Minister Sprawiedliwości przygotował projekt nowelizacji ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, który ma na celu dostosowanie przepisów ustawy o Krajowej Szkole do „wymogu posiadania przez sędziów i asesorów sądowych wyłącznie obywatelstwa polskiego”. Obowiązek ten wprowadzono ustawą z 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym, nowelizującą ustawę Prawo o ustroju sądów powszechnych. .
Nowe obowiązki
Nowela ta jest też ściśle powiązana z ustawą Prawo o prokuraturze, w której zapisano „wymóg posiadania przez prokuratorów i asesorów prokuratury wyłącznie obywatelstwa polskiego”.
Minister Zbigniew Ziobro proponuje ponadto uregulowanie kwestii związanej z czasem wolnym od zajęć i praktyk należnym aplikantom oraz dostosowanie terminu ogłoszenia wykazu wolnych stanowisk asesorskich przewidzianych dla egzaminowanych aplikantów do potrzeb kadrowych sądownictwa.
Czytaj: Rzecznik dyscyplinarny oskarża sędziów za pytanie, czy asesor prawidłowo powołany>
Nowe przepisy nakładają na egzaminowanego aplikanta sędziowskiego i prokuratorskiego obowiązek złożenia oświadczenia na piśmie o posiadaniu wyłącznie obywatelstwa polskiego albo o posiadaniu także obywatelstwa innego państwa. Obowiązek złożenia tego oświadczenia wyrażony został w sposób wyraźny, pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie.
Czytaj w LEX: Funkcjonowanie sądów i wymiaru sprawiedliwości w obliczu koronawirusa >
Skutki złożenia oświadczenia
W uzasadnieniu projektu minister zastrzegł, że weryfikacja posiadania wyłącznie obywatelstwa polskiego powinna być dokonywana najpóźniej na chwilę dokonywania wyboru wolnego stanowiska asesorskiego przez aplikantów, którzy zdali egzamin sędziowski lub prokuratorski.
- Proponowane przepisy nie stanowią jednak podstawy do weryfikacji obywatelstwa, nie ma w nich bowiem mowy o przeprowadzeniu takiej czynności, ale określono, że „osoby niespełniające tego warunku nie zostaną dopuszczone do wyboru tych stanowisk” - zauważa dr hab. Czesława Kłak, prof. Kujawsko-Pomorskiej Szkole Wyższej - Istotnie, aplikant posiadający także obywatelstwo innego państwa nie posiada prawa do wyboru stanowiska asesorskiego - podkreśla.
Profesor aprobuje też żądanie od aplikanta zwrotu stypendium, w sytuacji braku możliwości mianowania go na stanowisko asesora wobec niespełnienia warunku posiadania wyłącznie obywatelstwa polskiego
Czytaj w LEX: Prawa i obowiązki pełnomocników procesowych w praktyce w związku z koronawirusem >
Dodatkowa zgoda
W przypadku aplikanta aplikacji sądowej zaproponowano możliwość złożenia wniosku do Krajowej Rady Sądownictwa o wyrażenie zgody na zajmowanie stanowiska asesora sądowego pomimo posiadania także obywatelstwa innego państwa.
W odniesieniu do aplikanta aplikacji prokuratorskiej uprawnienie przewidziane dla Krajowej Rady Sądownictwa przysługuje Prokuratorowi Generalnemu. Procedura związana z wyrażeniem zgody na zajmowanie stanowiska asesora pomimo posiadania obywatelstwa innego państwa.
Wierność i lojalność
Wymóg posiadania obywatelstwa polskiego nie jest sprzeczny z Konstytucją - twierdzi prof. Kłak. - Dlatego, że zgodnie z jej art. 60 „Obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych mają prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach”. Prawo do służby publicznej zagwarantowano zatem „obywatelom polskim”, czego Projekt nie neguje - podkreśla profesor.
Proponowany przepis jest wyrazem dążenia do stworzenia korpusu sędziowskiego i prokuratorskiego wiernego i lojalnego wobec Państwa Polskiego, czego realizacją jest węzeł formalny posiadania wyłącznie obywatelstwa polskiego - uważa prof. Kłak.
Jak zaznacza prof. Klak warunek wyłączności obywatelstwa polskiego dla asesorów sądowych i asesorów prokuratury nie jest niezgodny z prawem Unii Europejskiej.
Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TfUE) wprost stanowi, że przepisy o swobodzie przepływu pracowników nie mają zastosowania do zatrudnienia w administracji publicznej (art. 45 ust. 4 TfUE) oraz że przepisy o swobodzie przedsiębiorczości i swobodzie świadczenia usług nie mają zastosowania do działalności, która w jednym z Państw Członkowskich jest związana, choćby przejściowo, z wykonywaniem władzy publicznej.
Wolny czas
W noweli proponuje się także zapis, że zapewnienie czasu wolnego od zajęć i praktyk powinno odnosić się do każdego roku aplikacji (a nie tylko pierwszego i drugiego, jak jest obecnie).
Ponadto bezpośrednio przed egzaminem sędziowskim lub prokuratorskim powinno przysługiwać aplikantowi – niezależnie od czasu wolnego uregulowanego w proponowanym brzmieniu art. 40b ust. 1 ustawy o KSSiP – 30 dni kalendarzowych, z założeniem przeznaczenia na przygotowanie się do egzaminu.
Odróżniono przerwę w zajęciach i praktykach, służącą regeneracji sił od zapewnienia czasu niezbędnego do właściwego przygotowania się do egzaminu sędziowskiego lub prokuratorskiego (proponowane brzmienie art. 40 ust. 2 ustawy o KSSiP), przerwy te służą bowiem realizacji innych celów, inne jest zatem ich przeznaczenie i uzasadnienie - uważają eksperci Rady legislacyjnej przy premierze.
