Związek Powiatów Polskich wyraża stanowczy sprzeciw wobec podważania przez Ministerstwo Edukacji i Nauki konstytucyjnej wartości samorządu i jego roli w systemie oświaty. Podnoszony przez resort argument, że „zgodnie z Konstytucją RP jednostki samorządu terytorialnego mogłyby w ogóle nie zajmować się sprawami dotyczącymi edukacji publicznej” odbiera jako brak elementarnej wiedzy na temat ustroju państwa, w tym samorządu terytorialnego oraz podważenie zasad samodzielności i pomocniczości, będących fundamentem funkcjonowania samorządu.
Związek oczekuje, że Ministerstwo Edukacji i Nauki wycofa się z rozwiązań zawartych w projekcie ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw (UD 228), które w jeszcze większym, nie znajdującym merytorycznego uzasadnienia stopniu, wzmacniają pozycję kuratorów oświaty – kosztem organów prowadzących.
ZNP negatywnie o zmianach zwiększających uprawnienia kuratora>>
Zdaniem ZPP kurator decyduje o wszystkim
Związek krytykuje, oceniając je jako niedorzeczne, propozycje, w myśl których:
- to kurator oświaty zdecyduje o wyborze kandydata na stanowisko dyrektora szkoły lub przedszkola (ponieważ będzie reprezentowany przez 5 przedstawicieli w komisji konkursowej a organ prowadzący tylko przez 3);
- to kurator oświaty będzie posiadał kompetencję do wygaszenia powierzenia stanowiska dyrektorowi (pomimo, że to organ prowadzący wykonuje w stosunku do dyrektora czynności z zakresu prawa pracy);
- na poziomie ustawowym zostanie określony katalog przesłanek uniemożliwiających likwidację/przekształcenie jednostek oświatowych; wadliwa konstrukcja przepisu może doprowadzić do tego, że likwidacja szkoły będzie niemal niemożliwa;
- niemal każda decyzja zarządcza będzie wymagała uzyskania zgody kuratora oświaty – utworzenie zespołu szkół; powołanie na stanowisko dyrektora osoby niebędącej nauczycielem; wybór na dyrektora ustalonego przez organ prowadzący kandydata, jeżeli do konkursu nie zgłosi się żaden kandydat albo w wyniku konkursu nie wyłoniono kandydata; powierzanie w uzasadnionych przypadkach stanowiska dyrektora szkoły lub placówki na okres krótszy niż 5 lat szkolnych; odwoływanie nauczyciela ze stanowiska dyrektora w przypadkach szczególnie uzasadnionych w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia.
Brak decyzji a jedynie odpowiedzialność
- Nie można bowiem inaczej – niż tylko krytycznie – ocenić sytuacji, w której organ prowadzący nie będzie mógł decydować o funkcjonowaniu lokalnej oświaty, ale będzie ponosił odpowiedzialność i konsekwencje decyzji podejmowanych przez kuratora oświaty (np. roszczenia zwalnianych z winy kuratorów dyrektorów czy utrzymywanie szkół, do których uczęszcza w skrajnych przypadkach kilku uczniów) – pisze w stanowisku Zgromadzenie Ogólne ZPP.
Wskazuje, że ma to szczególnie istotne znaczenie także w kontekście niedoszacowania części oświatowej subwencji ogólnej. Udział subwencji oświatowej w pokryciu wydatków bieżących w przypadku wszystkich poziomów jednostek samorządu terytorialnego rokrocznie spada. W przypadku powiatów ziemskich w latach 2010-2019 wskaźnik ten zanotował spadek o 10 punktów procentowych. W tym też okresie wysokość środków wydatkowanych ogółem przez samorządy powiatowe na oświatę z innych dochodów własnych niż część oświatowa subwencji ogólnej wzrosła o 39 procent.
W samym roku 2019 samorządy powiatowe wydatkowały na oświatę z innych dochodów własnych ponad 2,2 mld zł, podczas gdy w 2015 roku było to o ponad połowę mniej.
Związek Powiatów Polskich postuluje o uporządkowanie zasad współdziałania oraz kompetencji organu prowadzącego i organu nadzoru pedagogicznego w myśl zasady sprawowania nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego, wynikającej z art. 171 ust. 1 Konstytucji RP.