Ustalenie i wypłata wynagrodzeń pracowników samorządowych – najczęściej popełniane błędy

Urszula Wycisk omówiła najczęściej występujące nieprawidłowości na etapie ustalania i wpłaty wynagrodzeń pracownikom jednostek samorządu terytorialnego.

Wydatki na wynagrodzenia są elementem obligatoryjnym każdego przedsiębiorstwa, w tym także administracji publicznej i działającej w jej ramach administracji samorządowej. Płace stanowią istotny koszt działalności jednostek samorządu terytorialnego. Z uwagi na powszechność występowania wydatków na wynagrodzenia i ich kwotowo znaczące obciążenie budżetów jednostek samorządu terytorialnego ważne jest prawidłowe ich ustalanie, a niestety nie zawsze ma to miejsce.

Na etapie ustalania i wpłacania wynagrodzeń pracownikom samorządowych bardzo często pojawiają się nieprawidłowości. Przyczyną powszechności występowania nieprawidłowości w obszarze wynagrodzeń pracowników samorządowych jest, między innymi, zróżnicowanie zasad ustalania wynagrodzeń w zależności od formy zatrudnienia.

I tak, zatrudniani w jednostkach samorządu terytorialnego pracownicy posiadają status pracownika samorządowego na podstawie przepisów ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych ,[1] bądź też ich stosunek pracy regulowany jest przepisami ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela[2] - w przypadku nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnianych w publicznych przedszkolach, szkołach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego.[3] Różna jest też forma zatrudnienia pracowników samorządowych w zależności od funkcji, która piastują: na podstawie wyboru lub powołania, bądź umowy o pracę (zgodnie z dyspozycją art. 4 ust. 1 u.p.s. ).

Pracownicy samorządowi zatrudnienie na podstawie wyboru

Na podstawie wyboru zgodnie z dyspozycją art. 4 ust.1 pkt 1  u.p.s.  zatrudniani są:
- w urzędzie marszałkowskim: marszałek województwa, wicemarszałek oraz pozostali członkowie zarządu województwa - jeżeli statut województwa tak stanowi,
- w starostwie powiatowym: starosta, wicestarosta oraz pozostali członkowie zarządu powiatu - jeżeli statut powiatu tak stanowi,
- w urzędzie gminy: wójt (burmistrz, prezydent miasta),
- w związkach jednostek samorządu terytorialnego: przewodniczący zarządu związku i pozostali członkowie zarządu - jeżeli statut związku tak stanowi.

Wynagrodzenie wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa ustala odpowiednio rada gminy, rada powiatu i sejmik województwa w drodze uchwały.[4] Zdarzały się przypadki, że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, pomimo wygaśnięcia mandatu poprzedniego wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty powiatu, marszałka województwa i powstania nowego stosunku pracy z kolejną osobą zatrudnioną na podstawie wyboru, nie podejmował stosownej uchwały ustalającej wysokość wynagrodzenia. Zaznaczyć w tym miejscu należy, że wskazana wyżej uchwała wymagana jest także w przypadku, gdy na stanowisko z wyboru wybierana jest ta sama osoba, która poprzednio piastowała to stanowisko.

Wynika to z konstrukcji instytucji wyboru określonej w Kodeksie pracy.[5] Zgodnie z dyspozycją art. 73 Kodeksu pracy nawiązanie stosunku pracy na podstawie wyboru następuje, jeżeli z wyboru wynika obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika. Stosunek pracy z wyboru rozwiązuje się z wygaśnięciem mandatu. Zatem z mocy prawa następuje zakończenie stosunku pracy wójta (burmistrza, prezydenta), starosty powiatu, marszałka województwa poprzedniej kadencji i wygasają także warunki tego stosunku, w tym między innymi wynagrodzenie. Z uwagi na powyższe organ stanowiący winien podjąć nową uchwałę określającą wynagrodzenia osoby zatrudnionej na podstawie wyboru w nowej kadencji. A nie zawsze to miało miejsce, zdarzają się przypadki wypłacenia osobom zatrudnionym w jednostkach samorządu terytorialnego na podstawie wyboru wynagrodzenia na podstawie uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, której byt prawny ustał z chwilą wygaśnięcia stosunku pracy.

Kolejna nieprawidłowość związana z zatrudnieniem pracowników samorządowych na podstawie wyboru dotyczy naruszenia kompetencji do wykonywania czynności z zakresu prawa pracy w stosunku do burmistrza. Zgodnie z dyspozycją art. 8 ust. 2, art. 9 ust. 2 , art. 10 ust. 2  u.p.s.  czynności z zakresu prawa pracy wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty powiatu i marszałka województwa związane z nawiązaniem i rozwiązaniem stosunku pracy wykonuje przewodniczący rady gminy, powiatu, województwa. Spotkać się jednak można z przypadkami, że warunki zatrudnienia ustalone zostały przez osobę nieuprawnioną tj. sekretarza czy też zastępców (wójta burmistrza, prezydenta miasta), starosty powiatu, marszałka województwa.

(...)

Skala i liczba nieprawidłowości stwierdzanych na etapie ustalania i wpłaty wynagrodzeń pracownikom jednostek samorządu terytorialnego jednoznacznie świadczą o braku skutecznych mechanizmów kontrolnych. Zgodnie z przepisem art. 94 pkt 5 k.p. do podstawowych obowiązków pracodawcy należy między innymi zapewnienie prawidłowej wypłaty wynagrodzeń pracownikom. Zatem wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta powiatu, marszałek województwa oraz kierownicy jednostek organizacyjnych jednostki samorządu terytorialnego winni wdrożyć skuteczne mechanizmy kontroli zarządczej w rozumieniu art. 68 u.f.p., które zapewnią bezwzględne przestrzeganie przepisów prawa regulujących materię wynagrodzeń. Powyższe jest tym bardziej istotne, iż niejednokrotnie brak jest prawnych możliwości wyegzekwowania zwrotu nienależnie wypłaconych wynagrodzeń pracownikom z uwagi na linię orzecznictwa sądów pracy i przepis art. 409 kodeksu cywilnego.[8]

Pełna treść komentarza autorstwa Urszuli Wycisk znajduje się w programie LEX dla Samorządu Terytorialnego Plus.

[1] Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458 z późn. zm.) , dalej u.p.s.
[2] Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm., dalej k.n.
[3] Por. art. 1 ust. 1 pk 1 K.N. do dnia 31.12.2011 r.
[4] Por. art. 8 ust. 2, art. 9 ust. 2, art. 10 ust. 2  u.p.s.
[5] Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.), dalej k.p.
[8] Zgodnie z przepisem art. 409 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.