Właściciele nieruchomości na obszarze Natura 2000 skarżą się do Rzecznika Praw Obywatelskich

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęło wiele skarg wskazujących na znaczne ograniczenia praw właścicieli nieruchomości należących do sieci obszarów Natura 2000 oraz nieruchomości znajdujących się na liście proponowanych obszarów tej sieci. Zdaniem właścicieli nieruchomości istniejące ograniczenia uniemożliwiają wykorzystanie działek zgodnie z ich wolą, co obniża ich wartość rynkową.

Z treści skarg wynika, iż roszczenia o wykup lub odszkodowanie przewidywane przez ustawę o ochronie przyrody nie chronią wystarczająco praw właścicieli i nie mogą być uznane za efektywne środki gwarantujące poszanowanie konstytucyjnej zasady ochrony prawa własności. Nie zapewniają także równej ochrony wszystkich praw majątkowych. W ocenie RPO sytuacja, w której właściciel nieruchomości musi znosić bardzo daleko idące zakazy zagospodarowania i korzystania z nieruchomości (wynikające z przepisów ochrony środowiska) i nie ma możliwości wyzbycia się nieruchomości na rzecz podmiotów publicznych, może stanowić ukrytą formę wywłaszczenia. W wyniku objęcia nieruchomości siecią obszarów Natura 2000 to na właściciela nieruchomości przerzucony jest ciężar utrzymywania środowiska naturalnego w odpowiednim stanie, co częstokroć wymaga znacznego ograniczenia korzystania z nieruchomości przez jej właściciela. Aby można mówić w takiej sytuacji o zachowaniu zasady proporcjonalności niezbędne jest zapewnienie właścicielowi nieruchomości odpowiednich roszczeń, aby mógł on wyegzekwować od podmiotów publicznych środki rekompensujące konieczność znoszenia istotnego ograniczenia praw podmiotowych w interesie publicznym – uważa RPO.

RPO podkreślił, iż wprowadzenie prekluzji roszczeń o wykup nieruchomości lub odszkodowanie wobec właścicieli nieruchomości, z których korzystanie jest ograniczone ze względu na ochronę środowiska, znacząco pogarsza sytuację prawną tych właścicieli w porównaniu do właścicieli nieruchomości objętych ograniczeniami w zagospodarowaniu z innych przyczyn. Ustawodawca różnicuje więc sytuację prawną podmiotów, które wykazują tę samą cechę. Znacznie słabiej chronione są też prawa właścicieli nieruchomości, z których korzystanie jest ograniczone ze względu na ochronę środowiska, niż prawa właścicieli innych nieruchomości objętych ograniczeniami ze względu na dobro wspólne. To odmienne traktowanie może więc być uznane za naruszenie zasady równej ochrony wszelkich praw majątkowych wynikającej z art. 64 ust. 2 Konstytucji . Zdaniem RPO warunkiem dopuszczalności ograniczenia podstawowych uprawnień wynikających z prawa własności jest zapewnienie podmiotom, których prawa zostały ograniczone, odpowiednich środków prawnych, za pomocą których mogłyby one dochodzić odpowiedniej rekompensaty. Środki te powinny w równej mierze przysługiwać wszystkim podmiotom, których prawa zostały ograniczone.

Źródło: www.brpo.gov.pl  

Przydatne materiały:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z. Nr 78, poz. 483 ze zm.)