Starosta może złożyć zawiadomienie o nielegalnym wydobyciu piasku

Czy starosta powinien przekazać informację o nielegalnym wydobyciu piasku nadzorowi górniczemu w celu wydania decyzji nakazującej wstrzymanie tej działalności?

 Artykuł pochodzi z programu Prawo Ochrony Środowiska.


Do starosty wpłynął donos, że ze wskazanej działki nielegalnie na dużą skalę wydobywany i wywożony tirami jest piasek pod budowę farmy wiatraków. Czy starosta powinien przekazać tę informację do właściwego organ nadzoru górniczego w celu wydania przez ww. organ decyzji nakazującej wstrzymanie działalności na podstawie art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981, z późn. zm.) - dalej pr. geol., czy raczej powinien sam zająć się tą sprawą?

Odpowiedź:

Organem właściwym do wszczęcia postępowania administracyjnego w sprawie nielegalnego (bezkoncesyjnego) wydobycia kopaliny i nałożenia podwyższonej opłaty eksploatacyjnej jest: w przypadku nielegalnego wydobycia kopalin występujących w granicach obszarów morskich - minister właściwy do spraw środowiska, pozostałych kopalin – właściwy starosta. W przypadku wydobywania kopaliny z rażącym naruszeniem warunków koncesji – właściwy organ koncesyjny.

Jednocześnie starosta może złożyć zawiadomienie o popełnieniu wykroczenia (lub przestępstwa, gdy wydobycie odbywa się na dużą skalę i powoduje szkody w środowisku) do organów ścigania. Artykuł 4 pr. geol. dopuszcza wprawdzie wydobycie kopalin bez koncesji, jednakże w opisanym przypadku nie ma zastosowania. Przepis ten reguluje postępowanie w przypadku wydobycia piasków i żwirów przeznaczonych dla zaspokojenia potrzeb własnych osób fizycznych z nieruchomości stanowiących przedmiot jej prawa własności. Zgodnie z art. 4 ust. 2 pr. geol., ten, kto zamierza podjąć wydobywanie na powyższych warunkach, jest obowiązany z siedmiodniowym wyprzedzeniem na piśmie zawiadomić o tym starostę, określając lokalizację zamierzonych robót oraz zamierzony czas ich wykonywania.

Starosta powinien oczywiście zawiadomić właściwy organ nadzoru górniczego, jednakże postępowania te są niezależne. Decyzja właściwego organu nadzoru górniczego będzie nakazywała wstrzymanie wydobywania kopaliny, a decyzja starosty - ustalenie prowadzącemu taką działalność opłaty podwyższonej.

Starosta na podstawie ustaleń własnych będzie musiał określić ilość wydobytej kopaliny i okres, w którym prowadzono działalność – takich informacji nie będzie zawierała decyzja organu nadzoru górniczego. Natomiast dla starosty istotne będzie ustalenie przez organ nadzoru górniczego osoby prowadzącej taką działalność.

Starosta jest uprawniony do żądania udostępnienia mu przez dyrektora OUG akt sprawy (wyników kontroli organu nadzoru), jeśli uzna, że jest to niezbędne do ukończenia postępowania w sprawie naliczenia opłaty podwyższonej. Kopia decyzji nakazującej wstrzymanie działalności na podstawie pr. geol. jest przekazywana staroście.

Uzasadnienie:

W świetle art. 21 ust. 1 pkt 2 pr. geol. wydobywanie kopalin wymaga koncesji, co jednocześnie oznacza, że prowadzenie takiej działalności bez koncesji jest niedozwolone. Wyjątek od tej zasady stanowi art. 4 pr. geol., który umożliwia osobie fizycznej pozyskanie w roku kalendarzowym do 10 m3 piasków i żwirów bez koncesji w celu zaspokojenia jej potrzeb własnych, z zachowaniem wszystkich warunków określonych tym przepisem. Wydobywanie kopalin bez wymaganej koncesji jest natomiast zagrożone sankcjami przewidzianymi wspomnianą ustawą, zarówno karnymi, jak i finansowymi (administracyjnymi).

Zgodnie z art. 177 pkt 2 pr. geol., ten, kto wykonuje działalność w zakresie wydobywania kopalin ze złóż bez wymaganej koncesji, popełnia wykroczenie zagrożone karą aresztu lub grzywny, a powodując powstanie znacznej szkody w środowisku lub w mieniu - popełnia przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności do lat trzech. Jeżeli sprawca sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo takiej szkody, podlega karze grzywny, karze ograniczenia wolności albo karze pozbawienia wolności do lat dwóch (art. 176 ust. 1 pkt 2 oraz art. 176 ust. 2 pr. geol.). Odpowiedzialność przewidzianą powołanymi przepisami ponoszą wyłącznie osoby fizyczne. Ustawowy zwrot: "Kto bez wymaganej koncesji (...)" oznacza, że tego typu odpowiedzialność ponosi każda osoba fizyczna, która dopuszcza się opisanych w powołanych wyżej przepisach czynów. Rozwiązanie to jest typowe dla przepisów o charakterze karnym.

Niezależnie od przepisów karnych działalność wymagająca koncesji wykonywana bez jej uzyskania podlega opłacie podwyższonej. W przypadku wydobywania kopaliny bez koncesji stawka tej opłaty wynosi czterdziestokrotność stawki należnej opłaty eksploatacyjnej (art. 140 ust. 1 oraz ust. 3 pkt 3 pr. geol.). W odniesieniu do piasków i żwirów oznacza to obciążenie nielegalnego wydobycia opłatą podwyższoną w wysokości ponad 20 zł za 1 Mg. Taka opłata podwyższona obciąża tego, kto wydobywa kopalinę bez wymaganej koncesji, bez względu na to, czy jest to osoba fizyczna czy osoba prawna. Z wyjątkiem obszarów morskich RP opłatę podwyższoną wymierza właściwy starosta, a organem wyższego stopnia w rozumieniu ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 267) w stosunku do starosty jest samorządowe kolegium odwoławcze.

 Artykuł pochodzi z programu Prawo Ochrony Środowiska.