteksty utworów i wykorzystać je w interpretacji,	6) rozpoznać znaki tradycji, np. judaistycznej,
26) wskazać przybliżony czas powstania utworu,	antycznej,
27) rozpoznać konwencję literacką utworu,	chrześcijańskiej,
28) rozpoznać cechy gatunkowe analizowanego utworu,	staropolskiej, 7) wskazać tradycję literacką,
29) rozpoznać parafrazę, parodię, trawestację,	8) dostrzec przemiany gatunku
30) dostrzec cechy wspólne i różne wskazanych utworów,	literackiego, 9) wskazać środki językowe,
31) dostrzec związki między dziełem literackim i innymi dziełami sztuki,	decydujące o swoistości wypowiedzi indywidualnej,
32) dostrzec w utworze wartości charakterystyczne dla epoki,	10) rozpoznać charakterystyczne dla danej epoki cechy
33) rozpoznać powiązania utworów z historią Polski i Europy (tradycją narodową, europejską),	języka i stylu utworów, 11) dostrzec strukturę artystyczną utworu,
34) wskazać etyczne wartości utworu literackiego,	12) rozpoznać podstawowe
35) wskazać wartości uniwersalne i narodowe,	wyróżniki kodu innych niż
36) rozpoznać funkcję utworu, np. dydaktyczną, kompensacyjną, formacyjną,	literackie dziedzin sztuki - w zakresie niezbędnym do
37) odróżnić osobiste sądy związane z odbiorem utworu od sądów utrwalonych w tradycji	odbioru dzieł, np. plastycznych, teatralnych, filmowych

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający potrafi:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE TWORZENIA TEKSTU WŁASNEGO
1) stosować zasady poprawności językowej, tworząc teksty własne,	jak na poziomie podstawowym oraz:
2) wypowiadać się ze świadomością intencji swojej wypowiedzi: dobrać odpowiednie środki leksykalne, np. synonimy, antonimy; poprawnie posługiwać się związkami frazeologicznymi, 3) napisać tekst jednorodny stylistycznie, 4) skonstruować tekst mający przekonać kogoś do czegoś, 5) wypowiadać się publicznie, stosując podstawowe zasady retoryczne, 6) właściwie skonstruować wystąpienie, formułować wypowiedzi pisemne, używać językowych środków grzeczności, unikać agresywności i brutalizacji wypowiedzi,	1) redagować własną wypowiedź zgodnie z cechami gatunku, 2) integrować wiedzę z zakresu historii literatury, teorii literatury, językoznawstwa i nauki o kulturze, 3) formułować oceny według wskazanych przez siebie kryteriów, 4) świadomie dobierać środki językowe, unikając kiczu literackiego (np. stylu afektowanego, kwiecistego)
7) zachować się właściwie językowo w różnych sytuacjach, prawdziwych i modelowanych dla celów dydaktycznych; 8) zachować się zgodnie z zasadami językowego savoir-vivre’u; różnicować środki językowe ze względu na ich wartość "grzecznościową",
9) napisać spójny tekst na określony temat,
10) opracować redakcyjnie tekst,
11) gromadzić, selekcjonować materiał, hierarchizować argumenty, formułować hipotezy i wnioski,
12) interpretować utwór na podstawie jego analizy, odnosić stwierdzenia do analizowanego tekstu,
13) porównywać utwory,
14) stosować podstawowe pojęcia z zakresu historii literatury, poetyki, teorii literatury i nauki o języku, a także terminy i pojęcia z zakresu sztuk pięknych,
15) przywołać właściwe konteksty, np. odnieść utwór do biografii autora, filozofii, religii, życia, człowieka,
16) streszczać, parafrazować, cytować, komentować, wnioskować,
17) formułować i uzasadniać opinie,
18) prezentować własne przeżycia wynikające z kontaktów ze sztuką,
19) uczestniczyć w dialogu, dyskusji, broniąc swojego stanowiska,
20) wypowiadać się z dbałością o estetykę wypowiedzi
W ZAKRESIE SAMOKSZTAŁCENIA
21) korzystać z klasycznych źródeł informacji: słowników (np. ortograficznego, poprawnej	jak na poziomie podstawowym oraz:
polszczyzny, języka polskiego, terminów literackich), encyklopedii, 22) korzystać z Internetu i innych elektronicznych źródeł informacji, 23) wykonać opis bibliograficzny,	5) tworzyć zestawy bibliograficzne na określony temat, 6) sporządzać przypisy, 7) tworzyć bazy danych,
24) wyszukać literaturę przedmiotu, dokonać jej selekcji według określonych kryteriów; wykorzystać ją do opracowania tematu,	8) sporządzać zapis komputerowy
25) scalać zdobyte informacje w różne formy wypowiedzi,
26) notować, sporządzić plan, konspekt,
27) gromadzić teksty literackie i inne teksty kultury, poznane w toku lektury własnej, stanowiące odniesienie do lektur poznanych w szkole,
28) analizować i korygować błędy językowe popełnione przez siebie lub dostrzeżone w czytanych tekstach

JĘZYK OBCY NOWOŻYTNY

I.

Zdający zna:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) proste struktury leksykalno-gramatyczne umożliwiające formułowanie wypowiedzi poprawnych pod względem fonetycznym, ortograficznym, morfosyntaktycznym i leksykalnym, w zakresie następujących tematów: a) człowiek - dane personalne, wygląd zewnętrzny, cechy charakteru, uczucia i emocje, b) dom - miejsce zamieszkania, opis domu,	1) różnorodne struktury leksykalno-gramatyczne umożliwiające formułowanie wypowiedzi poprawnych pod względem fonetycznym, ortograficznym, morfosyntaktycznym i leksykalnym, w zakresie następujących
pomieszczeń domu i ich wyposażenia, wynajmowanie mieszkania,	tematów: a) człowiek - dane
c) szkoła - przedmioty nauczania, oceny i wymagania, życie szkoły, kształcenie pozaszkolne, d) praca - popularne zawody i związane z nimi czynności, warunki pracy i zatrudnienia, praca dorywcza,	personalne, wygląd zewnętrzny, cechy charakteru, uczucia i emocje, problemy etyczne, b) dom - miejsce zamieszkania, opis domu,
e) życie rodzinne i towarzyskie - okresy życia, członkowie rodziny, czynności życia codziennego, formy spędzania czasu wolnego, święta i uroczystości, styl życia, f) żywienie - artykuły spożywcze, przygotowanie potraw, posiłki, lokale	pomieszczeń domu i ich wyposażenia, wynajmowanie, kupno i sprzedaż mieszkania, c) szkoła - przedmioty nauczania, oceny i
gastronomiczne, g) zakupy i usługi - rodzaje sklepów, towary, sprzedawanie i kupowanie, reklama, korzystanie z usług,	wymagania, życie szkoły, kształcenie pozaszkolne, system oświaty, d) praca - zawody i związane
h) podróżowanie i turystyka - środki transportu, baza noclegowa, informacja turystyczna, wycieczki, zwiedzanie, wypadki i awarie, i) kultura - podstawowe dziedziny kultury,	z nimi czynności, warunki pracy i zatrudnienia, praca dorywcza, rynek pracy, e) życie rodzinne i
twórcy i ich dzieła, uczestnictwo w kulturze, j) sport - popularne dyscypliny sportu, podstawowy sprzęt sportowy, imprezy	towarzyskie - okresy życia, członkowie rodziny, czynności życia codziennego, formy
sportowe, k) zdrowie - higieniczny tryb życia, podstawowe schorzenia, ich objawy i leczenie, niepełnosprawni, uzależnienia,	spędzania czasu wolnego, święta i uroczystości, styl życia, konflikty i problemy,
l) nauka, technika - odkrycia naukowe, wynalazki, obsługa i korzystanie z podstawowych urządzeń technicznych, m) świat przyrody - klimat, świat roślin i	f) żywienie - artykuły spożywcze, przygotowanie potraw, posiłki, lokale gastronomiczne, diety,
zwierząt, krajobraz, zagrożenie i ochrona środowiska naturalnego, klęski żywiołowe, n) państwo i społeczeństwo - struktura państwa, urzędy, organizacje	g) zakupy i usługi - rodzaje sklepów, towary, sprzedawanie i kupowanie, reklama, reklamacja,
międzynarodowe, konflikty wewnętrzne i międzynarodowe, przestępczość, o) elementy wiedzy o krajach obszaru językowego, którego język jest zdawany, 2) zasady konstruowania różnych form prostych	korzystanie z usług, środki płatnicze, banki, ubezpieczenia, h) podróżowanie i turystyka - środki transportu, baza
wypowiedzi: a) ustnych - formy nawiązywania kontaktu z rozmówcą, przekazywania komunikatu i kończenia rozmowy,	noclegowa, informacja turystyczna, wycieczki, zwiedzanie, wypadki i awarie,
b) pisemnych - ogłoszenia, notatki, ankiety, pocztówki, zaproszenia, listu prywatnego, prostego listu formalnego, 3) podstawowe realia socjokulturowe danego	i) kultura - dziedziny kultury, twórcy i ich dzieła, uczestnictwo w kulturze,
obszaru językowego i Polski, z uwzględnieniem tematyki integracji europejskiej i kontekstu międzykulturowego	j) sport - dyscypliny sportu, sprzęt sportowy, imprezy sportowe, sport wyczynowy, sporty
	ekstremalne,
	k) zdrowie - higieniczny tryb życia, schorzenia,
	ich przyczyny, objawy i leczenie, niepełnosprawni, uzależnienia, system ochrony zdrowia,
	l) nauka, technika - odkrycia naukowe, wynalazki, obsługa i korzystanie z urządzeń technicznych, współczesne środki przekazu i
	przetwarzania informacji, m) świat przyrody - klimat, świat roślin i
	zwierząt, krajobraz, zagrożenie i ochrona środowiska naturalnego, klęski żywiołowe,
	przestrzeń kosmiczna, n) państwo i społeczeństwo - struktura państwa, urzędy, organizacje międzynarodowe,
	problemy i konflikty wewnętrzne i międzynarodowe, przestępczość, polityka społeczna, partie i politycy, kościoły i religie, gospodarka,
	o) elementy wiedzy o krajach obszaru językowego, którego język jest zdawany, 2) zasady konstruowania różnych form wypowiedzi:
	a) ustnych - formy nawiązywania kontaktu z rozmówcą, przekazywania komunikatu i kończenia rozmowy, zasady prezentacji,
	b) pisemnych - ogłoszenia, notatki, ankiety, pocztówki, zaproszenia, listu prywatnego, prostego listu formalnego, opisu, rozprawki, recenzji, opowiadania,
	3) realia socjokulturowe danego obszaru językowego i Polski, z uwzględnieniem tematyki integracji europejskiej i kontekstu międzykulturowego,
	4) normy socjokulturowe pomagające w funkcjonowaniu na rynku pracy

II.

Zdający wykazuje się umiejętnością odbioru tekstu w zakresie:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) rozumienia ze słuchu tekstu prostego pod względem treści i o niewielkim stopniu zróżnicowania struktur leksykalno- gramatycznych, czyli: a) określania głównej myśli tekstu,	1) rozumienia ze słuchu tekstu bogatego pod względem treści i o wysokim stopniu zróżnicowania struktur leksykalno-gramatycznych,
b) określania głównych myśli poszczególnych części tekstu,	czyli: a) określania głównej myśli
c) stwierdzania, czy tekst zawiera określone informacje,	tekstu, b) określania głównych
d) wyselekcjonowania informacji, e) określania intencji autora lub nadawcy	myśli poszczególnych części tekstu,
tekstu, f) rozróżniania formalnego i nieformalnego	c) stwierdzania, czy tekst zawiera określone
stylu tekstu, g) określania kontekstu sytuacyjnego (miejsca, czasu, warunków, uczestników),	informacje, d) wyselekcjonowania informacji,
2) rozumienia tekstu czytanego, prostego pod względem treści i stopnia zróżnicowania	e) określania intencji autora lub nadawcy
struktur leksykalno-gramatycznych, czyli: a) określania głównej myśli tekstu,	tekstu, f) rozróżniania formalnego i
b) określania głównych myśli poszczególnych części tekstu, c) stwierdzania, czy tekst zawiera określone informacje,	nieformalnego stylu tekstu, g) określania kontekstu sytuacyjnego (miejsca,
d) wyselekcjonowania informacji, e) określania intencji autora tekstu, f) rozpoznawania związków między poszczególnymi częściami tekstu,	czasu, warunków, uczestników), 2) rozumienia tekstu czytanego, bogatego pod względem treści
g) określania kontekstu komunikacyjnego (nadawca - odbiorca, forma wypowiedzi),	i o wysokim stopniu zróżnicowania struktur
h) rozróżniania formalnego i nieformalnego stylu tekstu	leksykalno-gramatycznych, czyli: a) określania głównej myśli
	tekstu, b) określania głównych myśli poszczególnych części
	tekstu, c) stwierdzania, czy tekst zawiera określone
	informacje,
	d) wyselekcjonowania informacji,
	e) określania intencji autora tekstu, f) rozpoznawania związków między poszczególnymi
	częściami tekstu, g) określania kontekstu komunikacyjnego
	(nadawca - odbiorca, forma wypowiedzi), h) rozróżniania formalnego i nieformalnego stylu tekstu,
	i) oddzielania faktów od opinii,
	j) rozpoznawania różnorodnych struktur leksykalno-gramatycznych w podanym kontekście

III.

Zdający wykazuje się umiejętnością tworzenia tekstu w postaci:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) krótkiej wypowiedzi ustnej, uwzględniającej: a) opisywanie ludzi, przedmiotów, miejsc,	1) dłuższej, wieloaspektowej wypowiedzi ustnej,
zjawisk, czynności, b) relacjonowanie wydarzeń, c) przedstawianie i uzasadnianie własnych	uwzględniającej: a) opisywanie ludzi, przedmiotów, miejsc,
opinii,	zjawisk, czynności,
d) poprawne stosowanie środków leksykalno- gramatycznych, adekwatnie do ich funkcji, 2) krótkiej wypowiedzi pisemnej, uwzględniającej:	b) relacjonowanie wydarzeń, c) przedstawianie i uzasadnianie własnych
a) opisywanie ludzi, przedmiotów, miejsc, zjawisk, czynności, b) relacjonowanie wydarzeń, c) wyrażanie stanów emocjonalnych, d) przedstawianie i uzasadnianie własnych	opinii, projektów, działań, d) poprawne stosowanie środków leksykalno- gramatycznych, adekwatnie
opinii, e) poprawne stosowanie środków leksykalno-	do ich funkcji, e) przedstawianie faktów
gramatycznych, adekwatnie do ich funkcji, f) wypowiadanie się w określonej formie z	oraz opinii innych osób, 2) dłuższej, wieloaspektowej
zachowaniem podanego limitu słów	wypowiedzi pisemnej, uwzględniającej:
	a) opisywanie ludzi, przedmiotów, miejsc,
	zjawisk, czynności,
	b) relacjonowanie wydarzeń,
	c) wyrażanie różnorodnych intencji oraz stanów emocjonalnych,
	d) przedstawianie i uzasadnianie opinii własnych i innych osób,
	e) poprawne stosowanie środków leksykalno- gramatycznych, adekwatnie do ich funkcji,
	f) wypowiadanie się w określonej formie z zachowaniem podanego limitu słów

IV.

Zdający wykazuje się umiejętnością reagowania językowego w zakresie:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) mówienia, w tym:	1) mówienia, w tym:
a) uczestniczenia w prostej rozmowie - inicjowania jej, podtrzymywania oraz kończenia, b) uzyskiwania, udzielania lub odmowy informacji, wyjaśnień, pozwoleń,	a) uczestniczenia w dyskusji - udzielania informacji, wyjaśnień, argumentowania, wyrażania i obrony własnych opinii
c) prowadzenia prostych negocjacji w sytuacjach życia codziennego, d) poprawnego stosowania środków językowych	i poglądów, b) interpretowania i komentowania
służących do wyrażania różnorodnych intencji oraz stanów emocjonalnych,	przedstawionych faktów oraz opinii innych osób,
adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej, 2) pisania prostej wypowiedzi, w tym: a) wyrażania stanów emocjonalnych, będących reakcją na informacje zawarte w przedstawionych tekstach, b) uzyskiwania, udzielania, przekazywania lub odmowy informacji, wyjaśnień, pozwoleń, c) poprawnego stosowania środków językowych, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej	c) dokonywania podsumowania dyskusji, rozmów i wypowiedzi, d) poprawnego stosowania środków językowych służących do wyrażania różnorodnych intencji oraz stanów emocjonalnych, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej,
	2) pisania wypowiedzi bogatej pod względem treści i
	o zróżnicowanych strukturach leksykalno-gramatycznych, w tym: a) wyrażania stanów emocjonalnych,
	będących reakcją na informacje zawarte w przedstawionych tekstach,
	b) uzyskiwania, udzielania, przekazywania lub odmowy informacji, wyjaśnień, pozwoleń,
	c) poprawnego stosowania środków językowych, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej

V.

Zdający wykazuje się umiejętnością przetwarzania tekstu w zakresie:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) mówienia, w tym relacjonowania, przetwarzania i przekazywania tekstów przeczytanych w języku obcym lub języku polskim oraz treści materiałów ikonograficznych, 2) pisania, w tym relacjonowania, przetwarzania i przekazywania tekstów przeczytanych w języku obcym lub języku polskim	1) mówienia, w tym: a) relacjonowania, przetwarzania i przekazywania tekstów przeczytanych w języku obcym lub języku polskim oraz treści materiałów ikonograficznych, b) stosowania zmiany rejestru, stylu lub formy tekstu,
	2) pisania, w tym: a) relacjonowania, przetwarzania i przekazywania tekstów przeczytanych w języku obcym lub języku polskim,
	b) stosowania zmian struktur leksykalno-gramatycznych, rejestru, stylu lub formy tekstu

JĘZYK OBCY NOWOŻYTNY

będący drugim językiem nauczania w szkołach lub oddziałach dwujęzycznych

I.

WIEDZA

Zdający wykazuje się znajomością:

1) złożonych struktur leksykalno-gramatycznych umożliwiających:

a) rozpoznawanie i właściwy odbiór tekstów kultury danego obszaru językowego,

b) formułowanie wypowiedzi poprawnych pod względem fonetycznym, ortograficznym, morfosyntaktycznym i leksykalnym,

2) zasad konstruowania różnych form wypowiedzi ustnych i pisemnych,

3) tradycji i realiów cywilizacyjno-kulturowych danego obszaru językowego i Polski, z uwzględnieniem elementów literatury, historii, geografii, historii sztuki, socjologii, ekonomii, polityki oraz tematyki integracji europejskiej i kontekstu międzykulturowego.

II.

UMIEJĘTNOŚCI JĘZYKOWE

Zdający wykazuje się umiejętnością posługiwania się językiem obcym w zakresie:

1) odbioru tekstu, czyli rozumienia ze słuchu i rozumienia tekstów czytanych, bogatych pod względem treści, o wysokim stopniu zróżnicowania tematyki oraz struktur leksykalno-gramatycznych, z uwzględnieniem:

a) określania głównej myśli tekstu,

b) określania głównych myśli poszczególnych części tekstu,

c) stwierdzania, czy tekst zawiera określone informacje,

d) selekcjonowania, klasyfikowania i hierarchizowania informacji i argumentów,

e) określania intencji i opinii autora lub nadawcy tekstu,

f) oddzielania faktów od opinii,

g) rozróżniania formalnego i nieformalnego stylu tekstu,

h) określania kontekstu sytuacyjnego lub komunikacyjnego,

i) określania związków między poszczególnymi częściami tekstu czytanego,

j) rozpoznawania w tekście środków stylistycznych oraz zjawisk językowych powodujących niejednoznaczność wypowiedzi (homonimii, idiomów, związków frazeologicznych),

k) określania typu tekstu,

l) rozpoznawania różnorodnych struktur leksykalno-gramatycznych oraz określania pól semantycznych w podanym kontekście,

2) tworzenia tekstu w formie wieloaspektowej wypowiedzi ustnej lub pisemnej, uwzględniającej:

a) opisywanie ludzi, przedmiotów, miejsc, zjawisk, czynności,

b) relacjonowanie wydarzeń,

c) przedstawianie i uzasadnianie własnych opinii, projektów, działań,

d) argumentowanie,

e) stosowanie środków leksykalno-gramatycznych, adekwatnie do ich funkcji,

f) pisemne wypowiadanie się w określonej formie, z zachowaniem podanego limitu słów,

3) reagowania językowego w formie ustnej lub pisemnej, czyli:

a) uzyskiwania, udzielania, przekazywania lub odmowy informacji, wyjaśnień, pozwoleń,

b) uczestniczenia w dyskusji - udzielania informacji, wyjaśnień, argumentowania, wyrażania i obrony własnych opinii i poglądów oraz negocjowania,

c) interpretowania i komentowania przedstawionych faktów oraz opinii innych osób,

d) dokonywania podsumowania dyskusji, rozmów i wypowiedzi,

e) stosowania środków językowych służących do wyrażania różnorodnych intencji oraz stanów emocjonalnych, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej,

4) przetwarzania tekstu w formie ustnej lub pisemnej, z uwzględnieniem:

a) relacjonowania, przetwarzania i przekazywania tekstów, usłyszanych lub przeczytanych w języku obcym lub języku polskim,

b) wyjaśniania znaczenia materiałów ikonograficznych, tabel, wykresów,

c) stosowania zmiany rejestru, stylu lub formy tekstu.

III.

UMIEJĘTNOŚĆ KORZYSTANIA Z WIEDZY DOTYCZĄCEJ REALIÓW CYWILIZACYJNO-KULTUROWYCH DO ODBIORU TEKSTÓW KULTURY

Zdający wykazuje się umiejętnością odbioru tekstów kultury danego obszaru językowego w zakresie:

1) rozpoznawania odniesień do kontekstu cywilizacyjno-kulturowego,

2) rozpoznawania znaczeń metaforycznych, aluzji i symboli kulturowych,

3) interpretowania dzieł lub ich fragmentów w konwencjach gatunkowych i w konwencjach prądów artystycznych epoki.

JĘZYK OBCY NOWOŻYTNY

dla osób niesłyszących

I.

Zdający zna:

1) podstawowe struktury leksykalno-gramatyczne umożliwiające formułowanie wypowiedzi poprawnych pod względem ortograficznym, morfosyntaktycznym i leksykalnym, w zakresie następujących tematów:

a) człowiek - dane personalne, wygląd zewnętrzny, cechy charakteru, uczucia i emocje,

b) dom - miejsce zamieszkania, opis domu, pomieszczeń domu i ich wyposażenia,

c) szkoła - przedmioty nauczania, życie szkoły,

d) praca - popularne zawody,

e) życie rodzinne i towarzyskie - członkowie rodziny, czynności życia codziennego, formy spędzania czasu wolnego, święta i uroczystości,

f) żywienie - podstawowe artykuły spożywcze, posiłki,

g) zakupy i usługi - rodzaje sklepów, towary, sprzedawanie i kupowanie, korzystanie z usług,

h) podróżowanie i turystyka - podstawowe środki transportu, informacja turystyczna, wycieczki, zwiedzanie,

i) kultura - podstawowe dziedziny kultury, twórcy i ich dzieła, uczestnictwo w kulturze,

j) sport - popularne dyscypliny sportu, podstawowy sprzęt sportowy, imprezy sportowe,

k) zdrowie - higieniczny tryb życia, podstawowe schorzenia, ich objawy i leczenie, niepełnosprawni, uzależnienia,

l) świat przyrody - pogoda, świat roślin i zwierząt, krajobraz, zagrożenie i ochrona środowiska naturalnego,

m) elementy wiedzy o krajach obszaru językowego, którego język jest zdawany,

2) zasady konstruowania różnych form wypowiedzi pisemnych:

ogłoszenia, notatki, formularza, ankiety, pocztówki, zaproszenia, listu prywatnego,

3) podstawowe realia socjokulturowe danego obszaru językowego i Polski.

II.

Zdający wykazuje się umiejętnością odbioru tekstu w zakresie rozumienia tekstu czytanego, czyli:

1) określania głównej myśli tekstu,

2) określania głównych myśli poszczególnych części tekstu,

3) stwierdzania, czy tekst zawiera określone informacje,

4) wyselekcjonowania informacji,

5) określania kontekstu komunikacyjnego,

6) rozpoznawania podstawowych struktur leksykalno-gramatycznych w podanym kontekście.

III.

Zdający wykazuje się umiejętnością tworzenia tekstu w postaci wypowiedzi pisemnej, uwzględniającej:

1) opisywanie ludzi, przedmiotów, miejsc, czynności,

2) relacjonowanie wydarzeń,

3) wyrażanie prostych intencji oraz stanów emocjonalnych,

4) poprawne stosowanie środków leksykalno-gramatycznych, adekwatnie do ich funkcji.

IV.

Zdający wykazuje się umiejętnością reagowania językowego w zakresie pisania, w tym:

1) adekwatnych reakcji na informacje zawarte w przedstawionych tekstach lub materiałach ikonograficznych,

2) uzyskiwania, udzielania, przekazywania lub odmowy informacji, wyjaśnień, pozwoleń,

3) poprawnego stosowania środków językowych, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej.

V.

Zdający wykazuje się umiejętnością przetwarzania tekstu w zakresie pisania, w tym:

1) relacjonowania, przetwarzania i przekazywania tekstów przeczytanych w języku obcym lub języku polskim,

2) stosowania zmian struktur leksykalno-gramatycznych lub formy tekstu.

JĘZYKI OBCE KLASYCZNE I KULTURA ANTYCZNA

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna i rozumie:

1. Gramatykę języka łacińskiego:	1. Gramatykę języka greckiego:
W ZAKRESIE MORFOLOGII
1) rzeczownik: formy fleksyjne rzeczowników deklinacji 1. - 5.; nieregularności w odmianie rzeczowników: filius, deus, vis, domus, Iuppiter; pluralia tantum; równozgłoskowe nazwy rzek i miejscowości z nominativus singularis na -is, 2) przymiotnik: formy fleksyjne przymiotników deklinacji 1. - 3.; regularne, nieregularne i opisowe stopniowanie przymiotników,	grafika
3) zaimek: formy fleksyjne i zasady użycia zaimków osobowych, dzierżawczych, wskazujących, określających, względnych, pytających, zwrotnych, nieokreślonych; formy i zasady użycia przymiotników zaimkowych,
4) liczebnik: liczebniki główne i porządkowe, 5) przysłówek: zasady tworzenia przysłówków od
przymiotników deklinacji 1. - 3.; zasady regularnego i nieregularnego stopniowania przysłówków, 6) czasownik: formy podstawowe czasowników; strona czynna i bierna we wszystkich czasach w indikatiwie i koniunktiwie; infinitivus activi i passivi praesentis, perfecti, futuri; imperativus praesentis activi i
passivi; participia: participium praesentis activi, participium perfecti passivi,
participium futuri activi, participium futuri passivi (gerundivum); gerundium; supinum; czasowniki nieregularne: "sum" i złożenia; "eo" i złożenia; "volo", "nolo", "malo"; "fero"; "fio"; "odi", "memini", "coepi"; verba deponentia i semideponentia, verba defectiva; gramatyczna kategoria czasu
oraz trybu (funkcje koniunktiwu)
W ZAKRESIE SKŁADNI
7) części zdania: podmiot, orzeczenie (proste i złożone), przydawka (przymiotnikowa, dopełniaczowa, przyimkowa), dopełnienie (bliższe i dalsze), okolicznik, 8) związki składniowe w zdaniu: związek zgody, związek rekcji, w tym rekcja czasowników, przyimków, liczebnika milia, związek	7) części zdania: podmiot, orzeczenie (proste i złożone), przydawka (przymiotnikowa, dopełniaczowa, przyimkowa), dopełnienie (bliższe i dalsze), okolicznik,
przynależności, 9) funkcje komunikatywne zdań (zdanie oznajmujące, pytajne, rozkazujące), struktura składniowa zdania w stronie czynnej i biernej, w tym z deponentiami jako orzeczeniami, 10) funkcje składniowe i semantyczne rzeczownika w poszczególnych przypadkach (tzw. składnia	8) szyk w zdaniu: przydawkowy i orzeczeniowy, 9) związki składniowe w zdaniu: związek zgody, związek rekcji, w tym rekcja czasowników, przyimków, związek przynależności,
przypadków), 11) funkcje składniowe i semantyczne nieosobowych form czasownika (infinitivus, participium, gerundium, supinum), 12) konstrukcje składniowe charakterystyczne dla łaciny (accusativus cum infinitivo, nominativus cum infinitivo, ablativus absolutus, coniugatio periphrastica activa,	10) funkcje komunikatywne zdań (zdanie oznajmujące, pytajne, rozkazujące), struktura składniowa zdania w stronie czynnej i biernej, w tym z deponentiami jako orzeczeniami,
coniugatio; periphrastica passiva, accusativus duplex, nominativus duplex, dativus possessivus; składnia nazw miast), 13) sposoby wyrażania przeczenia, consecutio temporum,	11) funkcja rodzajnika, 12) funkcje składniowe i semantyczne nieosobowych form czasownika (infinitivus, participium),
14) budowę zdań złożonych współrzędnie i podrzędnie	13) konstrukcje składniowe charakterystyczne dla greki (accusativus cum infinitivo, nominativus cum infinitivo, genetivus absolutus, accusativus
	duplex, nominativus duplex), 14) sposoby wyrażania przeczenia, 15) budowę zdań złożonych współrzędnie i podrzędnie
2. Kulturę i tradycję antyczną - w zakresie wspólnym dla obu języków:
1) religię i mitologię: mity Greków i Rzymian; wierzenia religijne Greków i Rzymian, kult i obrzędowość, genezę teatru i igrzysk olimpijskich; początki chrześcijaństwa, 2) architekturę i sztukę: grecką architekturę sakralną (porządki architektoniczne); rzeźbę grecką okresu klasycznego i hellenistycznego; malarstwo wazowe; architekturę Rzymu - sakralną, użyteczności publicznej, kommemoratywną, 3) filozofię i historię nauki w starożytności: główne kierunki filozoficzne i ich najwybitniejszych przedstawicieli: jońska filozofia przyrody, sofiści, Sokrates, Platon, Arystoteles, kierunki okresu hellenistycznego (epikureizm, stoicyzm, sceptycyzm, cynizm), filozofię w Rzymie; antyczne centra naukowe (Ateny, Aleksandria); najważniejsze wynalazki i osiągnięcia naukowe starożytności, 4) życie polityczne i obywatelskie Greków i Rzymian: formy sprawowania władzy (demokracja ateńska, ustrój polityczny Sparty, tyrania, monarchia, republika, dyktatura, pryncypat i cesarstwo rzymskie), instytucje i urzędy państwowe, podstawowe pojęcia związane z armią grecką i rzymską, strukturę społeczną mieszkańców Grecji i Rzymu (prawa i obowiązki obywateli, niewolnictwo), 5) literaturę (i gatunki literackie) oraz jej najwybitniejszych przedstawicieli: epos (Homer, Wergiliusz), lirykę (Safona, Alkajos, Archiloch, Tyrtajos, Anakreont, Katullus, Owidiusz, Horacy), sielankę (Teokryt, Wergiliusz), satyrę (Horacy), tragedię (Ajschylos, Sofokles, Eurypides), komedię (Arystofanes, Menander, Plaut), historiografię grecką (Herodot) i rzymską (Liwiusz, Tacyt), retorykę i jej najwybitniejszych przedstawicieli (Demostenes i Cyceron), epistolografię (Cyceron, Seneka, Pliniusz Młodszy), początki piśmiennictwa chrześcijańskiego (antyczne przekłady Biblii, autorów polsko-łacińskich: Janicki, Kochanowski, Sarbiewski), 6) życie codzienne Greków i Rzymian: rodzinę i dom (prawa rodziców i prawa dzieci, nazwisko Rzymianina, uroczystości rodzinne: urodziny, ślub, pogrzeb, domy mieszkalne, dzień powszedni Rzymianina), szkołę i wychowanie (kalokagatia - ideał wychowania ateńskiego, wychowanie spartańskie, etapy kształcenia w Rzymie); rozrywki i życie towarzyskie, widowiska teatralne i cyrkowe, termy; przyjęcia i zabawy, 7) historię i geografię Grecji: warunki naturalne i krainy geograficzne, kulturę minojską i mykeńską, Wielką Kolonizację i jej zasięg terytorialny, najważniejsze konflikty polityczne i militarne: wojny perskie, wojna peloponeska, wojny z Macedonią, podboje Aleksandra Wielkiego, utratę niepodległości, 8) historię i geografię Rzymu: rolę Lacjum i Etrurii w rozwoju cywilizacji rzymskiej; konflikty zewnętrzne: wojny punickie, podboje Cezara, zasięg terytorialny imperium i zarząd prowincjami, konflikty wewnętrzne: walki plebejuszy z patrycjuszami, dyktaturę Sulli, powstanie Spartakusa, triumwiraty i wojny domowe w I wieku p.n.e., prześladowania chrześcijan i edykt mediolański, podział cesarstwa, upadek Cesarstwa Zachodniego, najazdy barbarzyńców

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający umie:

1) stosować wiedzę o gramatyce i leksyce łacińskiej i greckiej do:

a) rozpoznawania form morfologicznych,

b) określania funkcji i zastosowania składniowego form morfologicznych,

c) dokonywania prostych transformacji gramatycznych,

d) klasyfikowania zdań podrzędnych,

e) identyfikowania charakterystycznych dla łaciny i greki konstrukcji składniowych,

f) wyjaśniania pojęć i terminów w języku polskim, mających źródło w łacinie i grece,

2) odczytywać oryginalny tekst, czyli:

a) wyszukiwać informacje szczegółowe,

b) rozpoznawać funkcję poszczególnych elementów tekstu oraz związków między nimi,

3) tłumaczyć tekst, czyli:

a) rozpoznawać ogólny sens tekstu,

b) oddać w przekładzie ogólny charakter i funkcję tłumaczonego tekstu,

c) stosować poprawne techniki przekładu łacińskich lub greckich struktur morfologicznych, składniowych, zdaniowych, ponadzdaniowych,

d) znajdować właściwe polskie odpowiedniki leksykalne dla łacińskich lub greckich wyrazów i związków frazeologicznych,

e) redagować spójny i poprawny stylistycznie przekład.

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający potrafi interpretować przekazy kulturowe i tworzyć tekst własny, czyli:

1) analizować i syntezować treści zawarte w materiale źródłowym,

2) selekcjonować posiadane wiadomości i wykorzystywać je do wykonania zadania,

3) integrować wiedzę z różnych dziedzin,

4) wyrażać i uzasadniać swój punkt widzenia, opinię,

5) redagować wypowiedź, przestrzegając treściowych i formalnych zasad organizacji tekstu,

6) formułować wypowiedź zgodnie z zasadami poprawności językowej.

JĘZYK MNIEJSZOŚCI NARODOWEJ

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający wie, zna i rozumie:*

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE WIEDZY O JĘZYKU
1) co to jest wartość sama w sobie (autoteliczna) i wartość użytkowa języka (język jako narzędzie), 2) co to jest znak i jakie są rodzaje znaków, rozumie istotę języka jako dwuklasowego systemu znaków, 3) gramatykę języka mniejszości narodowej w zakresie umożliwiającym poprawne posługiwanie się językiem w mowie i piśmie, 4) czym się różni język mówiony od pisanego; zna podstawowe cechy obu typów języka wynikające z różnic sytuacji komunikacyjnej, 5) jakie są różnice między językiem literackim i dialektem, 6) jakie są style współczesnego języka mniejszości narodowej; zna pojęcie stylu językowego; zna pojęcie stylów artystycznych i użytkowych; zna podstawowe cechy stylów pisanych (urzędowego, publicystycznego, naukowego) i mówionych (monologowego, dialogowego), 7) jakie są podstawowe funkcje tekstów językowych (komunikacyjna, ekspresywna, impresywna), 8) pojęcie kultury języka, normy językowej, błędu oraz rozróżnia podstawowe typy błędów językowych, 9) jak poprawnie posługiwać się językiem mniejszości narodowej w zależności od sytuacji komunikacyjnej,	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) na czym polega bogactwo leksykalne i frazeologiczne języka mniejszości narodowej i jak je pomnażać środkami rodzimymi, 2) pojęcie i typy stylizacji językowej, 3) podstawowe cechy języka poszczególnych epok literackich, 4) co to jest akt mowy i jakie są rodzaje aktów mowy; wie o składnikach aktu mowy, o jego sensie dosłownym i intencjonalnym, 5) inne funkcje tekstu: fatyczną, poetycką, kreatywną, 6) jakie są językowe rezultaty kontaktów języka mniejszości narodowej z innymi językami; zna pojęcia zapożyczenia leksykalnego i kalki językowej
10) pojęcie perswazji i manipulacji językowej,
11) na czym polega publiczne zabieranie głosu, zna zasady komunikacji językowej, zna podstawowe zasady retoryki i językowego savoir-vivre’u
W ZAKRESIE WIEDZY O LITERATURZE I KULTURZE
12) utwory literackie i inne teksty kultury ważne dla poczucia tożsamości narodowej i przynależności do wspólnoty europejskiej oraz światowej, wskazane w informatorze dla języka mniejszości narodowej dla poziomu podstawowego,	jak na poziomie podstawowym oraz: 7) teksty wskazane w informatorze dla języka mniejszości narodowej dla poziomu rozszerzonego i
13) wartości narodowe związane z własnym dziedzictwem kulturowym (np. ojczyzna, mała ojczyzna, naród, społeczeństwo),	poznane w trakcie lektury własnej, 8) pojęcie dziedzictwa
14) pojęcie tradycji literackiej i jej podstawowe wyróżniki, 15) ogólne pojęcia i zjawiska kultury - dawne i	kulturowego, 9) wartości związane z tradycją literacką,
współczesne - ważne dla zrozumienia czytanych utworów literackich, 16) rozumie związek poznanych utworów z życiem	10) na czym polegają przemiany w obrębie najważniejszych gatunków literackich, np.
narodu i różnych grup wspólnotowych, 17) podstawowe wyróżniki utworu literackiego	dramatu jako gatunku, eposu, powieści, sonetu,
właściwe dla różnych rodzajów i gatunków literackich, 18) podstawowe tematy, motywy, toposy,	pieśni, hymnu, trenu i innych gatunków lirycznych, 11) rozumie związki i
19) podstawowe pojęcia z zakresu poetyki, teorii	zależności rodzajów
literatury i historii literatury, np. konwencja literacka, prąd artystyczny, rodzaj i gatunek literacki, temat, wątek, motyw, styl,	i gatunków literackich z prądami artystycznymi, 12) cechy kodów komunikacyjnych sztuk innych niż literatura
20) podstawowe kategorie estetyczne: komizm, tragizm, patos, ironia, oraz ich cechy artystyczne i funkcje - w zakresie niezbędnym do zrozumienia utworów literackich,	(teatru, filmu, malarstwa), 13) rozumie związek między dominującą funkcją językową tekstu i jego formą oraz
21) podstawowe procedury analizy utworu literackiego, np. odnalezienie dominanty kompozycyjnej; rozpoznanie konwencji rodzaju i gatunku literackiego, określenie nadawcy i odbiorcy, konwencji estetycznej i stylistycznej, rozpoznanie przesłania ideowego utworu literackiego,	gatunkiem (przemówieniem, referatem, artykułem, esejem, wywiadem, dyskusją, negocjacją), 14) rodzaje środków stylistycznych właściwych dla różnych odmian języka;
22) rozumie pojęcia: kultura wysoka, masowa, kultura pop, arcydzieło, kicz	figury retoryczne, 15) rozumie, jakie związki
	zachodzą między różnymi warstwami utworu literackiego

* Określenie "wie i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o języku; określenie "zna i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o literaturze i kulturze.

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający potrafi:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE ODBIORU TEKSTÓW KULTURY
1) rozpoznać różne rodzaje znaków w prezentowanych wytworach kultury; rozpoznać, co jest, a co nie jest systemem znaków; wskazać w przedstawionym materiale (na obrazie, w tekście, fragmencie filmu) znaki różnego rodzaju,	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) wyróżnić w tekście związki frazeologiczne, 2) w podanym tekście rozpoznać wyrazy zapożyczone
2) wskazać w tekście określone formy wymowy, formy fleksyjne i połączenia wyrazowe: rozpoznać formy fleksyjne wyrazów różnych części mowy, rozpoznać i nazwać podstawowe związki składniowe,
3) rozpoznać wieloznaczność słowa i odróżnić ją od homonimiczności form; pokazać poprawne i manipulacyjne posługiwanie się wyrazami wieloznacznymi,
4) odróżnić tekst językowo poprawny od niepoprawnego,
5) wskazać istotne cechy języka mówionego i pisanego oraz rozpoznać (według określonych cech), czy tekst jest mówiony, czy pisany,
6) wskazać i rozpoznać w tekście literackim elementy dialektu,
7) wskazać podstawowe cechy językowe poszczególnych stylów; rozpoznać (według określonych cech), w jakim stylu pisany jest określony fragment,
8) odróżniać intencje aktu mowy, np. rozkaz od prośby, pytanie od stwierdzenia; wydobyć ukryte cechy aktu mowy; dostrzec w tekście wypowiedzi ironię, sarkazm, prowokację,
9) rozpoznać funkcje określonych tekstów,
10) rozpoznać w tekście językowe środki perswazji i manipulacji: odróżnić środki etyczne od nieetycznych, szczerość od nieszczerości wypowiedzi, pokazać określone środki perswazji językowej, wskazać tekst zawierający manipulację językową, odróżniać zdania o faktach od zdań będących interpretacją faktów,
11) wskazać, na czym polega istota pokrewieństwa językowego
W tekstach publicystycznych i popularnonaukowych:
12) odczytać dosłowne i metaforyczne znaczenia wyrazów,	jak na poziomie podstawowym
13) odczytać znaczenia frazeologizmów,
14) odczytać sens fragmentów (zdań, grupy zdań, akapitu),
15) wyodrębnić tezę (główną myśl) całego tekstu,
16) wyodrębnić argumenty i wnioski,
17) rozpoznać zasadę kompozycyjną tekstu i jej funkcję,
18) rozpoznać i określić typ nadawcy i typ adresata tekstu,
19) nazwać funkcję tekstu,
20) rozpoznać charakterystyczne cechy stylu i języka tekstu; nazwać środki językowe i ich funkcję w tekście,
21) rozpoznać cechy gatunkowe tekstu,
22) odtworzyć informacje sformułowane wprost; przetworzyć informacje, np. porządkować i hierarchizować, wskazywać przyczyny i skutki, oddzielać informacje od opinii
W tekstach literackich:
23) rozpoznać tematy, wątki, motywy,	jak na poziomie podstawowym
24) rozpoznać bohatera i sposoby jego kreowania w utworze, 25) odczytać treści dosłowne i ukryte utworu, 26) dostrzec różnice między fikcją literacką i prawdą historyczną, 27) rozpoznać aluzje literackie, znaki i symbole kulturowe, np. biblijne, antyczne, 28) rozpoznać w tekście językowe środki artystycznego wyrazu, 29) określić funkcję środków językowych w utworze, 30) określić funkcję aktów mowy, 31) określić funkcję dialektyzmów, archaizmów, słownictwa środowiskowego w tekście literackim, 32) stosować konteksty właściwe utworów, 33) rozpoznać przybliżony czas powstania utworu, 34) rozpoznać konwencję literacką utworu, 35) rozpoznać styl utworu, 36) rozpoznać cechy gatunkowe utworu, 37) rozpoznać parafrazę, parodię, trawestację, 38) dostrzec cechy wspólne utworów, 39) dostrzec związki między utworem literackim i innymi dziełami sztuki, 40) dostrzec w utworze wartości charakterystyczne dla epoki, 41) rozpoznać powiązania utworów z historią, 42) dostrzec etyczne i estetyczne wartości utworu, 43) dostrzec wartości uniwersalne, narodowe, 44) rozpoznać funkcję utworu, np. dydaktyczną, kompensacyjną, formacyjną, 45) odróżnić osobiste sądy związane z odbiorem utworu od sądów utrwalonych w tradycji	oraz: 3) określić funkcję występujących w utworze tematów, toposów, motywów, 4) określić funkcję (ideową i kompozycyjną) aluzji literackiej, znaku kulturowego, np. biblijnego, antycznego, 5) dostrzec związki między różnymi warstwami utworu, 6) dostrzec związki dzieła literackiego z kulturą i filozofią epoki, 7) odczytać znaki tradycji biblijnej, chrześcijańskiej, antycznej, 8) rozpoznać tradycję literacką, 9) dostrzec przemiany gatunku literackiego, 10) rozpoznać środki językowe, decydujące o swoistości wypowiedzi indywidualnej, 11) dostrzec cechy języka charakterystyczne dla danej epoki i stylu czytanych utworów, 12) dostrzec strukturę artystyczną utworu, 13) odczytać odniesienia do innych dziedzin sztuki

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający potrafi:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE TWORZENIA TEKSTU WŁASNEGO
1) poprawnie mówić i pisać, ze świadomością tego, dlaczego tak właśnie to robi, 2) wypowiadać się ze świadomością intencji swojej wypowiedzi, 3) napisać krótki tekst w określonym stylu, 4) skonstruować tekst mający przekonać kogoś do czegoś, 5) publicznie zabrać głos, stosując podstawowe zasady retoryczne, 6) zachować się zgodnie z zasadami językowego savoir-vivre'u, 7) napisać spójny tekst na określony temat, 8) gromadzić, selekcjonować materiał, hierarchizować argumenty; formułować hipotezy i wnioski, 9) interpretować utwór na podstawie jego analizy, 10) stosować podstawowe pojęcia z zakresu historii literatury, teorii literatury i nauki o języku,	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) redagować własną wypowiedź zgodnie z cechami gatunku i zamierzoną funkcją tekstu (rozprawki, recenzji, interpretacji utworu literackiego lub jego fragmentu, interpretacji porównawczej), 2) interpretować funkcję występujących w dziele tematów, motywów, 3) integrować wiedzę z zakresu historii literatury, teorii literatury, językoznawstwa i nauki o kulturze, 4) oceniać według wskazanych przez siebie kryteriów
11) przywołać właściwe konteksty, np. odnieść dzieło do biografii autora, filozofii, religii, życia, człowieka,
12) streszczać, parafrazować, cytować, komentować, wnioskować,
13) formułować i uzasadniać opinie, 14) porównywać dzieła,
15) prezentować własne przeżycia wynikające z kontaktów ze sztuką,
16) uczestniczyć w dialogu, dyskusji, broniąc swojego stanowiska,
17) mówić i pisać z dbałością o estetykę wypowiedzi
W ZAKRESIE SAMOKSZTAŁCENiA
18) korzystać z klasycznych źródeł informacji: słowników, encyklopedii, 19) korzystać z Internetu i innych elektronicznych źródeł informacji, 20) wykonać opis bibliograficzny, 21) wyszukać literaturę przedmiotu, dokonać jej selekcji według określonych kryteriów; wykorzystać ją do opracowania tematu, 22) scalać zdobyte informacje w różne formy wypowiedzi, 23) notować, sporządzić plan, konspekt,	jak na poziomie podstawowym oraz: 5) tworzyć zestawy bibliograficzne na określony temat, 6) sporządzać przypisy, 7) tworzyć bazy danych, 8) sporządzać zapis komputerowy, audio i wideo
24) gromadzić teksty literackie i inne teksty kultury, poznane w toku lektury własnej, stanowiące odniesienie do lektur poznanych w szkole,
25) analizować i korygować błędy językowe popełnione przez siebie lub dostrzeżone w czytanych tekstach

JĘZYK GRUPY ETNICZNEJ

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający wie, zna i rozumie:*

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE WIEDZY O JĘZYKU
1) co to jest wartość sama w sobie (autoteliczna) i wartość użytkowa języka (język jako narzędzie), 2) rozumie istotę języka jako dwuklasowego systemu znaków, 3) gramatykę języka etnicznego w zakresie umożliwiającym poprawne posługiwanie się językiem w mowie i piśmie, 4) czym się różni język mówiony od pisanego; zna podstawowe cechy obu typów języka wynikające z różnic sytuacji komunikacyjnej, 5) zróżnicowanie dialektalne języka etnicznego i potrafi określić podstawowe różnice między dialektami języka etnicznego, 6) podstawowe cechy stylu pisanego i mówionego (monologowego, dialogowego), 7) jakie są różnice między językiem literackim i dialektem, 8) jakie są podstawowe funkcje tekstów językowych (komunikacyjna, ekspresywna, impresywna), 9) pojęcie kultury języka, normy językowej, błędu oraz rozróżnia podstawowe typy błędów językowych, 10) jak poprawnie posługiwać się językiem etnicznym w zależności od sytuacji komunikacyjnej, 11) na czym polega publiczne zabieranie głosu, zna zasady komunikacji językowej, zna podstawowe zasady retoryki i językowego savoir-vivre'u	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) najważniejsze cechy dialektu swej okolicy, 2) na czym polega bogactwo leksykalne i frazeologiczne języka etnicznego i jak je pomnażać środkami rodzimymi, 3) pojęcie i typy stylizacji językowej, 4) co to jest akt mowy i jakie są rodzaje aktów mowy; wie o składnikach aktu mowy, o jego sensie dosłownym i intencjonalnym, 5) pojęcie perswazji i manipulacji językowej, 6) jakie były najważniejsze procesy językowe, 7) jakie są językowe rezultaty kontaktów języka etnicznego z innymi językami; zna pojęcie zapożyczenia leksykalnego i jego rodzaje
W ZAKRESIE WIEDZY O LITERATURZE I KULTURZE
12) utwory literackie i inne teksty kultury ważne dla poczucia tożsamości etnicznej i przynależności do wspólnoty europejskiej oraz światowej, wskazane w informatorze dla języka grupy etnicznej dla poziomu podstawowego,	jak na poziomie podstawowym oraz: 8) teksty wskazane w informatorze dla języka grupy etnicznej dla poziomu
13) tradycję i kulturę grupy etnicznej, 14) wartości związane z własnym dziedzictwem	rozszerzonego i poznane w trakcie lektury własnej,
kulturowym, np. grupa etniczna, społeczeństwo, mała ojczyzna, ojczyzna, naród,	9) rozumie związek poznanych utworów z życiem grupy etnicznej,
15) pojęcie tradycji literackiej i jej podstawowe wyróżniki,	10) pojęcie dziedzictwa kulturowego,
16) ogólne pojęcia i zjawiska kultury - dawne i współczesne - ważne dla zrozumienia czytanych dzieł,	11) wartości związane z tradycją literacką, 12) wyróżniki najważniejszych
17) rozumie związek poznanych dzieł z życiem grupy etnicznej i narodu,	gatunków literackich, 13) rozumie związki i
18) podstawowe wyróżniki dzieła literackiego właściwe dla różnych rodzajów i gatunków literackich,	zależności rodzajów i gatunków literackich z prądami artystycznymi,
19) podstawowe tematy, motywy, toposy,	14) rozumie związek między
20) podstawowe pojęcia z zakresu poetyki, teorii literatury i historii literatury, np. konwencja literacka, prąd artystyczny, rodzaj i gatunek literacki, temat, wątek, motyw, styl,	dominującą funkcją językową tekstu i jego formą oraz gatunkiem (przemówieniem, referatem, artykułem, esejem, wywiadem, dyskusją,
21) podstawowe kategorie estetyczne: komizm, tragizm, patos, ironię oraz ich cechy artystyczne i funkcje - w zakresie niezbędnym do zrozumienia czytanych utworów,	negocjacją), 15) rodzaje środków stylistycznych właściwych dla różnych odmian języka;
22) podstawowe procedury analizy utworu literackiego, np. odnalezienie dominanty kompozycyjnej; rozpoznanie konwencji rodzaju i gatunku literackiego, określenie nadawcy i odbiorcy, konwencji estetycznej i stylistycznej, rozpoznanie przesłania ideowego utworu literackiego,	figury retoryczne, 16) rozumie, jakie związki zachodzą między różnymi warstwami dzieła literackiego, 17) cechy kodów komunikacyjnych sztuk innych niż
23) rozumie pojęcia: kultura wysoka, masowa, kultura pop, arcydzieło, kicz	literatura, np. malarstwa, rzeźby, grafiki

* Określenie "wie i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o języku; określenie "zna i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o literaturze i kulturze.

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający potrafi:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE ODBIORU TEKSTÓW KULTURY
1) odczytać tekst napisany w języku etnicznym,	jak na poziomie podstawowym
2) przetłumaczyć tekst napisany w języku etnicznym na język polski i odwrotnie,	oraz: 1) wskazać i rozpoznać
3) wskazać w tekście określone formy wymowy, formy fleksyjne i połączenia wyrazowe: rozpoznać formy fleksyjne wyrazów różnych części mowy, rozpoznać i nazwać podstawowe związki składniowe,	elementy gwar terytorialnych, 2) rozpoznać różne rodzaje znaków w prezentowanych wytworach kultury;
4) rozpoznać wieloznaczność słowa i odróżnić ją od homonimiczności form,	rozpoznać, co jest, a co nie jest systemem znaków;
5) wyróżnić w tekście związki frazeologiczne,	wskazać w przedstawionym
6) wskazać ślady procesów dawnych we współczesnym języku etnicznym,	materiale (na obrazie, w tekście, fragmencie filmu)
7) odróżnić tekst językowo poprawny od niepoprawnego,	znaki różnego rodzaju, 3) rozpoznać w tekście
8) rozpoznać w tekście wyrazy zapożyczone i podać ich odpowiedniki w języku etnicznym,	językowe środki perswazji i manipulacji: odróżnić
9) wskazać w tekście stylizację,	środki etyczne od
10) wskazać istotne cechy języka mówionego, w jego odmianie dialektalnej, i pisanego,	nieetycznych, szczerość od nieszczerości
11) odróżnić intencje aktu mowy, np. rozkaz od prośby, pytanie od stwierdzenia,	wypowiedzi, wskazać tekst zawierający manipulację
12) rozpoznać funkcje określonych tekstów,	językową, pokazać określone
13) odróżnić zdania o faktach od zdań będących interpretacją faktów,	środki perswazji językowej, 4) wydobyć w tekście
14) wskazać, na czym polega istota pokrewieństwa języka etnicznego z innymi językami	wypowiedzi ukryte cechy aktu mowy; dostrzec ironię, sarkazm, prowokację
W tekstach publicystycznych i popularnonaukowych:
15) odczytać dosłowne i metaforyczne znaczenia wyrazów,	jak na poziomie podstawowym
16) odczytać znaczenia frazeologizmów,
17) odczytać sens fragmentów (zdań, grupy zdań, akapitu),
18) wyodrębnić tezę (główną myśl) całego tekstu,
19) wyodrębnić argumenty i wnioski,
20) rozpoznać zasadę kompozycyjną tekstu i jej funkcję,
21) rozpoznać i określić typ nadawcy i typ adresata tekstu,
22) nazwać funkcję tekstu,
23) rozpoznać charakterystyczne cechy stylu i języka tekstu; nazwać środki językowe i ich funkcję w tekście,
24) rozpoznać cechy gatunkowe tekstu,
25) odtworzyć informacje sformułowane wprost; przetworzyć informacje: np. porządkować i hierarchizować; wskazywać przyczyny i skutki, oddzielać informacje od opinii
W tekstach literackich:
26) rozpoznać tematy, wątki, motywy,	jak na poziomie podstawowym
27) rozpoznać bohatera i sposoby jego kreowania w utworze, 28) odczytać treści dosłowne i ukryte utworu, 29) dostrzec różnice między fikcją literacką i prawdą historyczną, 30) rozpoznać aluzje literackie, znaki i symbole kulturowe, np. antyczne, biblijne, 31) rozpoznać w tekście językowe środki artystycznego wyrazu, 32) określić funkcję środków językowych w utworze, 33) określić funkcję aktów mowy, 34) określić odmianę dialektalną języka etnicznego, jaką napisany jest dany utwór, i określić związek między językiem utworu i opisywanymi realiami, 35) określić funkcję dialektyzmów, archaizmów, słownictwa środowiskowego w tekście literackim, 36) stosować konteksty właściwe utworów, 37) rozpoznać przybliżony czas powstania utworu, 38) rozpoznać konwencję literacką utworu, 39) rozpoznać styl utworu, 40) rozpoznać cechy gatunkowe utworu, 41) rozpoznać parafrazę, parodię, trawestację, 42) dostrzec cechy wspólne i różne utworów, 43) dostrzec związki między utworem literackim i innymi dziełami sztuki, 44) dostrzec w dziele wartości charakterystyczne dla epoki, 45) rozpoznać powiązania utworów z historią, 46) dostrzec etyczne i estetyczne wartości utworu, 47) dostrzec wartości uniwersalne i narodowe, 48) rozpoznać funkcję utworu, np. dydaktyczną, kompensacyjną, formacyjną,	oraz: 5) określić funkcję występujących w dziele tematów, toposów, motywów, 6) określić funkcję (ideową i kompozycyjną) aluzji literackiej, znaku kulturowego, np. antycznego, biblijnego, 7) dostrzec związki między różnymi warstwami dzieła, 8) dostrzec związki dzieła z kulturą i filozofią epoki, 9) odczytać znaki tradycji antycznej, biblijnej, chrześcijańskiej, 10) rozpoznać tradycję literacką, 11) dostrzec przemiany gatunku literackiego, 12) rozpoznać środki językowe, decydujące o swoistości wypowiedzi indywidualnej, 13) dostrzec cechy języka charakterystyczne dla danej epoki i stylu czytanych utworów, 14) dostrzec strukturę artystyczną dzieła, 15) odczytać odniesienia do innych dziedzin sztuki
49) powiązać odczytanie dzieła z historią regionu, Polski i Europy (tradycją etniczną, narodową, europejską),
50) odróżnić osobiste sądy związane z odbiorem utworu od sądów utrwalonych w tradycji

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający potrafi:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE TWORZENIA TEKSTU WŁASNEGO
1) napisać spójny tekst na określony temat,	jak na poziomie podstawowym
2) poprawnie mówić i pisać, ze świadomością tego, dlaczego tak właśnie to robi, 3) stosować techniki przekładu, 4) nadać przekładowi spójność i poprawność stylistyczną,	oraz: 1) redagować własną wypowiedź zgodnie z cechami gatunku i zamierzoną funkcją tekstu (rozprawki, recenzji,
5) wypowiadać się ze świadomością intencji swojej wypowiedzi,	interpretacji utworu literackiego lub jego
6) skonstruować tekst mający przekonać kogoś do czegoś,	fragmentu, interpretacji porównawczej),
7) publicznie zabrać głos, stosując podstawowe zasady retoryczne,	2) interpretować funkcję występujących w dziele
8) zachować się zgodnie z zasadami językowego savoir-vivre'u,	tematów, motywów, 3) integrować wiedzę z zakresu
9) gromadzić, selekcjonować materiał, hierarchizować argumenty; formułować hipotezy i wnioski,	historii literatury, teorii literatury, językoznawstwa i nauki o kulturze,
10) interpretować utwór na podstawie jego analizy,	4) oceniać według wskazanych przez siebie kryteriów
11) stosować podstawowe pojęcia z zakresu historii literatury, teorii literatury i nauki o języku,
12) przywołać właściwe konteksty, np. odnieść dzieło do biografii autora, filozofii, religii, życia, człowieka,
13) streszczać, parafrazować, cytować, komentować, wnioskować,
14) formułować i uzasadniać opinie,
15) porównywać utwory,
16) prezentować własne przeżycia wynikające z kontaktów ze sztuką,
17) uczestniczyć w dialogu, dyskusji, broniąc swojego stanowiska,
18) mówić i pisać z dbałością o estetykę wypowiedzi
W ZAKRESIE SAMOKSZTAŁCENIA
19) korzystać z klasycznych źródeł informacji: słowników, encyklopedii, 20) korzystać z Internetu i innych elektronicznych źródeł informacji, 21) wykonać opis bibliograficzny, 22) wyszukać literaturę przedmiotu, dokonać jej selekcji według określonych kryteriów; wykorzystać ją do opracowania tematu, 23) scalać zdobyte informacje w różne formy wypowiedzi, 24) notować, sporządzić plan, konspekt,	jak na poziomie podstawowym oraz: 5) tworzyć zestawy bibliograficzne na określony temat, 6) sporządzać przypisy, 7) tworzyć bazy danych, 8) sporządzać zapis komputerowy, audio i wideo
25) gromadzić teksty literackie i inne teksty kultury, poznane w toku lektury własnej, stanowiące odniesienie do lektur poznanych w szkole,
26) analizować i korygować błędy językowe popełnione przez siebie lub dostrzeżone w czytanych tekstach

HISTORIA

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna faktografię i terminologię historyczną w stopniu umożliwiającym rozumienie przeszłości w odniesieniu do:

1) państw - ich organizacji, struktury władzy, terytorium,

2) systemów politycznych,

3) struktury i organizacji społeczeństw,

4) życia gospodarczego,

5) wydarzeń politycznych i militarnych oraz konfliktów i kryzysów społecznych, gospodarczych, religijnych i ideologicznych,

6) działalności najważniejszych postaci, dynastii, grup społecznych,

7) życia religijnego,

8) osiągnięć cywilizacyjnych,

9) osiągnięć kultury i sztuki, myśli politycznej, społecznej i filozoficznej,

które stosuje do opisu, wyjaśnienia i oceny poniższych zagadnień oraz problemów:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
w wymiarze dziejów świata:	jak na poziomie podstawowym
1) różnorodność cywilizacji świata w przeszłości i obecnie, 2) konflikty społeczne, wojny, ludobójstwo, w tym Holocaust, 3) przemiany form gospodarowania od czasów	oraz: 1) trwałe osiągnięcia cywilizacji starożytnych i religie starożytnego Wschodu,
najdawniejszych po współczesną rewolucję techniczną oraz historyczny rozwój kultury materialnej, 4) rola państwa jako podstawowej formy	2) przemiany ustrojowe w Grecji i w Rzymie, 3) powstanie i rozwój religii monoteistycznych,
zorganizowania społeczeństw i przemiany państw, w wymiarze dziejów Europy: 5) fundamenty Europy; jedność i różnorodność oraz przemiany ideowe, rola chrześcijaństwa w tworzeniu tożsamości europejskiej,	4) kręgi cywilizacji średniowiecznych; Europa a inne cywilizacje, 5) znaczenie chrześcijaństwa w cywilizacjach średniowiecznej Europy,
6) kształtowanie się narodów Europy i ich wkład w historię, współistnienie i konflikty pomiędzy państwami,	6) funkcjonowanie władzy i struktura społeczeństw średniowiecznych,
7) przemiany w obrębie struktur, świadomości i obyczajowości społeczeństw europejskich, w wymiarze historii Polski: 8) przemiany form państwa polskiego,	7) powstanie i rozwój Polski w wiekach średnich oraz znaczenie chrześcijaństwa dla powstania i rozwoju
9) uwarunkowania i przeobrażenia polskiej świadomości narodowej i politycznej, 10) rola Polski w dziejach gospodarki i struktur społecznych Europy, 11) postawy jednostek oraz grup społecznych wobec	państwowości i kultury polskiej, 8) cywilizacyjne przemiany w Europie od odrodzenia do oświecenia,
potrzeb epok, 12) wielokulturowość w dziejach Polski, współistnienie religii i wyznań oraz znaczenie chrześcijaństwa, w tym Kościoła katolickiego	9) nowe horyzonty; Europa wobec odmiennych kultur i systemów wartości, 10) przeobrażenia chrześcijaństwa w XVI i XVII wieku,
	11) powstanie nowożytnej państwowości, 12) uwarunkowania potęgi i upadku Rzeczypospolitej
	Obojga Narodów, 13) rewolucja przemysłowa i jej następstwa,
	14) mapa polityczna XIX- wiecznej Europy i świata,
	15) przemiany świadomości Europejczyków, 16) procesy demokratyzacyjne i parlamentaryzm w XIX wieku,
	17) społeczeństwo polskie bez własnego państwa,
	18) I i II wojna światowa - geneza, charakter i następstwa konfliktów,
	19) systemy totalitarne i ich zbrodniczy charakter, 20) funkcjonowanie demokracji w XX wieku, 21) ewolucja stosunków międzynarodowych i ich charakter oraz struktury ponadnarodowe w polityce i gospodarce,
	22) rewolucja techniczna w XX wieku,
	23) przemiany w sferze kultury; sobór watykański II i encykliki papieskie,
	24) Rzeczpospolita między okresem zniewolenia a niepodległością

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający stosuje faktografię i terminologię historyczną do wyjaśnienia procesu historycznego:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) umieszcza opisywane wydarzenia w czasie i w przestrzeni, 2) wskazuje przyczyny i skutki wydarzeń, 3) przeprowadza hierarchizację faktów, 4) uwzględnia zmiany zachodzące w czasie, 5) uogólnia fakty, 6) wskazuje cechy charakterystyczne poszczególnych epok i okresów historycznych,	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) korzysta z różnorodnych źródeł wiedzy historycznej - wyszukuje i interpretuje informacje zgodnie z warsztatem historycznym, 2) wskazuje związki pomiędzy
7) korzysta z różnorodnych źródeł wiedzy historycznej - wyszukuje informacje	różnymi dziedzinami życia społecznego (polityką, gospodarką, kulturą) w przeszłości

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający przedstawia oraz ocenia wydarzenia i zjawiska historyczne, formułując przejrzystą i logiczną wypowiedź pisemną:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) porównuje, czyli wskazuje różnice i podobieństwa między wydarzeniami historycznymi, 2) formułuje oceny, 3) uzasadnia sformułowane oceny	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) porównuje, czyli wskazuje różnice i podobieństwa między zjawiskami i procesami, 2) krytycznie analizuje i ocenia różne interpretacje historii

HISTORIA

dla osób niesłyszących

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna wydarzenia i słownictwo historyczne, tzn. wie, jakie w przeszłości były:

1) obszary państw, ich organizacja i struktura władzy,

2) systemy polityczne,

3) struktury i organizacje społeczeństw,

4) formy gospodarki,

5) wydarzenia polityczne i militarne oraz konflikty i kryzysy społeczne, gospodarcze, religijne i ideologiczne,

6) najważniejsze postacie, dynastie, grupy społeczne i ich działalność,

7) religie,

8) osiągnięcia cywilizacyjne,

9) osiągnięcia kultury i sztuki, myśli politycznej, społecznej i filozoficznej,

które stosuje do opisu, wyjaśnienia i oceny poniższych zagadnień oraz problemów:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
w wymiarze dziejów świata:	jak na poziomie podstawowym
1) różnorodność cywilizacji świata w przeszłości i obecnie, 2) konflikty społeczne, wojny, ludobójstwo, w tym Holocaust, 3) przemiany form gospodarowania od czasów	oraz: 1) trwałe osiągnięcia cywilizacji starożytnych i religie starożytnego Wschodu,
najdawniejszych po współczesną rewolucję techniczną oraz historyczny rozwój kultury materialnej, 4) rola państwa jako podstawowej formy	2) przemiany ustrojowe w Grecji i w Rzymie, 3) powstanie i rozwój religii monoteistycznych,
zorganizowania społeczeństw i przemiany państw, w wymiarze dziejów Europy: 5) fundamenty Europy; jedność i różnorodność oraz przemiany ideowe, rola chrześcijaństwa w tworzeniu tożsamości europejskiej,	4) kręgi cywilizacji średniowiecznych; Europa a inne cywilizacje, 5) znaczenie chrześcijaństwa w cywilizacjach średniowiecznej Europy,
6) kształtowanie się narodów Europy i ich wkład w historię, współistnienie i konflikty pomiędzy państwami, 7) przemiany w obrębie struktur, świadomości i obyczajowości społeczeństw europejskich,	6) funkcjonowanie władzy i struktura społeczeństw średniowiecznych, 7) powstanie i rozwój Polski w wiekach średnich oraz
w wymiarze historii Polski: 8) przemiany form państwa polskiego, 9) uwarunkowania i przeobrażenia polskiej świadomości narodowej i politycznej,	znaczenie chrześcijaństwa dla powstania i rozwoju państwowości i kultury polskiej,
10) rola Polski w dziejach gospodarki i struktur społecznych Europy, 11) postawy jednostek oraz grup społecznych wobec potrzeb epok, 12) wielokulturowość w dziejach Polski,	8) cywilizacyjne przemiany w Europie od odrodzenia do oświecenia, 9) nowe horyzonty; Europa wobec odmiennych kultur i
współistnienie religii i wyznań oraz znaczenie chrześcijaństwa, w tym Kościoła katolickiego	systemów wartości, 10) przeobrażenia chrześcijaństwa w XVI i XVII wieku, 11) powstanie nowożytnej państwowości,
	12) uwarunkowania potęgi i upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów, 13) rewolucja przemysłowa i jej następstwa,
	14) mapa polityczna XIX- wiecznej Europy i świata,
	15) przemiany świadomości Europejczyków,
	16) procesy demokratyzacyjne i parlamentaryzm w XIX wieku,
	17) społeczeństwo polskie bez własnego państwa,
	18) I i II wojna światowa - geneza, charakter i następstwa konfliktów,
	19) systemy totalitarne i ich zbrodniczy charakter, 20) funkcjonowanie demokracji w XX wieku,
	21) ewolucja stosunków międzynarodowych i ich charakter oraz struktury ponadnarodowe w polityce i gospodarce, 22) rewolucja techniczna w XX wieku, 23) przemiany w sferze kultury; sobór watykański II i encykliki papieskie, 24) Rzeczpospolita między okresem zniewolenia a niepodległością

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający wykorzystuje wiadomości i słownictwo historyczne do wyjaśnienia procesu historycznego:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) wie, kiedy i gdzie miało miejsce wydarzenie historyczne, 2) wskazuje przyczyny i skutki wydarzeń, 3) porządkuje fakty według ich ważności, 4) nazywa zmiany występujące w kolejnych epokach historycznych, 5) uogólnia fakty, 6) wskazuje charakterystyczne cechy epok i	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) korzysta z różnorodnych źródeł wiedzy historycznej - wyszukuje i interpretuje informacje zgodnie z warsztatem historycznym, 2) wskazuje związki pomiędzy
okresów historycznych, 7) korzysta z różnorodnych, dostosowanych do potrzeb osób niesłyszących, źródeł wiedzy historycznej - wyszukuje informacje	różnymi dziedzinami życia społecznego (polityką, gospodarką, kulturą) w przeszłości

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający przedstawia oraz ocenia wydarzenia i zjawiska historyczne, formułując logiczną wypowiedź pisemną:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) porównuje, czyli wskazuje różnice i podobieństwa między wydarzeniami historycznymi, 2) formułuje oceny, 3) uzasadnia sformułowane oceny	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) porównuje, czyli wskazuje różnice i podobieństwa między zjawiskami i procesami, 2) krytycznie analizuje i ocenia różne interpretacje historii

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna i rozumie zjawiska oraz procesy z następujących obszarów:

1) społeczeństwo,

2) polityka,

3) prawo,

4) problemy współczesnego świata,

które stosuje do opisu, wyjaśnienia i oceny poniższych zagadnień oraz problemów:

POZIOM PODSTAWOWY

POZIOM ROZSZERZONY

1) życie społeczne - formy, prawidłowości, instytucje, 2) społeczeństwo polskie - struktura i problemy, 3) naród, patriotyzm, nacjonalizm, 4) państwo - geneza, atrybuty, funkcje, 5) demokracja - zasady, wartości, procedury, instytucje, 6) polityka - ideologie i doktryny polityczne, partie polityczne, kultura polityczna, 7) ustrój Rzeczypospolitej Polskiej - konstytucja, organy władzy, samorząd terytorialny, 8) społeczeństwo obywatelskie - formy uczestnictwa obywateli w życiu publicznym, 9) prawo - funkcje, źródła, dziedziny, hierarchia norm prawnych, 10) sądy i trybunały w Polsce, 11) prawa człowieka i ich znaczenie we współczesnym świecie, 12) obywatel wobec prawa, 13) Polska w Europie, 14) Unia Europejska - instytucje, zasady działania, 15) stosunki, organizacje i instytucje międzynarodowe, 16) problemy współczesnego świata - konflikty, terroryzm, ubóstwo, choroby cywilizacyjne, 17) planowanie własnej kariery zawodowej w związku z uwarunkowaniami pojawiającymi się na rynku pracy

jak na poziomie podstawowym oraz: 1) procesy społeczne, ruchy społeczne, 2) wartości społeczne - konflikty wartości, 3) społeczeństwo polskie - dynamika przemian, modernizacja, 4) historyczne i współczesne formy państw, 5) modele ustrojowe państw demokratycznych, 6) zagrożenia dla demokracji, 7) ustrój Rzeczypospolitej Polskiej - zasady funkcjonowania organów władzy publicznej, 8) zasady tworzenia i egzekwowania prawa, 9) prawa człowieka - generacje, procedury ich ochrony, 10) elementy prawa cywilnego, karnego i administracyjnego, 11) zjednoczona Europa - szanse i bariery rozwoju, 12) zasady polskiej polityki zagranicznej, 13) wyzwania współczesności - globalizacja, migracje, ochrona środowiska naturalnego, genetyka

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający stosuje wiadomości i słownictwo do wyjaśnienia procesów zachodzących we współczesnym świecie:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) dokonuje selekcji i porządkowania faktów,	jak na poziomie podstawowym
2) korzysta z różnorodnych źródeł informacji o życiu społecznym i politycznym, 3) odróżnia informacje o faktach od opinii, 4) lokalizuje ważne wydarzenia i postacie życia publicznego w czasie i przestrzeni,	oraz: 1) dokonuje krytycznej analizy materiałów źródłowych, 2) analizuje stanowiska różnych stron debaty publicznej
5) wskazuje przyczyny i skutki różnych wydarzeń i procesów,
6) rozpoznaje problemy społeczności lokalnej, regionu, kraju i świata,
7) znajduje i czyta ze zrozumieniem przepisy prawne odnoszące się do danego problemu,
8) wypełnia druki urzędowe, sporządza różnego typu pisma

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający przedstawia i ocenia wydarzenia, formułując logiczną wypowiedź pisemną:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) ocenia wydarzenia i procesy polityczne, społeczne,	jak na poziomie podstawowym oraz:
2) formułuje i uzasadnia własne stanowisko w sprawach publicznych, 3) wskazuje propozycje rozwiązań problemów społeczności lokalnej, regionu, kraju i świata, 4) ocenia działania grup społecznych, władz i obywateli z punktu widzenia różnych wartości (np. demokracji, tolerancji), 5) wypowiada się w formach przyjętych w życiu publicznym (np. przemówienie, głos w dyskusji, petycja, list do redakcji, posła, radnego)	1) charakteryzuje dylematy życia zbiorowego we współczesnym świecie, 2) przedstawia propozycje planowania działań zmierzających do rozwiązania problemów społecznych i politycznych, 3) ocenia współczesne wydarzenia z punktu widzenia kultury i etyki życia publicznego

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

dla osób niesłyszących

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna i rozumie zjawiska oraz procesy z następujących obszarów:

1) społeczeństwo,

2) polityka,

3) prawo,

4) problemy współczesnego świata,

które stosuje do opisu, wyjaśnienia i oceny poniższych zagadnień oraz problemów:

POZIOM PODSTAWOWY

POZIOM ROZSZERZONY

1) życie społeczne - formy, prawidłowości, instytucje, 2) społeczeństwo polskie - struktura i problemy, 3) naród, patriotyzm, nacjonalizm, 4) państwo - geneza, atrybuty, funkcje, 5) demokracja - zasady, wartości, procedury, instytucje, 6) polityka - ideologie i doktryny polityczne, partie polityczne, kultura polityczna, 7) ustrój Rzeczypospolitej Polskiej - konstytucja, organy władzy, samorząd terytorialny, 8) społeczeństwo obywatelskie - formy uczestnictwa obywateli w życiu publicznym, 9) prawo - funkcje, źródła, dziedziny, hierarchia norm prawnych, 10) sądy i trybunały w Polsce, 11) prawa człowieka i ich znaczenie we współczesnym świecie, 12) obywatel wobec prawa, 13) Polska w Europie, 14) Unia Europejska - instytucje, zasady działania, 15) stosunki, organizacje i instytucje międzynarodowe, 16) problemy współczesnego świata - konflikty, terroryzm, ubóstwo, choroby cywilizacyjne

jak na poziomie podstawowym oraz: 1) procesy społeczne, ruchy społeczne, 2) wartości społeczne - konflikty wartości, 3) społeczeństwo polskie - dynamika przemian, modernizacja, 4) historyczne i współczesne formy państw, 5) modele ustrojowe państw demokratycznych, 6) zagrożenia dla demokracji, 7) ustrój Rzeczypospolitej Polskiej - zasady funkcjonowania organów władzy publicznej, 8) zasady tworzenia i egzekwowania prawa, 9) prawa człowieka - generacje, procedury ich ochrony, 10) elementy prawa cywilnego, karnego i administracyjnego, 11) zjednoczona Europa - szanse i bariery rozwoju, 12) zasady polskiej polityki zagranicznej, 13) wyzwania współczesności - globalizacja, migracje, ochrona środowiska naturalnego, genetyka

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający stosuje wiadomości i słownictwo do wyjaśnienia procesów zachodzących we współczesnym świecie:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) dokonuje selekcji i porządkowania faktów,	jak na poziomie podstawowym
2) korzysta z różnorodnych źródeł informacji o życiu społecznym i politycznym,	oraz: 1) dokonuje krytycznej analizy
3) odróżnia informacje o faktach od opinii,	materiałów źródłowych,
4) lokalizuje ważne wydarzenia i postacie życia publicznego w czasie i przestrzeni,	2) analizuje stanowiska różnych stron debaty publicznej
5) wskazuje przyczyny i skutki różnych wydarzeń i procesów,
6) rozpoznaje problemy społeczności lokalnej (uwzględnia problemy osób niesłyszących), regionu, kraju i świata,
7) znajduje i czyta ze zrozumieniem przepisy prawne odnoszące się do danego problemu,
8) wypełnia druki urzędowe, sporządza różnego typu pisma

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający przedstawia i ocenia wydarzenia, formułując logiczną wypowiedź pisemną:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) ocenia wydarzenia i procesy polityczne, społeczne, 2) formułuje i uzasadnia własne stanowisko w sprawach publicznych, 3) wskazuje propozycje rozwiązań problemów społeczności lokalnej, regionu, kraju i świata, 4) ocenia działania grup społecznych, władz i obywateli z punktu widzenia różnych wartości (np. demokracji, tolerancji), 5) wypowiada się w formach przyjętych w życiu publicznym (np. głos w dyskusji, petycja, list	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) charakteryzuje dylematy życia zbiorowego we współczesnym świecie, 2) przedstawia propozycje planowania działań zmierzających do rozwiązania problemów społecznych i politycznych z uwzględnieniem potrzeb osób niesłyszących,
do redakcji, posła, radnego)	3) ocenia współczesne wydarzenia z punktu widzenia kultury i etyki życia publicznego

HISTORIA MUZYKI

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna i rozumie:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) terminy i pojęcia muzyczne określające:	jak na poziomie podstawowym
a) elementy muzyki, b) sposoby porządkowania materiału dźwiękowego (strój, skala, tonalność, metrorytmika, faktura) i jego zapis,	oraz: 1) twórczość kompozytorów reprezentatywnych dla epoki, stylu, ugrupowania
c) elementy dzieła muzycznego i sposoby jego kształtowania,	artystycznego, 2) chronologię w odniesieniu do
d) techniki kompozytorskie,	postaci teoretyków
e) funkcje muzyki, gatunki i formy muzyczne,
f) rodzaje obsady wykonawczej,
2) twórczość wybranych kompozytorów,
3) cechy stylu muzycznego:
a) epok historycznych i szkół kompozytorskich,
b) wybranych kompozytorów,
4) chronologię w odniesieniu do:
a) epok, okresów, stylów i kierunków w muzyce,
b) szkół kompozytorskich i ugrupowań artystycznych,
c) postaci kompozytorów i wybitnych wykonawców,
d) dzieł muzycznych oraz gatunków, form i technik kompozytorskich,
e) obsady wykonawczej (instrumenty muzyczne, zespoły)

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający stosuje posiadaną wiedzę do opisu i analizy wybranych zjawisk:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) przedstawia wiedzę o dziejach muzyki w oparciu o znajomość:	jak na poziomie podstawowym oraz:
a) dzieł muzycznych, b) twórczości i biografii wybranych	1) przedstawia wiedzę o dziejach muzyki w oparciu o
kompozytorów, 2) analizuje (słuchowo, wzrokowo lub słuchowo- wzrokowo) utwory muzyczne z określeniem: a) technik kompozytorskich,	znajomość problemów i procesów historycznych, 2) analizuje utwory muzyczne z określeniem:
b) cech gatunków i form muzycznych, c) cech stylu muzycznego, 3) analizuje teksty literackie o muzyce	a) funkcji i przeobrażeń gatunków i form muzycznych,
(teoretyczne, historyczne) z określeniem	b) cech zapisu muzycznego,
problemu (przedmiotu) omawianego w tekście	3) analizuje teksty literackie o muzyce (teoretyczne,
	historyczne, krytyczne) z określeniem:
	a) problemu (przedmiotu) omawianego w tekście, b) kontekstu historycznego

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający przedstawia wybrane zjawiska, formułując przejrzystą i logiczną wypowiedź pisemną:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) określa powiązania, wpływy, różnice i podobieństwa: a) dzieł, form i gatunków muzycznych,	jak na poziomie podstawowym oraz ocenia wybrane zjawiska w historii muzyki:
b) technik kompozytorskich, 2) postrzega związki kultury muzycznej z	1) określa powiązania, wpływy, różnice i podobieństwa
innymi dziedzinami sztuki	stylów indywidualnych, lokalnych i historycznych,
	2) postrzega związki kultury muzycznej z wydarzeniami politycznymi i społecznymi,
	3) prezentuje indywidualny i krytyczny pogląd na muzyczną twórczość i kulturę epok minionych

HISTORIA SZTUKI

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna i rozumie:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) epoki, style, kierunki i dzieła sztuki w zakresie sztuk plastycznych oraz ich chronologię:	jak na poziomie podstawowym
a) rozróżnia epoki, style i kierunki sztuk plastycznych oraz umieszcza je we właściwym porządku chronologicznym,
b) identyfikuje dzieła sztuki, przyporządkowuje je właściwym autorom oraz wskazuje czas i miejsce, z którymi są związane,
2) podstawowe gatunki, techniki oraz terminy sztuk plastycznych:
a) rozróżnia gatunki sztuki oraz techniki sztuk plastycznych,
b) poprawnie stosuje terminy z zakresu sztuk plastycznych,
3) podstawowe tematy ikonograficzne

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający stosuje posiadaną wiedzę do opisu, analizy i interpretacji zjawiska artystycznego:

POZIOM PODSTAWOWY

POZIOM ROZSZERZONY

1) wyjaśnia związki i różnice między epokami, stylami i kierunkami sztuki, 2) opisuje dzieła sztuki pod względem formy i treści, 3) rozumie powiązania i zależności między zjawiskami artystycznymi, miejscem i czasem ich powstania - dostrzega i określa zależności dzieła sztuki od jego funkcji i środowiska powstania, 4) dokonuje analizy formalnej dzieła sztuki (np. w architekturze: układ przestrzenny, plan, bryła, konstrukcja, dekoracja; w rzeźbie: bryła, kompozycja, faktura; w malarstwie: kompozycja, kolor, światłocień, perspektywa)

jak na poziomie podstawowym oraz: 1) opisuje dzieła sztuki pod względem formy i treści na tle zjawisk artystycznych i prądów epoki, 2) rozumie powiązania i zależności między zjawiskami artystycznymi, miejscem i czasem ich powstania - dostrzega i określa zależności dzieła sztuki od sytuacji społeczno- politycznej, ośrodków kulturotwórczych, centrów religijnych oraz instytucji życia artystycznego, 3) wykazuje różnice i podobieństwa między dziełami sztuki powstałymi w różnych epokach, 4) interpretuje podstawowe tematy i treści dzieła sztuki

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający przedstawia i ocenia wybrane zagadnienia, formułując przejrzystą i logiczną wypowiedź pisemną:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
przeprowadza analizę porównawczą dzieł na podstawie podanych przykładów	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) przeprowadza analizę porównawczą dzieł, stylów i kierunków na podstawie podanych lub samodzielnie dobranych przykładów,
	2) krytycznie ocenia dzieła lub zjawiska w sztuce pod względem artystycznym oraz uzasadnia swoje zdanie,
	3) wartościuje zjawiska artystyczne i dzieła sztuki, uwzględniając treści oraz środki wyrazu, uzasadniając swoje zdanie na podstawie trafnie dobranych przykładów

WIEDZA O TAŃCU

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna i rozumie:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) podstawowe terminy i pojęcia z dziedziny teorii i historii tańca, dotyczące:	jak na poziomie podstawowym oraz:
a) ruchu tanecznego, b) dzieła tanecznego (jego form i treści), c) warsztatu tancerza i choreografa,	1) terminy i pojęcia z dziedziny teorii, historii i estetyki tańca, dotyczące:
2) dzieła taneczne charakterystyczne dla poszczególnych epok, twórczość wybitnych choreografów i tancerzy, 3) polskie tańce narodowe w aspekcie artystycznym, 4) polskie tańce regionalne w aspekcie artystycznym i geograficznym (na podstawie wybranych regionów: Kaszub, Kurpiów,	a) technik tańca, b) dzieła tanecznego (jego tematu, funkcji: widowiskowej, rekreacyjnej, terapeutycznej, integrującej, edukacyjnej),
Wielkopolski, Łowickiego, Śląska i Podhala), 5) cechy charakterystyczne epok, stylów i	c) procesu powstawania dzieła tanecznego
kierunków w sztuce tańca	(technik i konwencji wypowiedzi artystycznej), d) warsztatu pedagoga tańca, e) kanonów estetycznych sztuki tańca, 2) strukturę organizacyjną i zasady funkcjonowania
	teatru jako miejsca działalności artystycznej choreografa i tancerza,
	3) dzieła taneczne charakterystyczne dla poszczególnych stylów i kierunków tańca,
	4) twórczość wybitnych teoretyków tańca,
	5) polskie tańce narodowe w aspekcie społecznym i historycznym,
	6) polskie tańce regionalne w aspekcie społecznym i historycznym

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający opisuje i analizuje:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) ruch taneczny,	jak na poziomie podstawowym
2) dzieło taneczne (jego formę i treść), 3) związki tańca z innymi dziedzinami sztuki	oraz: 1) techniki tańca, 2) dzieło taneczne (kanony estetyczne, sposoby interpretacji),
	3) epoki, style, kierunki, fakty, konwencje, zjawiska artystyczne w dziedzinie sztuki tańca,
	4) uwarunkowania społeczne i historyczno-kulturowe sztuki tańca

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający przedstawia i ocenia wybrane zagadnienia, formułując przejrzystą i logiczną wypowiedź pisemną:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) dzieła taneczne,	jak na poziomie podstawowym
2) osiągnięcia artystyczne wybitnych tancerzy i choreografów, 3) związki zjawisk artystycznych w dziedzinie	oraz prezentuje uargumentowany pogląd na kulturę taneczną i twórczość w dziedzinie tańca:
tańca z innymi dziedzinami sztuki	1) porównuje dzieła taneczne, epoki, style, kierunki, osiągnięcia artystyczne tancerzy (sposoby interpretacji), choreografów, pedagogów tańca,
	2) krytycznie ocenia dzieła taneczne, epoki, style, kierunki, osiągnięcia artystyczne tancerzy (sposoby interpretacji), choreografów, pedagogów tańca,
	3) omawia związki zjawisk artystycznych w dziedzinie tańca z wydarzeniami społeczno-politycznymi,
	4) formułuje własne opinie

MATEMATYKA

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający wie, zna i rozumie:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) liczby i ich zbiory:	1) jak na poziomie podstawowym
a) co to jest zbiór, suma, iloczyn i różnica zbiorów, b) podstawowe prawa rachunku zdań,	oraz: a) zasadę indukcji matematycznej,
c) co to jest zbiór liczb rzeczywistych i jego podzbiory, liczby naturalne (liczby pierwsze), liczby całkowite, wymierne i niewymierne, rozwinięcie dziesiętne liczby rzeczywistej,	b) metody rozwiązywania i interpretację geometryczną równań i nierówności z wartością bezwzględną,
d) prawa dotyczące działań arytmetycznych na liczbach rzeczywistych,	c) prawa działań na potęgach o wykładniku
e) definicję potęgi o wykładniku wymiernym oraz prawa działań na potęgach o wykładniku wymiernym,	rzeczywistym
f) co to jest oś liczbowa i co to jest układ współrzędnych na płaszczyźnie,
g) definicję przedziału liczbowego na osi oraz definicję sumy, iloczynu i różnicy przedziałów,
h) definicję wartości bezwzględnej liczby rzeczywistej i jej interpretację geometryczną,
i) pojęcie błędu przybliżenia oraz zasady szacowania wartości liczbowych,
j) co to jest procent i jak wykonuje się obliczenia procentowe
2) funkcje i ich własności:	2) jak na poziomie podstawowym
a) definicję funkcji oraz definicję wykresu funkcji liczbowej, b) pojęcia: dziedzina funkcji, miejsce zerowe, zbiór wartości, wartość najmniejsza i	oraz: a) definicję i własności funkcji różnowartościowej,
największa funkcji w danym przedziale, monotoniczność funkcji, c) jak wykonać przesunięcia wykresu funkcji wzdłuż osi x oraz osi y	b) definicję i własności funkcji parzystej, nieparzystej i okresowej, c) definicję przekształcenia wykresu funkcji przez zamianę skali i przez symetrię względem osi
3) wielomiany i funkcje wymierne:	3) jak na poziomie podstawowym
a) definicję i własności funkcji liniowej, b) definicję i własności funkcji kwadratowej,	oraz: a) wzory Viete'a,
jej wykres i miejsca zerowe, c) definicję wielomianu i prawa dotyczące	b) sposoby rozwiązywania równań i nierówności
działań na wielomianach: dodawanie, odejmowanie, mnożenie i dzielenie, d) sposoby rozkładu wielomianu na czynniki,	kwadratowych z parametrem, c) definicję funkcji
e) twierdzenie Bézouta,	wymiernej oraz metody
f) definicję funkcji homograficznej i jej	rozwiązywania równań i
własności, g) zasady wykonywania działań na wyrażeniach	nierówności wymiernych, d) co to jest dwumian
wymiernych,	Newtona
h) sposoby rozwiązywania równań wielomianowych oraz równań i nierówności z funkcją homograficzną
	4) funkcję wykładniczą i logarytmiczną:
	a) definicje, własności i wykresy funkcji logarytmicznej i wykładniczej,
	b) metody rozwiązywania równań i nierówności wykładniczych i logarytmicznych
4) funkcje trygonometryczne:	5) jak na poziomie podstawowym
a) definicje funkcji trygonometrycznych kąta ostrego w trójkącie prostokątnym,	oraz: a) wzory redukcyjne,
b) pojęcie miary łukowej kąta oraz definicje, własności i wykresy funkcji trygonometrycznych dowolnego kąta,	b) sposoby rozwiązywania równań trygonometrycznych
c) co to są tożsamości trygonometryczne
5) ciągi liczbowe:	6) jak na poziomie podstawowym
a) definicję ciągu liczbowego,	oraz:
b) definicję ciągu arytmetycznego i geometrycznego, wzór na n-ty wyraz, wzór na sumę n początkowych wyrazów ciągu arytmetycznego i geometrycznego,	a) przykłady ciągów zdefiniowanych rekurencyjnie, b) definicję granicy ciągu
c) co to jest procent składany, oprocentowanie lokat i kredytów	liczbowego oraz sposoby obliczania granic ciągów, c) pojęcie sumy szeregu geometrycznego
	7) ciągłość i pochodną funkcji:
	a) pojęcie funkcji ciągłej,
	b) pojęcie pochodnej, jej interpretację geometryczną i fizyczną,
	c) wzory do obliczania pochodnych wielomianów i funkcji wymiernych,
	d) związek pochodnej z istnieniem ekstremum i z monotonicznością funkcji
6) planimetrię:	8) jak na poziomie podstawowym
a) własności czworokątów wypukłych, twierdzenie o okręgu wpisanym w czworokąt i okręgu opisanym na czworokącie, b) związki miarowe w figurach płaskich z zastosowaniem trygonometrii, c) pojęcie osi symetrii i środka symetrii figury,	oraz: a) twierdzenie sinusów i cosinusów, b) pojęcia: symetria osiowa, przesunięcie, obrót, symetria środkowa oraz własności tych
d) twierdzenie Talesa i jego związek z podobieństwem, e) cechy podobieństwa trójkątów	przekształceń, c) definicję wektora, sumy wektorów i iloczynu
	wektora przez liczbę,
	d) definicję i własności jednokładności
7) geometrię analityczną:	9) jak na poziomie podstawowym
a) różne typy równania prostej na płaszczyźnie oraz opis półpłaszczyzny za pomocą nierówności, b) pojęcie odległości na płaszczyźnie kartezjańskiej	oraz: a) równanie okręgu i nierówność opisującą koło, b) wzajemne położenie
	prostej i okręgu oraz pary okręgów na płaszczyźnie
8) stereometrię:	10) jak na poziomie podstawowym
a) rozróżnia: graniastosłupy, ostrosłupy, walce, stożki i kule, b) pojęcie kąta nachylenia prostej do płaszczyzny i kąta dwuściennego,	oraz: a) co to są przekroje płaskie graniastosłupów i ostrosłupów,
c) związki miarowe w bryłach z zastosowaniem trygonometrii	b) pojęcie wielościanu foremnego
9) rachunek prawdopodobieństwa:	11) jak na poziomie podstawowym
a) pojęcia kombinatoryczne: permutacje, kombinacje, wariacje z powtórzeniami i bez powtórzeń, b) pojęcie prawdopodobieństwa i jego własności, c) elementy statystyki opisowej: średnia arytmetyczna, średnia ważona, mediana,	oraz: a) pojęcie prawdopodobieństwa warunkowego oraz twierdzenie o prawdopodobieństwie całkowitym,
wariancja i odchylenie standardowe (liczone z próby)	b) co to są zdarzenia niezależne,
	c) schemat Bernoulliego

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający wykorzystuje i przetwarza informacje:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) umie poprawnie interpretować tekst matematyczny:	1) jak na poziomie podstawowym
a) stosuje podaną definicję, twierdzenie lub wzór do rozwiązania problemu matematycznego,
b) stosuje przedstawiony algorytm do rozwiązania problemu praktycznego lub teoretycznego
2) posiada wiedzę i sprawność w zakresie rozwiązywania zadań matematycznych:	2) jak na poziomie podstawowym oraz zapisuje proste
a) posługuje się znaną definicją lub twierdzeniem,	zależności i formułuje wnioski wynikające
b) odczytuje informacje ilościowe oraz jakościowe z tabel, diagramów i wykresów,	z podanych zapisów matematycznych
c) posługuje się odpowiednimi miarami oraz przybliżeniami dziesiętnymi liczb rzeczywistych, stosuje zapis funkcyjny

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający rozwiązuje problemy:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) analizuje sytuacje problemowe:	1) jak na poziomie podstawowym
a) podaje opis matematyczny danej sytuacji (także praktycznej) w postaci wyrażenia algebraicznego, funkcji, równania, nierówności, przekształcenia geometrycznego i wykorzystuje go do rozwiązania problemu,	oraz interpretuje jakościowo informacje przedstawione w formie tabel, diagramów, wykresów, ustala zależności między
b) dobiera odpowiedni algorytm do wskazanej sytuacji problemowej i ocenia przydatność otrzymanych wyników,	nimi i wykorzystuje je do analizy sytuacji problemowych i rozwiązywania
c) przetwarza informacje przedstawione w postaci wyrażenia algebraicznego, równania, wzoru, wykresu funkcji lub opisu słownego w inną postać ułatwiającą rozwiązanie problemu,	problemów
d) stosuje definicje i twierdzenia do rozwiązywania problemów
2) potrafi argumentować i prowadzić rozumowanie typu matematycznego:	2) jak na poziomie podstawowym oraz przeprowadza dowód
a) interpretuje treść zadania, zapisuje warunki i zależności między obiektami matematycznymi, analizuje i interpretuje otrzymane wyniki,	twierdzenia
b) formułuje i uzasadnia wnioski oraz opisuje je w sposób czytelny i poprawny językowo

FIZYKA I ASTRONOMIA

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna, rozumie i stosuje terminy, pojęcia i prawa oraz wyjaśnia procesy i zjawiska:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1. posługuje się pojęciami i wielkościami fizycznymi do opisywania zjawisk związanych z:
1) ruchem, jego powszechnością i względnością: a) ruchem i jego względnością,	1) jak na poziomie podstawowym oraz związanych z ruchem i
b) maksymalną szybkością przekazu informacji, c) efektami relatywistycznymi	siłami: a) matematycznym opisem ruchu,
	b) przyczynami zmian ruchu, oporami ruchu, c) energią mechaniczną i zasadami zachowania w mechanice, d) ruchem postępowym i obrotowym
2) oddziaływaniami w przyrodzie: a) podstawowymi rodzajami oddziaływań w	2) jak na poziomie podstawowym oraz związanych z polowym
przyrodzie, b) polami sił i ich wpływem na charakter ruchu	opisem oddziaływań: a) polem grawitacyjnym i ruchem mas w polu
	grawitacyjnym, b) polem elektrycznym i ruchem cząstek w polu elektrycznym, c) polem magnetycznym i ruchem cząstek w polu magnetycznym
3) makroskopowymi właściwościami materii a jej budową mikroskopową: a) oscylatorem harmonicznym i przykładami	3) jak na poziomie podstawowym oraz związanych z fizycznymi podstawami mikroelektroniki
występowania ruchu drgającego w przyrodzie, b) związkami między mikroskopowymi i makroskopowymi właściwościami ciał oraz ich wpływem na właściwości mechaniczne, elektryczne, magnetyczne, optyczne i	i telekomunikacji: a) modelami przewodnictwa, własnościami przewodników, dielektryków i
przewodnictwo elektryczne	półprzewodników, diodą, tranzystorem, b) właściwościami magnetycznymi materii, c) analogowym i cyfrowym zapisem sygnałów
	4) obwodami prądu stałego:
	a) przemianami energii w obwodach prądu stałego,
	b) źródłami napięcia
	5) polem elektromagnetycznym:
	a) indukcją elektromagnetyczną,
	b) elektrycznymi obwodami drgającymi, obwodami LC,
	c) falami elektromagnetycznymi i ich właściwościami
4) porządkiem i chaosem w przyrodzie:	6) jak na poziomie podstawowym
a) procesami termodynamicznymi, ich przyczynami i skutkami oraz zastosowaniami, b) drugą zasadą termodynamiki, odwracalnością procesów termodynamicznych, c) konwekcją, przewodnictwem cieplnym	oraz związanych ze zjawiskami termodynamicznymi: a) zasadami termodynamiki, ich statystyczną
	interpretacją oraz przykładami zastosowań, b) opisem przemian gazowych i przejściami fazowymi
	7) zjawiskami hydrostatycznymi i aerostatycznymi oraz ich zastosowaniem
5) światłem i jego rolą w przyrodzie:
a) widmem fal elektromagnetycznych, światłem jako falą,
b) odbiciem i załamaniem światła, rozszczepieniem światła białego, barwą światła,
c) szybkością światła,
d) dyfrakcją, interferencją i polaryzacją światła,
e) kwantowym modelem światła, zjawiskiem fotoelektrycznym i jego zastosowaniem,
f) budową atomu i wynikającą z niej analizą widmową,
g) laserami i ich zastosowaniem
6) energią, jej przemianami i transportem:
a) równoważnością masy i energii,
b) rozszczepieniem jądra atomowego i jego zastosowaniem,
c) rodzajami promieniowania jądrowego i jego zastosowaniami
7) budową i ewolucją Wszechświata:
a) modelami kosmologicznymi i ich obserwacyjnymi podstawami,
b) galaktykami i ich układami,
c) ewolucją gwiazd
8) jednością mikro- i makroświata:
a) falami materii,
b) dualizmem korpuskularno-falowym materii,
c) zasadą nieoznaczoności,
d) pomiarami w fizyce
9) narzędziami współczesnej fizyki i ich rolą w badaniu mikro- i makroświata:
a) metodami badawczymi współczesnych fizyków,
b) obserwatoriami astronomicznymi
2. na podstawie znanych zależności i praw wyjaśnia przebieg zjawisk oraz wyjaśnia zasadę działania urządzeń technicznych	2. jak na poziomie podstawowym oraz przewiduje przebieg zjawisk

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający wykorzystuje i przetwarza informacje:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) odczytuje i analizuje informacje przedstawione w formie:	1) jak na poziomie podstawowym
a) tekstu o tematyce fizycznej lub astronomicznej,
b) tabeli, wykresu, schematu, rysunku
2) uzupełnia brakujące elementy (schematu, rysunku, wykresu, tabeli), łącząc posiadane i podane informacje	2) jak na poziomie podstawowym
3) selekcjonuje i ocenia informacje	3) jak na poziomie podstawowym
4) przetwarza informacje według podanych zasad:	4) jak na poziomie podstawowym
a) formułuje opis zjawiska lub procesu fizycznego, rysuje schemat układu doświadczalnego lub schemat modelujący zjawisko,	oraz: a) zaznacza niepewności pomiarowe, b) oblicza i szacuje
b) rysuje wykres zależności dwóch wielkości fizycznych (dobiera odpowiednio osie współrzędnych, skalę wielkości i jednostki, zaznacza punkty, wykreśla krzywą),	wielkości fizyczne z wykorzystaniem znanych zależności fizycznych
c) oblicza wielkości fizyczne z wykorzystaniem znanych zależności fizycznych

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający rozwiązuje problemy i tworzy informacje:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) interpretuje informacje przedstawione w formie tekstu, tabeli, wykresu, schematu	jak na poziomie podstawowym oraz formułuje i uzasadnia
2) stosuje pojęcia i prawa fizyczne do rozwiązywania problemów praktycznych	opinie i wnioski
3) buduje proste modele fizyczne i matematyczne do opisu zjawisk
4) planuje proste doświadczenia i analizuje opisane wyniki doświadczeń

CHEMIA

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna, rozumie i stosuje terminy, pojęcia i prawa oraz wyjaśnia procesy i zjawiska:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) zna i rozumie prawa, pojęcia i zjawiska chemiczne, posługuje się terminologią i symboliką chemiczną związaną z: a) budową atomu, izotopami i promieniotwórczością naturalną,	1) jak na poziomie podstawowym oraz: a) budową atomu w jakościowym ujęciu mechaniki kwantowej,
b) wiązaniami chemicznymi, c) molem substancji chemicznej, d) pierwiastkami i związkami chemicznymi, e) typami reakcji chemicznych, f) roztworami wodnymi i ich stężeniem,	izotopami i promieniotwórczością sztuczną, b) szybkością reakcji chemicznych, katalizą,
g) dysocjacją jonową i reakcjami zobojętniania	c) układami koloidalnymi,
i strącania osadów, h) reakcjami utleniania i redukcji,	d) elektrolitami, dysocjacją jonową oraz reakcjami
i) węglowodorami i ich pochodnymi	zachodzącymi w roztworach
	wodnych,
	e) ogniwami galwanicznymi i elektrolizą,
	f) szeregiem homologicznym, g) izomerią związków organicznych
2) opisuje właściwości najważniejszych pierwiastków i związków chemicznych oraz ich zastosowania:	2) jak na poziomie podstawowym oraz: a) właściwości fizyczne i
a) właściwości fizyczne i chemiczne metali i niemetali (sodu, potasu, magnezu, wapnia, glinu, cynku, żelaza, miedzi, wodoru, tlenu, azotu, chloru, bromu, węgla, krzemu, fosforu, siarki),	chemiczne metali (chromu, manganu, srebra), b) właściwości fizyczne i chemiczne tlenków wymienionych
b) właściwości fizyczne i chemiczne tlenków wymienionych w lit. a metali i niemetali, wodorków niemetali (tlenu, azotu, chloru, bromu, siarki), najważniejszych zasad, kwasów i soli, węglowodorów i ich pochodnych,	w lit. a metali, wodorków, wodorotlenków, kwasów i soli, węglowodorów i ich pochodnych
c) zastosowania poznanych substancji chemicznych i zagrożenia powodowane niewłaściwym ich wykorzystaniem
3) przedstawia i wyjaśnia zjawiska i procesy chemiczne:	3) jak na poziomie podstawowym
a) zapisuje równania reakcji chemicznych w formie cząsteczkowej i jonowej,
b) interpretuje jakościowo i ilościowo równania reakcji chemicznych,
c) opisuje efekty energetyczne przemian,
d) określa czynniki wpływające na przebieg reakcji chemicznych

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający wykorzystuje i przetwarza informacje:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) odczytuje i analizuje informacje przedstawione w formie:	1) jak na poziomie podstawowym
a) tekstu o tematyce chemicznej,
b) tablic chemicznych, tabeli, wykresu, schematu, rysunku
2) uzupełnia brakujące informacje na podstawie analizy tablic chemicznych, tabeli, wykresu, schematu, rysunku i tekstu	2) jak na poziomie podstawowym
3) selekcjonuje, porównuje informacje	3) jak na poziomie podstawowym
4) przetwarza informacje według podanych zasad:	4) jak na poziomie podstawowym
a) konstruuje schematy, rysunki, tabele, wykresy,
b) formułuje opisy przedstawionych zjawisk lub procesów
5) wykonuje obliczenia chemiczne: a) z zastosowaniem pojęcia mola i objętości	5) jak na poziomie podstawowym oraz:
molowej, b) stechiometryczne, c) związane ze stężeniem procentowym i	a) związane z izotopami i przemianami promieniotwórczymi,
stężeniem molowym roztworu	b) z zastosowaniem warunków standardowych i
	warunków normalnych, c) związane z rozpuszczalnością, przeliczaniem stężeń,
	d) związane z SEM ogniwa oraz z zastosowaniem praw elektrolizy,
	e) związane ze stałą równowagi, stałą i stopniem dysocjacji, prawem rozcieńczeń Ostwalda, pH roztworu,
	f) związane z szybkością reakcji chemicznej,
	g) związane z efektami energetycznymi przemian

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający rozwiązuje problemy, tworzy i interpretuje informacje:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe w zakresie: podobieństw i różnic we właściwościach pierwiastków, zależności między budową substancji a jej właściwościami oraz przemian chemicznych	1) jak na poziomie podstawowym
2) planuje typowe eksperymenty i przewiduje obserwacje	2) planuje eksperymenty i przewiduje obserwacje
3) interpretuje informacje oraz formułuje wnioski	3) interpretuje informacje oraz formułuje wnioski i uzasadnia opinie

BIOLOGIA

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna, rozumie i stosuje terminy, pojęcia i prawa, przedstawia oraz wyjaśnia procesy i zjawiska:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) opisuje budowę i funkcje organizmu człowieka:	1) jak na poziomie podstawowym
a) opisuje budowę organizmu człowieka lub nazywa elementy budowy przedstawione na ilustracji, b) przedstawia zależności pomiędzy poszczególnymi strukturami, c) opisuje funkcje poszczególnych struktur	oraz opisuje budowę i funkcje na różnych poziomach organizacji życia i u różnych organizmów: a) opisuje obiekt biologiczny lub nazywa
	elementy jego budowy przedstawione na ilustracji,
	b) przedstawia zależności pomiędzy strukturami należącymi do różnych poziomów organizacji życia,
	c) opisuje funkcje poszczególnych struktur lub obiektów biologicznych
2) przedstawia związki między strukturą i funkcją w organizmie człowieka: a) określa cechy budowy człowieka, stanowiące przystosowanie do pełnionych funkcji,	2) jak na poziomie podstawowym oraz przedstawia związki pomiędzy strukturą i funkcją na różnych poziomach
wyjaśnia ich znaczenie, b) analizuje podobieństwa i różnice pomiędzy strukturami pełniącymi podobne i różne funkcje w organizmie człowieka	organizacji życia: a) określa cechy budowy, stanowiące przystosowanie do pełnionych funkcji,
	wyjaśnia ich znaczenie, b) analizuje podobieństwa i różnice pomiędzy strukturami pełniącymi podobne i różne funkcje
3) przedstawia i wyjaśnia zależności pomiędzy organizmem i środowiskiem: a) analizuje wpływ człowieka na środowisko, b) opisuje elementy środowiska i wyjaśnia	3) jak na poziomie podstawowym oraz: a) charakteryzuje środowiska życia organizmów,
relacje pomiędzy nimi, c) określa wpływ czynników środowiska na stan	b) określa związek między środowiskiem życia a
zdrowia i czynności życiowe człowieka	budową i czynnościami życiowymi organizmów,
	c) wyjaśnia podobieństwa i różnice w przystosowaniach organizmów do różnych środowisk
4) przedstawia i wyjaśnia zjawiska oraz procesy biologiczne: a) opisuje zjawiska i procesy biologiczne lub nazywa elementy procesów przedstawionych na	4) jak na poziomie podstawowym oraz: a) wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne,
ilustracji, b) wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne, zachodzące w organizmie człowieka lub środowisku, określa ich znaczenie, c) opisuje i wyjaśnia zasady dziedziczenia cech i wynikające z nich konsekwencje dla	zachodzące na różnych poziomach organizacji życia, określa ich znaczenie, b) opisuje i wyjaśnia zjawiska: zmienności,
człowieka	dziedziczenia i ewolucji oraz relacje między nimi

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający wykorzystuje i przetwarza informacje:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) odczytuje informacje przedstawione w formie:	1) jak na poziomie podstawowym
a) tekstu o tematyce biologicznej,
b) tabeli, wykresu, schematu, rysunku
2) selekcjonuje, porównuje informacje:	2) jak na poziomie podstawowym
a) porządkuje informacje według wskazanego kryterium,
b) określa podobieństwa i różnice,
c) dobiera i stosuje kryteria selekcji i porównywania
3) przetwarza informacje według podanych zasad:	3) jak na poziomie podstawowym
a) konstruuje tabelę, wykres, schemat, rysunek,
b) redaguje poprawny merytorycznie opis przedstawionego w innej formie obiektu, zjawiska lub procesu

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający rozwiązuje problemy i interpretuje informacje:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) planuje działania na rzecz własnego zdrowia i ochrony środowiska:	1) jak na poziomie podstawowym oraz planuje działania,
a) określa obiekt (przedmiot), zakres, cel działania,	eksperymenty i obserwacje - formułuje problem badawczy,
b) opisuje możliwy do realizacji sposób działania, dobiera odpowiednie metody i środki, przewiduje skutki,	stawia hipotezę, dobiera obiekt i metodę, planuje przebieg obserwacji lub
c) wskazuje osoby lub organizacje (instytucje), które mogą udzielić wsparcia,	eksperymentu
d) planuje przebieg obserwacji
2) interpretuje informacje i wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe pomiędzy prezentowanymi faktami:	2) jak na poziomie podstawowym oraz wykonuje obliczenia, rozwiązuje zadania z zakresu
a) objaśnia i komentuje informacje, określa tendencje zmian, wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe,	dziedziczenia cech u różnych organizmów
b) odnosi się krytycznie do tekstu lub danych, np. oddziela fakty od opinii, wskazuje: niespójności, błędy logiczne, niewłaściwą metodykę,
c) wykonuje obliczenia, rozwiązuje zadania z zakresu dziedziczenia cech u człowieka
3) formułuje wnioski oraz formułuje i uzasadnia opinie na podstawie analizy informacji:	3) jak na poziomie podstawowym
a) dobiera racjonalne argumenty,
b) konstruuje samodzielną wypowiedź poprawną pod względem logicznym i merytorycznym

GEOGRAFIA

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna fakty, rozumie i stosuje pojęcia, prawidłowości i teorie oraz przedstawia i wyjaśnia zdarzenia, zjawiska i procesy:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) funkcjonowanie systemu przyrodniczego Ziemi - zjawiska, procesy, wzajemne zależności, zmienność środowiska w czasie i przestrzeni, równowaga ekologiczna, 2) funkcjonalne i przestrzenne powiązania oraz wzajemne zależności w systemie człowiek- przyroda-gospodarka, 3) typy gospodarowania w środowisku i ich następstwa, 4) przyczyny i skutki nierównomiernego rozmieszczenia ludności na Ziemi, 5) problemy demograficzne społeczeństw, 6) współczesne migracje ludności, 7) procesy przekształcania sieci osadniczej, 8) przemiany społeczne, gospodarcze i polityczne świata, takie jak: modernizacja, restrukturyzacja, globalizacja, 9) konflikty zbrojne i inne zagrożenia	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) metody badań geograficznych, 2) system przyrodniczy Ziemi, 3) system społeczno- gospodarczy świata: a) ludność, b) gospodarcza działalność człowieka i współczesne tendencje gospodarki światowej, c) rozwój społeczno- gospodarczy, d) wybrane zagadnienia geografii politycznej (w tym elektoralnej), 4) relacje człowiek a środowisko:
społeczno-ekonomiczne; procesy przechodzenia od izolacji do integracji; zagadnienia	a) zmiany tych relacji na różnych etapach
współpracy między społecznościami; procesy integracji i dezintegracji w Europie (ze szczególnym uwzględnieniem roli Polski), 10) możliwości rozwoju turystyki i rekreacji wynikające z uwarunkowań przyrodniczych, społeczno-ekonomicznych i kulturowych	rozwoju społeczno- gospodarczego oraz zmiany poglądów na temat tych relacji, b) globalne i regionalne problemy
	środowiskowe, przykłady międzynarodowej i regionalnej współpracy w ich rozwiązywaniu, c) geograficzne uwarunkowania stanu zdrowotnego ludności na wybranych przykładach

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający wykorzystuje i przetwarza informacje:

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) odczytuje, selekcjonuje, porównuje, interpretuje, grupuje informacje według	jak na poziomie podstawowym oraz:
określonych kryteriów, 2) wskazuje możliwości zastosowania informacji geograficznych w celu rozwiązywania zadań praktycznych, 3) przedstawia zjawiska, procesy i zależności na	1) pozyskuje informacje geograficzne: a) planuje tok postępowania określającego sposób pozyskania informacji,
przykładzie wskazanego obszaru, korzystając z podanych źródeł informacji geograficznych	b) ocenia wiarygodność i przydatność informacji z różnych źródeł, c) klasyfikuje informacje,
	d) prognozuje na podstawie informacji,
	e) abstrahuje w oparciu o informacje,
	f) przetwarza informacje,
	2) uogólnia treści geograficzne,
	3) określa relacje między sferami Ziemi, ich zależności od czynników zewnętrznych i wewnętrznych

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający charakteryzuje, ocenia i rozwiązuje problemy w różnych skalach przestrzennych i czasowych:

POZIOM PODSTAWOWY

POZIOM ROZSZERZONY

1) przedstawia na wybranych przykładach przestrzenne powiązania i zależności w systemie człowiek - przyroda - gospodarka, 2) charakteryzuje na przykładach wybranych obszarów problemy istniejące w środowisku geograficznym, 3) proponuje rozwiązania problemów istniejących w środowisku geograficznym w różnych skalach w znanych sytuacjach

jak na poziomie podstawowym oraz: 1) formułuje wnioski dotyczące powiązań i zależności w systemie człowiek - przyroda - gospodarka w skalach od lokalnej do globalnej, 2) ocenia zmiany zachodzące w środowisku geograficznym wraz z rozwojem społeczno- gospodarczym, 3) proponuje rozwiązania problemów istniejących w środowisku geograficznym zgodnie z koncepcją zrównoważonego rozwoju i zasadami współpracy międzynarodowej

INFORMATYKA

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna i rozumie podstawowe pojęcia, metody, narzędzia i procesy związane z informatyką:

1) opisuje środki, narzędzia i metody informatyki, posługując się poprawną terminologią informatyczną,

2) przedstawia rolę, funkcje i zasady pracy sprzętu komputerowego (komputera, urządzeń peryferyjnych, sieci komputerowej),

3) charakteryzuje typowe narzędzia informatyczne (oprogramowanie) i ich zastosowania,

4) omawia przydatność i wiarygodność różnych źródeł i zbiorów informacji oraz użyteczność sposobów i form ich reprezentowania,

5) zna klasyczne algorytmy:

a) algorytmy z rozgałęzieniami (np. rozwiązywanie równań liniowych i kwadratowych),

b) liniowe przeszukiwanie ciągu w poszukiwaniu wyróżnionego elementu,

c) porządkowanie ciągu elementów (metodami: bąbelkową, przez wstawianie, przez wybór, przez scalanie, szybką),

d) metoda "dziel i zwyciężaj" (np. przeszukiwanie binarne),

e) algorytmy rekurencyjne (np. algorytm Euklidesa, znajdowanie liczb Fibonacciego),

f) schemat Hornera,

g) algorytmy na liczbach naturalnych (np. pozycyjne reprezentacje liczb, generowanie liczb pierwszych),

h) algorytmy numeryczne (np. wyznaczanie miejsca zerowego funkcji, obliczanie wartości pierwiastka kwadratowego),

6) opisuje proces rozwoju technologii informacyjnej we współczesnej cywilizacji i rozumie jego znaczenie.

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający stosuje posiadaną wiedzę do rozwiązywania zadań teoretycznych i praktycznych:

1) posługuje się typowymi programami użytkowymi, takimi jak: edytor tekstu, arkusz kalkulacyjny, program obsługi baz danych, program prezentacyjny, przeglądarka WWW, program do obsługi poczty elektronicznej oraz kompilator wybranego języka programowania,

2) rozwiązuje zadania poprzez skorzystanie ze zbioru gotowych rozwiązań,

3) wykorzystuje zasoby i usługi sieci komputerowych (komunikację z innymi użytkownikami, przesyłanie danych przez sieć, tworzenie dokumentów dostępnych w sieci),

4) stosuje metody wyszukiwania i przetwarzania informacji w relacyjnych bazach danych,

5) stosuje klasyczne algorytmy w typowych sytuacjach,

6) dobiera właściwy program (użytkowy lub własnoręcznie napisany) do rozwiązywanego zadania,

7) zapisuje rozwiązanie zadania w postaci algorytmu ze specyfikacją, w wybranej przez siebie notacji (listy kroków, schematu blokowego, w języku lub pseudojęzyku programowania),

8) wykorzystuje zdobytą wiedzę i umiejętności do rozwiązywania zadań z różnych dziedzin (np. z matematyki) i problemów z życia codziennego.

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający stosuje metody informatyczne do rozwiązywania problemów:

1) formułuje sytuację problemową (w tym podaje specyfikację problemu) i ocenia cechy zaproponowanego rozwiązania,

2) formułuje informatyczne rozwiązanie problemu przez dobór odpowiednich struktur danych oraz algorytmu i realizuje je w wybranym języku programowania,

3) wykorzystuje metody informatyki (metodę zstępującą, konstrukcje algorytmiczne, klasyczne algorytmy) do rozwiązania problemu,

4) ocenia poprawność i efektywność rozwiązania danego problemu,

5) projektuje i tworzy bazy danych będące reprezentacją zbioru informacji i relacji między nimi,

6) stosuje narzędzia i techniki informatyczne do modelowania i symulacji procesów oraz zjawisk,

7) wykorzystuje różnorodne źródła i zasoby informacji do tworzenia dokumentów tekstowych i multimedialnych,

8) formułuje i uzasadnia opinie dotyczące konsekwencji dla osób i społeczeństw, jakie wynikają z zastosowań informatyki i technologii informacyjnej.

1 Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1996 r. Nr 106, poz. 496, z 1997 r. Nr 28, poz. 153 i Nr 141, poz. 943, z 1998 r. Nr 117, poz. 759 i Nr 162, poz. 1126, z 2000 r. Nr 12, poz. 136, Nr 19, poz. 239, Nr 48, poz. 550, Nr 104, poz. 1104, Nr 120, poz. 1268 i Nr 122, poz. 1320, z 2001 r. Nr 111, poz. 1194 i Nr 144, poz. 1615, z 2002 r. Nr 41, poz. 362, Nr 113, poz. 984, Nr 141, poz. 1185 i Nr 200, poz. 1683 oraz z 2003 r. Nr 6, poz. 65.

• Identyfikator: Dz.U.2003.90.846
• Rodzaj: Rozporządzenie
• Tytuł: Zm.: rozporządzenie w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów.
• Data aktu: 10/04/2003
• Data ogłoszenia: 22/05/2003
• Data wejścia w życie: 06/06/2003