W dniu 20 stycznia 2011 r. Sejm uchwalił ustawę o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa (Dz. U. Nr 34, poz. 173; dalej jako ustawa ). Nowe prawo odnosi się również do organów i pracowników urzędów jednostkach samorządu terytorialnego.

Aby funkcjonariusz mógł ponieść odpowiedzialność majątkową, muszą być spełnione łącznie trzy przesłanki określone w art. 6 ustawy :
• na mocy prawomocnego orzeczenia sądu lub na mocy ugody zostało wypłacone przez podmiot odpowiedzialny (np. Skarb Państwa bądź j.s.t.) odszkodowanie za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa;
• rażące naruszenie prawa, o którym mowa w pkt 1, zostało spowodowane zawinionym działaniem lub zaniechaniem funkcjonariusza publicznego;
• rażące naruszenie prawa, o którym mowa w pkt 1, zostało stwierdzone zgodnie z art. 6; artykuł ten zawiera szeroki katalog okoliczności, które należy uznać za rażące naruszenie prawa.

Obowiązek stwierdzenia, czy istnieją podstawy do pociągnięcia funkcjonariusza publicznego do odpowiedzialności majątkowej, należy do prokuratora. Działa on na wniosek kierownika podmiotu odpowiedzialnego bądź jednostki organizacyjnej podmiotu odpowiedzialnego, złożony w terminie 14 dni od dnia wypłaty wspomnianego wyżej odszkodowania. Gdy postępowanie wyjaśniające wykaże istnienie stosownych podstaw, prokurator wytacza na rzecz podmiotu odpowiedzialnego powództwo o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa.

Wysokość odszkodowania zasądzonego na rzecz podmiotu odpowiedzialnego nie może przekroczyć dwunastokrotności miesięcznego wynagrodzenia przysługującego funkcjonariuszowi publicznemu. Ustawa przewiduje również w określonych wypadkach odpowiedzialność kilku funkcjonariuszy: proporcjonalnie do przyczynienia się do rażącego naruszenia prawa i stopnia winy bądź solidarnie – w częściach równych. Ponadto, zgodnie z ogólną zasadą, wysokość wynagrodzenia określa się na dzień działania lub koniec okresu zaniechania, które spowodowało rażące naruszenie prawa. Ustawa przewiduje jednak od tego określone wyjątki, które wyliczono w art. 9.

Zgodnie z przepisami karnymi ustawy , jeżeli kierownik podmiotu odpowiedzialnego lub jednostki organizacyjnej takiego podmiotu nie złoży wniosku o przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego przez prokuratora, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. W sytuacji, gdy działanie to było nieumyślne, ustawa przewiduje jedynie karę grzywny bądź ograniczenia wolności.

Przepisy ustawy znajdą zastosowanie do działań i zaniechań funkcjonariuszy publicznych, które nastąpiły od dnia wejścia w życie ustawy . Nowe prawo obowiązywać będzie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, tj. 17 maja 2011 r.

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 20 stycznia 2011 r. o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa (Dz. U. Nr 34, poz. 173; dalej jako ustawa)