Pod koniec grudnia 2022 r. rząd belgijski opublikował tzw. międzyfederalną strategię na rzecz pokolenia wolnego od tytoniu na lata 2022–2028. Głównym celem jest zmniejszenie do 2028 r. liczby palaczy w wieku 15–24 lata do 6 proc. lub mniej. Aby to osiągnąć, władze belgijskie zdecydowały się wprowadzić od 1 stycznia 2026 r. całkowity zakaz sprzedaży jednorazowych papierosów elektronicznych zawierających nikotynę. Aby zachować zgodność z prawem europejskim, w szczególności z dyrektywą o wyrobach tytoniowych, Belgia musiała uzyskać zgodę Komisji Europejskiej na wdrożenie nowych przepisów. I to się udało, przepisy krajowe zakazujące wprowadzania do obrotu jednorazowych papierosów elektronicznych zawierających nikotynę zostały zatwierdzone. Przetartą przez Belgów ścieżką podążyła Francja, Niemcy i Irlandia. Kraje te pracują nad podobnymi regulacjami.
Co mówią unijne przepisy?
Jacek Myszko, prawnik z kancelarii Sołtysiński Kawecki & Szlęzak, wyjaśnia, że dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/40/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich w sprawie produkcji, prezentowania i sprzedaży wyrobów tytoniowych i powiązanych wyrobów harmonizuje przepisy prawa dotyczące wyrobów tytoniowych oraz wyrobów nikotynowych w całej Unii Europejskiej. Głównym celem tego dokumentu jest ułatwienie funkcjonowania rynku wyrobów tytoniowych, a także przyjęcie wysokiego poziomu ochrony zdrowia obywateli, w szczególności młodych ludzi. Uchwalenie dyrektywy było odpowiedzią na różnice między przepisami krajowymi poszczególnych państw członkowskich Unii Europejskiej, które mogły i nadal mogą stanowić barierę w handlu i utrudniać funkcjonowanie rynku wewnętrznego.
Z uwagi na ewentualne bariery w swobodnym przepływie towarów, poza przypadkami wskazanymi w dyrektywie, państwa członkowskie nie mogą zakazać ani ograniczyć wprowadzania do obrotu wyrobów tytoniowych lub wyrobów nikotynowych, jednak nie jest to zakaz bezwzględny. –Jeżeli dane państwo członkowskie znalazło się w szczególnej sytuacji oraz dysponuje uzasadnionymi argumentami dotyczącymi potrzeby ochrony zdrowia ludzkiego, może zakazać określonej kategorii wyrobów po uzyskaniu zatwierdzenia przepisów krajowych przez Komisję Europejską. Tak też się działo w przeszłości i przy należytym uzasadnieniu komisja wyrażała zgodę na zakazy dotyczące określonych kategorii produktów. Nie chodzi tu zatem o „tamowanie” działań państw członkowskich, ale zapewnienie spójnych mechanizmów w ramach jednolitego rynku – wyjaśnia Jacek Myszko.
Czytaj także: Zakazem sprzedaży e-papierosów osobom poniżej 18. roku życia zajmie się rząd
Polska na drodze całkowitego zakazu
Jeszcze w marcu tego roku, podczas wspólnego posiedzenia komisji zdrowia oraz klimatu i środowiska poświęconego wpływowi jednorazowych papierosów na zdrowie i środowisko Wojciech Konieczny zapowiedział, że Polska wejdzie na ścieżkę prawną, żeby taki zakaz wprowadzić. Według niego wejście w życie zakazu będzie wymagało ok. półrocznego okresu notyfikacji w UE, potrzebny będzie też okres na wejście w życie takich przepisów. Ministra zdrowia, pytana niedawno na konferencji prasowej o wprowadzenie całkowitego zakazu e-papierosów z nikotyną, przyznała, że Polska jeszcze nie złożyła w Komisji Europejskiej stosownego wniosku. – Notyfikacja całkowitego zakazu sprzedaży elektronicznych papierosów jest procedurą wielomiesięczną, często przedłuża się do roku. Postanowiliśmy, że idziemy szybszą ścieżką. Nie mamy tyle czasu, ponieważ musimy już dziś chronić dzieci i młodzież. Dlatego w pierwszej kolejności chcemy wprowadzić zakaz sprzedaży tych produktów dzieciom i młodzieży – zapowiedziała Izabela Leszczyna.
Przypomnijmy, że resort zdrowia pracuje nad projektem ustawy przewidującej, że e-papierosów ani pojemników zapasowych (bez względu na to, czy zawierają nikotynę, czy nie) nie będzie można sprzedawać małoletnim. Projekt ma teraz zostać przyjęty przez Radę Ministrów. – Na razie musimy się uporać z tą jedną ustawą. Po nowym roku zajmiemy się przygotowaniem ustawy o całkowitym zakazie e-papierosów – mówiła Izabela Leszczyna.
Czytaj w LEX: Opodatkowanie płynu do papierosów elektronicznych w świetle ustawy o podatku akcyzowym – wnioski de lege lata > >
Dlaczego procedowanie zakazu w Komisji Europejskiej trwa tak długo? Jak wyjaśnia Jacek Myszko, komisja analizuje spełnienie dwóch warunków (szczególna sytuacja państwa członkowskiego oraz uzasadniona potrzeba ochrony zdrowia). Po czym, co do zasady, w terminie sześciu miesięcy od otrzymania zgłoszenia, zatwierdza lub odrzuca przepisy krajowe, biorąc pod uwagę, czy:
- przepisy te są uzasadnione, niezbędne i proporcjonalne do ich celu, oraz
- czy nie stanowią one środka arbitralnej dyskryminacji, lub
- ukrytego ograniczenia handlu między państwami członkowskimi.
– W przypadku przedłożenia niekompletnego zgłoszenia, w tym z uwagi na brak wystarczających podstaw do wprowadzenia zakazu bądź ograniczenia, Komisja Europejska przesyła do państwa członkowskiego wniosek o dodatkowe informacje. Sześciomiesięczny termin na wydanie przez Komisję Europejską decyzji biegnie od przedłożenia kompletnych informacji bądź ich uzupełnienia, jak w przypadku notyfikacji belgijskiej – dodaje Jacek Myszko.
Sprawdź również w LEX: Wyrok WSA w Kielcach z dnia 14 kwietnia 2022 r. (sygn. akt I SA/Ke 42/22) [dot. podatku akcyzowego od płynu do papierosów elektronicznych] > >
Nie tylko „elektroniki” z nikotyną mają zniknąć z półek
Belgia, Francja i Niemcy pracują nad całkowitym zakazem e-papierosów z tytoniem. Polskie Ministerstwo Zdrowia jest zdeterminowane, żeby wprowadzić zakaz obrotu jednorazowych e-papierosów czy podgrzewaczy substancji, które nie zawierają tytoniu - zapowiedział wiceminister Konieczny. Ministerstwo Zdrowia chce, żeby docelowo z półek zniknęły wszystkie te wyroby. Takie plany potwierdziła też na niedawnej konferencji ministra zdrowia. – Nie chciałabym rozróżniać papierosów jednorazowych od wielorazowych, ponieważ w gruncie rzeczy robią tyle samo szkody; są tak samo niebezpieczne dla zdrowia publicznego. Co więcej, jednorazowe stanowią większe zagrożenie dla środowiska. Mamy kilka pomysłów, jak ograniczyć ich sprzedaż. Pracujemy nad tych wspólnie z ministrem finansów i przedstawimy odpowiednie rozwiązania – mówiła Izabela Leszczyna.
W przypadku papierosów elektronicznych z płynem, który nie zawiera nikotyny, przepisy zakazujące wprowadzanie do obrotu tego typu produktów również podlegają procedurze notyfikacji, ale na innej podstawie. Podstawą dokonania notyfikacji jest unijna dyrektywa 2015/1535 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 9 września 2015 r. ustanawiająca procedurę udzielania informacji w dziedzinie przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych. - Oczywiście w przypadku obu produktów pozostają jeszcze kwestie związane z rangą aktów prawnych, które miałyby wprowadzać zakazy lub ograniczenia, co do zasady powinna to być ustawa. Znaczenie mają też badania konstytucyjności takich zakazów i ograniczeń, itp. Tego typu ocena jest jednak możliwa w kontekście konkretnej propozycji legislacyjnej – wskazuje Jacek Myszko.
Co więcej, Izabela Leszczyna przypominała, że już w 2025 r. Polska po raz drugi będzie sprawować przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej. Rola ta daje możliwość wyznaczania kierunków debaty i kształtowania programu pracy UE. Wśród nich, zdaniem ministry zdrowia, powinno znaleźć się zaostrzenie przepisów w sprawie e-papierosów. – Zakaz wprowadzania do obrotu poszczególnych kategorii produktów, w tym wyrobów tytoniowych lub nikotynowych, może zostać również wprowadzony poprzez zmianę przepisów prawa unijnego, tak jak miało to miejsce z wyrobami tytoniowym o charakterystycznym aromacie. Z uwagi na fakt, że przepisy te zostały uchwalone jako zmiana do dyrektywy, państwa członkowskie miały obowiązek ich implementacji poprzez przyjęcie i publikację odpowiednich krajowych przepisów ustawowych – dodaje Jacek Myszko.
Czytaj także: Zakaz sprzedawania młodzieży e-papierosów "na papierze" to nadal za mało
Saszetki nikotynowe - nowa moda, która wymyka się przepisom
Sprawdź w LEX: AKC-4/M (2) Podatek akcyzowy od płynu do papierosów elektronicznych > >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
