Wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2023 r., sygn. akt II GSK 719/20, Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną spółki od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 15 października 2022 r., sygn. akt III SA/Wa 2580/22. Powyższy wyrok WSA był z kolei efektem skargi tejże spółki na decyzję Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego w przedmiocie odmowy dokonania zmiany zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej.

Naczelny Sąd Administracyjny podzielił w ten sposób argumentację organu odwoławczego, tj. Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego i stwierdził, że spółka jawna prowadząca aptekę ogólnodostępną, nie może dokonać zmiany zezwolenia na prowadzenie apteki, które polegałoby na wejściu w jej skład wspólnika, który nie jest uprawniony do uzyskania takiego zezwolenia, tj. nie posiada prawa do wykonywania zawodu farmaceuty.

 

Stan faktyczny

W rozpoznawanej sprawie spółka jawna posiadająca zezwolenie na prowadzenie apteki ogólnodostępnej, wystąpiła do organu administracji publicznej, tj. Warmińsko – Mazurskiego Wojewódzkiego Inspektora Farmaceutycznego (dalej także: „WIF”) z wnioskiem o zmianę zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej w zakresie nazwy oraz adresu podmiotu prowadzącego aptekę. Po przeprowadzeniu postępowania WIF odmówił dokonania zmiany zezwolenia uzasadniając, że wnioskowana zmiana dotyczyła faktycznie zmiany kręgu wspólników spółki jawnej, a nie samej nazwy spółki oraz jej adresu. Wniosek dotyczył przyjęcia do spółki nowego wspólnika, którym miała być spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Czytaj także na Prawo.pl: „Apteka dla Aptekarza 2.0" - przepisy wchodzą w życie

Spółka odwołała się od decyzji organu do Głównego Inspektora Farmaceutycznego (dalej także: „GIF”), który utrzymał w mocy decyzję Wojewódzkiego Inspektora Farmaceutycznego. GIF stwierdził, że podmiot występujący o zmianę zezwolenia na prowadzenie apteki, które to zezwolenie uzyskał przed wejściem w życie ustawy  z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy – Prawo farmaceutyczne, musi spełniać wymogi wynikające z obecnie obowiązujących przepisów ustawy Prawo Farmaceutyczne. W opinii organu II instancji w ustawie nowelizującej nie ma przepisu przejściowego, który dotyczyłby wniosków o zmianę zezwolenia wydanego przed wejściem w życie nowelizacji. Art. 2 pkt 1 ustawy nowelizującej wskazuje bowiem jedynie, iż „do postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy dotyczących wniosków o wydanie zezwolenia na prowadzenie apteki stosuje się przepisy dotychczasowe”. Jest to jedyna regulacja dotycząca przepisów przejściowych i wskazuje, że intencją ustawodawcy było uregulowanie wyłącznie kwestii prowadzenia już wszczętych i niezakończonych, przed wejściem w życie nowelizacji, postępowań o wydanie zezwolenia na prowadzenie apteki.

Spółka zaskarżyła decyzję GIF do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który podzielił zdanie organu II instancji i oddalił skargę spółki. W obliczu powyższego spółka wniosła skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który zgodził się ze stanowiskiem zarówno organów obu instancji jak i Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie i oddalił skargę kasacyjną spółki.

Sprawdź też w LEX: Czy osoba prowadząca aptekę w formie spółki z o.o. i będąca wspólnikiem w spółce cywilnej prowadzącej podmiot leczniczy, może nadal łączyć te działalności? >

 

Ocena prawna NSA

W niniejszej sprawie istota sporu sprowadzała się do ustalenia, czy do wniosku spółki o zmianę zezwolenia na prowadzenia apteki ogólnodostępnej mają zastosowanie, wprowadzone nowelizacją z dnia 7 kwietnia 2017 r. ustawy – Prawo Farmaceutyczne, przepisy zawierające ograniczenia osobowe dla podmiotów prowadzących apteki ogólnodostępne. Podstawą odmowy zmiany zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej było ustalenie przez NSA, że zmiana spółki jawnej jest niezgodna ze znowelizowanymi przepisami ustawy, a dokładniej z art. 99 ust. 4 ustawy Prawo Farmaceutyczne.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego po pierwsze - przepisy ustawy nowelizującej nie nałożyły na spółkę żadnych nowych obowiązków w zakresie posiadania przedmiotowego zezwolenia, gdyż może ona funkcjonować zgodnie z posiadanym już zezwoleniem, a po drugie - brak jest podstaw do przyjęcia, że spółka wraz z uzyskaniem zezwolenia uzyskała jako prawo nabyte, prawo do jego zmiany wyłącznie na podstawie tych samych przepisów, na podstawie których uzyskała zezwolenie. Uprawnienie takie nie wynikało ani z przepisów ustawy Prawo Farmaceutyczne sprzed zmiany, ani nie wynika też ze zmienionych przepisów.

Naczelny Sąd Administracyjny w analizowanym wyroku uznał, że przepis art. 99 ust. 4 ustawy Prawo Farmaceutyczne ma zastosowanie nie tylko w postępowaniu o uzyskanie zezwolenia, o które podmiot ubiega się po dniu 25 czerwca 2017 r. (data wejścia w życie nowelizacji) ale także do zmiany zezwoleń uzyskanych po dniu 25 czerwca 2017 r., jak również do zmiany zezwoleń uzyskanych przed dniem 25 czerwca 2017 r., gdy wniosek o ich zmianę został złożony po dniu 25 czerwca 2017 r.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego w niniejszej sprawie wniosek powinien być rozpatrywany na podstawie przepisów obowiązujących od 25 czerwca 2017 r. i może być rozpatrzony pozytywnie wyłącznie w przypadku, gdy nowy wspólnik jest farmaceutą, o którym mowa w art. 99 ust. 4 pkt 2 ustawy z 6 września 2001 r. Prawo Farmaceutyczne. Przypomnijmy, że w omawianym stanie faktycznym spółka złożyła wniosek o zmianę zezwolenia w dniu 17 października 2018 r.   

Sprawdź w LEX: Jakie należy podjąć czynności i w jakim okresie, żeby przekazać w darowiźnie działającą aptekę córce? >

 

Uzasadnienie nowelizacji

Jak wynika z uzasadnienia wyroku, wprowadzone nowelizacją wymogi i ograniczenia dotyczące prowadzenia aptek ogólnodostępnych mają na celu ochronę interesu publicznego. Ustawodawca zaznaczył, iż dalsze tworzenie aptek w dotychczasowym kształcie narusza ważny interes społeczny, albowiem powoduje, iż dysfunkcjonalne apteki, które  nie realizują swoich podstawowych zadań eliminują z rynku prawidłowo działające apteki. Dodatkowo przepisy obowiązujące przed nowelizacją ustawy Prawo Farmaceutyczne zakładające dużą liberalizację w zakresie działania i funkcjonowania aptek, stanowiły warunki do powstawania i rozwoju szeregu patologii w ich działaniu. Ponad powyższe, jak czytamy dalej w uzasadnieniu wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, celem ustawy nowelizującej było wstrzymanie otwierania nowych aptek i punktów aptecznych w obecnym kształcie, czyli w takim, który nie odpowiada wymogom wynikającym ze znowelizowanego przepisu art. 99 ust. 4 ustawy Prawo Farmaceutyczne.

Jedyną efektywną gwarancję prawidłowego prowadzenia apteki stanowi zasada, że apteka może być prowadzona przez farmaceutę lub spółkę osobową prawa  handlowego, w której osobami w pełni odpowiedzialnymi za sprawy spółki są wyłącznie farmaceuci posiadający prawo wykonywania zawodu farmaceuty.

– Wyroki NSA, to owoc walki ZAPPA (Związek Aptekarzy Pracodawców Polskich Aptek – przyp.) i NIA (Naczelnej Izby Aptekarskiej – przyp.) o przestrzeganie prawa. Dają żelazny argument i otwierają inspekcji farmaceutycznej drzwi do całkowitej rewizji przejęć dokonanych przez sieci po wejściu ustawy „AdA” (nowelizacja ustawy w kręgach farmaceutów nazywana jest „Apteka dla Aptekarza”) w 2017 r. To ogromnie ważny moment, wielki sukces naszego środowiska. Dziś NSA potwierdził – AdA działa! I działa w interesie publicznym – w interesie pacjentów i systemu ochrony zdrowia. Apeluję do aptekarzy z całej Polski, dołączcie do nas, wesprzyjcie nas. Połączmy siły w zwalczaniu wieloletniego bezprawia, które uderzało w pacjentów, i w aptekarzy. Nikt tego nie zrobi za nas – komentuje Marcin Wiśniewski, prezes ZAPPA.

Czytaj też w LEX: Godziny pracy i dyżury aptek ogólnodostępnych >

 

Podsumowanie:

Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że nowe przepisy ustawy Prawo Farmaceutyczne należy stosować również w przypadku zmiany zezwolenia na prowadzenie aptek ogólnodostępnych wnioskowanego po wejściu w życie nowelizacji. Powyższe wydaje się wskazywać, że obecnie tylko osoba mająca wykształcenie farmaceutyczne może być właścicielem apteki bądź taką aptekę przejąć. Jednak brak pełnej zgodności w składzie orzekającym, jak również dotychczasowa, odmienna, linia orzecznicza sądów, zwracają uwagę na to, iż omawiane zagadnienie jest warte dalszego omówienia oraz szczegółowego przeanalizowania przepisów.

Czytaj też w LEX: Warunki prowadzenia apteki >

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.