Umieszczone w nowelizacji ustawy zmiany posiadają charakter systemowy, porządkujący oraz legislacyjny. Obszar działań organizacji pożytku publicznego został poszerzony. Nowelizacja rozciąga go m.in. na: obronę rodziny i praw dziecka, przeciwdziałanie patologiom, działalność na rzecz mniejszości narodowych, integrację i reintegrację zawodową oraz społeczną osób niepełnosprawnych i zagrożonych wykluczeniem, działanie na rzecz osób starszych oraz rozwój nowych technologii.
Aby podkreślić fakt, że organizacje pozarządowe powoływane są z myślą o prowadzeniu działalności społecznie użytecznej, artykułowi 3 ust. 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie nadano nowe brzmienie. Wprowadzając nową definicję organizacji pozarządowej, zgodnie z którą organizacjami pozarządowymi są: niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu ustawy o finansach publicznych, niedziałające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym fundacje i stowarzyszenia. Nowelizacja wyraźnie zaostrza wymogi uzyskiwania statusu OPP. Uzyskać go będą mogły organizacje, które prowadzą działalność w sferze pożytku publicznego od co najmniej dwóch lat, natomiast w zarządach tych podmiotów nie będą mogły zasiadać osoby, które zostały skazane prawomocnym wyrokiem.
Dla uzyskania jawności i przejrzystości funkcjonowania organizacji pożytku publicznego wprowadzony został obowiązek podawania do publicznej wiadomości sprawozdań z wykorzystania 1 procentu podatku przekazywanego przez osoby fizyczne. Aby doprowadzić do większej przejrzystości przepisów wprowadzono sformułowanie, że działalność nieodpłatna i odpłatna pożytku publicznego oraz działalność gospodarcza może być prowadzona w takim samym zakresie.
Nowelizacja wprowadza również nowe rozwiązania w zakresie współdziałania organizacji pozarządowych i administracji lokalnej. Uzupełnienie w tym zakresie zawiera art. 19a znowelizowanej ustawy: ''Na wniosek organizacji pozarządowej organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego może zlecić organizacji pozarządowej z pominięciem otwartego konkursu ofert, realizację zadania publicznego o charakterze lokalnym lub regionalnym, spełniającego łącznie następujące warunki: wysokość dofinansowania lub finansowania zadania publicznego nie przekracza kwoty 10 000 zł, oraz zadanie publiczne ma być realizowane w okresie nie dłuższym niż 90 dni.''.
Wprowadzone zostały również inne tryby zlecania zadań, mianowicie art. 11a ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie dodaje możliwość zlecania zadań bez konkursu w sytuacji wystąpienia klęski żywiołowej, katastrofy naturalnej oraz awarii technicznej. Natomiast art. 11b przewiduje, że Prezes Rady Ministrów, jeżeli jest to niezbędne ze względu na ochronę zdrowia lub życia ludzkiego oraz w sytuacji wystąpienia ważnego interesu społecznego lub ważnego interesu publicznego może zlecać organizacjom pozarządowym realizację zadań publicznych z pominięciem otwartego konkursu ofert.
Nowatorskie jest również zawarcie w nowelizacji tzw. ''Inicjatywy lokalnej''. W jej ramach mieszkańcy jednostki samorządu terytorialnego bezpośrednio lub za pośrednictwem organizacji pozarządowych, mogą złożyć wniosek o realizację zadania publicznego do jednostki samorządu terytorialnego, na terenie której mają miejsce zamieszkania lub siedzibę. Dotyczy to takiego rodzaju działalności jak: budowa dróg, kanalizacji, wodociągów, ochrony przyrody, edukacji, porządku bezpieczeństwa publicznego oraz turystyki. Po ocenie celowości przez władze samorządowe konkretnej inicjatywy oraz po akceptacji wniosku, następnym krokiem będzie zawarcie umowy na czas określony z wnioskodawcą o wykonanie inicjatywy lokalnej, w której mieszkańcy zobowiążą się przykładowo do pracy, a samorząd do wsparcia ich konkretną dotacją.
W odniesieniu do członków organu zarządzającego organizacji pożytku publicznego nowelizacja przewiduje zakaz w postaci tego, by członkowie organu zarządzającego nie byli skazani prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe. Jest to analogia do obecnie obowiązującego zakazu dotyczącego członków organu kontroli i nadzoru.
Jednostki samorządu terytorialnego będą mogły, obok rocznych programów współpracy z organizacjami pozarządowymi, przygotowywać zgodnie z art. 5a pkt 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wieloletnie programy współpracy, co ma na celu pomoc w realizacji zadań długoterminowych.
Wprowadzona została również możliwość zawiązywania tzw. umowy o wykonanie inicjatywy lokalnej. Opiera się ona na wykonaniu zadania publicznego z inicjatywy stowarzyszenia zwykłego we współpracy z gminą.
Artykuł 33a ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wprowadza możliwość wezwania przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego organizacji pożytku publicznego do zaniechania naruszeń oraz przedstawienia niezbędnych wyjaśnień w przypadku niezłożenia lub nieopublikowania w terminie sprawozdania finansowego lub merytorycznego, lub złożenia sprawozdań niekompletnych, lub budzących wątpliwości co do prawidłowości działalności organizacji pożytku publicznego. Chodzi przede wszystkim o kwestie związane ze środkami uzyskiwanymi w zbiórkach publicznych i przekazywanych przez podatników, kwestie związane z darowiznami oraz dotacjami. W sytuacji niezastosowania się organizacji pożytku publicznego do wezwania w terminie 30 dni od jego otrzymania, następuje wystąpienie przez ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego do sądu o cofnięcie statusu pożytku publicznego.
Wprowadzone zostały zmiany w zakresie wynagrodzenia w organizacjach pożytku publicznego. Wynagrodzenie zostało podwyższone z półtorakrotności do trzykrotności średniego miesięcznego wynagrodzenia. Zwiększenie wynagrodzenia uzasadniane jest tym, by wysoce wykwalifikowana kadra pozostała w sektorze pozarządowym.
Nowelizacja wprowadza możliwość utworzenia na poziomie województwa, powiatu oraz gminy Rad Działalności Pożytku Publicznego. Rada ma pełnić funkcję organu opiniodawczo-doradczego.
Nowelizacja zawiera wiele pozytywnych udogodnień dla organizacji pozarządowych. Wprowadzone zmiany były oczekiwane przez środowiska wolontariatu.
Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873 ze zm.)
Pisaliśmy o tym również:
Oczekiwane zmiany w wolontariacie
Samorząd wyda nowe uchwały